De aanval op May en haar Brexit is geopend, maar ze piekert niet over aftreden

Het was The Sun die de rouwtoon zette: We’re in the Brexs*it, kopte de meestgelezen krant van Engeland. Hoe diep, dat merkte May kort na haar ontbijt, toen ze een ontslagbrief ontving van de staatssecretaris voor Noord-Ierse zaken, Shailesh Vara. Deze relatief onbekende bewindsvrouw stelde dat het Brexitakkoord geen recht doet aan de uitslag van het referendum. Het bleek de prelude te zijn voor het aftreden van Brexitminister Dominic Raab, die na een nacht slapen definitief had besloten dat ‘het akkoord niet strookt met de beloften uit het verkiezingsprogramma’.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Het wekte verbazing. Was Raab niet de architect van het akkoord? Ja en nee; de jurist was zijdelings bij de opstelling ervan betrokken en ontdekte bij lezing dat belangrijke punten achter zijn rug om waren veranderd. Daarom behoorde hij tot de tien bewindslieden, eenderde van het kabinet, die niet akkoord waren gegaan tijdens het marathonberaad van woensdag. Tijdens dat beraad waren de emoties hoog opgelopen. Minister Esther McVey werd zelfs schreeuwend terechtgewezen door Mays medewerkers. Het was geen verassing dat McVey het voorbeeld van Raab volgde.

Tussendoor traden nog vier andere minder belangrijke leden uit de 118-koppige regering af, op een na allemaal brexiteers. Met deze leegloop in het achterhoofd toog May naar een volgepakt Lagerhuis om tekst en uitleg te geven bij haar akkoord, dat woensdagavond ter lezing was vrijgegeven. De loyalistische remainers Phillip Hammond (Financiën) en David Lidington (de facto vice-premier) zaten als lijfwachten naast May terwijl ze haar toespraak hield en drie uur lang antwoorden gaf. Dat laatste deed ze in de stijl van haar favoriete cricketer, Geoffrey Boycott: saai en stug.

Weinig steun

Ze hoorde warme woorden. ‘Het gebrek aan loyaliteit doet me pijn’, zei de oude socialist Barry Sheerman. Anderen prezen haar ‘toewijding’, toonden ‘sympathie’ en zagen ‘waardigheid’ bij de premier. Wat ze te weinig hoorde, was steun voor het resultaat van honderden, duizenden uren onderhandelen. ‘We zijn nu twee uur en vijftig vragen verder’, constateerde Stella Creasy, ‘en ik heb slechts zeven parlementsleden iets positiefs over het ontwerpakkoord horen zeggen.’ Mays befaamde dodelijk blik verscheen toen afgevaardigde Mike Gapes haar de suggestie deed om in het landsbelang af te treden. ‘No!’ klonk het. Het lef, moet ze hebben gedacht.

Op de publieke tribune combineerde de gepensioneerde accountant Stuart Castledine het volgen van het debat (‘het enige gratis theater in Londen’) met het lezen, op zijn iPad, van het 585 bladzijden tellende ontwerpakkoord. ‘Hoeveel Lagerhuisleden zouden het hebben gelezen?’, fluisterde deze Remain-stemmer uit Cardiff, ‘er is niet doorheen te komen.’ De tekst vol eurospeak toont volgens hem aan hoe gecompliceerd de Brexit is, te moeilijk om ‘ja’ of ‘nee’ tegen te zeggen. ‘Onze premier staat voor met een volslagen onmogelijke taak. Ze probeert het hoofd koel te houden, maar de emoties gieren rond.’

Terwijl May na het debat naar haar ambtswoning terugkeerde, verscheen Jacob Rees-Mogg bij de St. Stephen’s-ingang van het parlement, de plek waar May na het referendum haar kandidatuur voor het premierschap had bekendgemaakt. De bij Conservatieve partijleden zo populaire en regenteske leider van de European Research Group (ERG), het genootschap der brexiteers, maakte daar bekend dat hij per brief zijn vertrouwen in May had opgezegd. ‘Haar voorstel voldoet niet aan haar eigen beloften’, sprak ‘The Mogg’, die eerder op de dag was gesignaleerd bij een seminar over omgangsvormen in het openbaar bestuur.

Belegerde bazin

Het ‘Moggmentum’ leidde tot speculaties: zouden de 48 brieven, nodig voor een wisseling van de wacht in 10 Downing Street, al binnen zijn? Dat bleek nog niet het geval te zijn. Staatssecretaris Rory Stewart sloeg een virtuele arm om zijn belegerde bazin. ‘Er is vrijwel geen onwaardiger grootheid dan een patriarch in paniek’, zo citeerde hij Benjamin Disraeli op Twitter, verwijzend naar Rees-Mogg. Ondertussen lagen diverse ministers aan de ‘ontslagbewaking’, onder wie Chris Grayling (Transport) en Penny Mordaunt (Ontwikkelingshulp). Laatstgenoemde eist een vrije stemming over Mays akkoord.

May zat intussen met een ander probleem: wie wordt haar derde Brexitminister? Hoewel ze hem voor geen meter vertrouwt, geniet Michael Gove haar voorkeur, als enige brexiteer die haar akkoord steunt en invloed heeft op de ERG. De Landbouwminister wil echter de macht hebben om opnieuw met Brussel te onderhandelen. May besloot haar werkdag af te sluiten met een persconferentie. Zou ze net als John Major in 1995 ‘put up or shut up’ tegen de eurosceptici zeggen, speculeerden waarnemers, gevolgd door een leiderschapsverkiezing? Dat gebeurde niet.

In plaats daarvan verscheen ze, met een Frida Kahlo-armband om de rechterpols, achter het katheder om haar gewraakte akkoord nogmaals te verkopen. In de lucht hingen vier beroemde woorden van Margaret Thatcher: There Is No Alternative.