Direct naar artikelinhoud
ReportageElektrisch vliegen

Groene luchtvaart is voorlopig nog een toekomstdroom: ‘Niemand weet waar we heen moeten’

Het kabinet ziet op de middellange termijn geen milieuprobleem met die almaar voortschrijdende uitbreiding van het vliegverkeer in Nederland, want de luchtvaart wordt toch alsmaar duurzamer? In de praktijk zijn elektrische passagiersvluchten nog een toekomstdroom en zijn ook andere alternatieven hoogst onzeker.

Prototype van een vliegtuig dat zich deels elektrisch voortbeweegtBeeld Reuters

‘De verduurzaming van de luchtvaart gaat ons aan het hart.’ Aan het woord geen GroenLinks-Kamerlid of een doorgewinterde milieuactivist, maar KLM’s eigen René de Groot. De operationeel directeur van de luchtvaartmaatschappij, die vorig jaar een recordaantal van 32,7 miljoen passagiers vervoerde, draait er niet omheen: dat vliegen is best een vervuilende hobby. ‘Het moet en het kan duurzamer.’

Dat het duurzamer moet, daar zijn zowel voor- als tegenstanders van de uitdijende luchtvaart het over eens. De laatste jaren kantelde het luchtvaartdiscours zozeer in het voordeel van het laatste kamp - wie zich op een feestje onpopulair wil maken, pleit voor groei van Schiphol -, dat zelfs een KLM-topman er niet aan ontkomt dat te erkennen. Maar hoe het duurzamer kán, daarover bestaat een myriade aan meningen, bleek donderdag bij een hoorzitting in de Tweede Kamer over de groene vliegtoekomst.

Vliegen op frituurvet

Het rondetafelgesprek, waaraan onder meer de grootste luchtvaartmaatschappijen op Schiphol (KLM, EasyJet) en onafhankelijke luchtvaartexperts deelnamen, leverde twee heldere conclusies op. Eén: er bestaat geen kant-en-klare oplossing voor de vervuiling in de luchtvaartsector, die in Nederland goed is voor 6,5 procent van de totale CO2-uitstoot. En twee: een structurele oplossing laat waarschijnlijk tientallen jaren op zich wachten, terwijl de luchtvaart zonder overheidsingrijpen zal blijven zwellen.

‘De luchtvaart groeit 3,5 procent tot 5 procent per jaar. Dat is veel harder dan we nu innoveren’, waarschuwt luchtvaarttechnicus Joris Melkert van de TU Delft. ‘We weten gewoon nog niet hoe we de luchtvaart binnen de grenzen van ‘Parijs’ kunnen houden’, klinkt Paul Peeters, lector duurzame luchtvaart aan de hogeschool NHTV Breda, al even alarmerend. ‘In veel andere sectoren is verduurzaming ook nog ver weg, maar weten we tenminste hoe het technisch zou moeten.’

Een oplossing die op korte termijn de druk wat van de ketel kan halen, is het vliegen op groenere brandstof. Biokerosine uit frituurvet, bijvoorbeeld, al loopt een vliegtuigmotor daar alleen op als er ook reguliere kerosine in de tank zit. KLM’er De Groot pleit al voor het bouwen van opslagruimte voor biobrandstof, ‘dat meteen milieuwinst oplevert’. Een andere mogelijkheid is synthetische brandstof. Dat kan tot 50 procent bij gewone kerosine worden gemengd, maar is helaas wel 2 tot 6 keer duurder.

De luchtvaart is de nagel aan de doodskist van het klimaat
De luchtvaart is hard op weg het CO2-budget van de hele wereld erdoorheen te jagen. Zelfopgelegde maatregelen lijken niet genoeg om de huidige klimaatdoelen te halen.

Rem op de luchtvaart

Veel ingrijpendere technologieën staan nog in de kinderschoenen. Hier wreekt zich dat een vliegtuig tientallen jaren meegaat: een toestel dat Boeing morgen bij KLM aflevert, vliegt in 2050 nog de wereld over. Daardoor duurt het lang voor technische ontwikkelingen in de luchtvaart gemeengoed worden.

Elektrische vliegtuigjes bestaan, maar de hedendaagse accu’s zijn slechts in staat om een handjevol mensen kort in de lucht te houden. Meer zit er zeker op korte termijn niet in, denkt Paul Eijssen van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR). ‘Het verschil in energiedichtheid met gewone kerosine is heel groot.’ 

Hij denkt niet dat elektrische vliegtuigen binnen enkele decennia meer dan vijftig passagiers over een lange afstand kunnen vervoeren. ‘Terwijl de meest vervuilende vluchten juist de intercontinentale zijn.’ Eerder zet Eijssen zijn geld op waterstofmotoren, al zijn die evenmin klaar voor de grote luchtvaart: daarvoor moet een vliegtuig nog te veel waterstof meezeulen tijdens de vlucht.

Zijn conclusie? ‘Niemand weet waar we heen moeten.’ Het is de reden dat sommige aanwezigen neigen naar een stop op de groei of zelfs een krimp van de luchtvaart tot de groene technieken tot wasdom komen. ‘Vanuit economisch perspectief zou dat helemaal niet erg zijn’, aldus Jasper Faber van onderzoeksbureau CE Delft. ‘In ieder geval is het huidige luchtvaartbeleid ontoereikend.’ Ook Hans Hilbers van het Planbureau voor de Leefomgeving noemt een rem op de luchtvaart ‘geen groot drama’.

Maar daar wil KLM-directeur De Groot niet aan, hoe belangrijk hij het klimaat ook vindt. ‘Geen verdere groei zou hartstikke slecht zijn. Als KLM niet meer mag groeien, doen andere luchtvaartmaatschappijen het wel. De investeringen in duurzame luchtvaarttechnologie moeten we toch ergens van bekostigen.’

Actieplan voor groenere luchtvaart in Nederland ‘dweilen met de kraan nog verder open’

Twintig bedrijven en organisaties uit de luchtvaart- en transportsector hebben dinsdag op Schiphol een actieplan gepresenteerd voor de vergroening van de luchtvaart. Uitgangspunt is een reductie van de uitstoot van CO2 in 2030 met 35 procent. Op papier een mooi streven, maar critici hebben er het nodige op aan te merken.