Na ravage in Parijs wacht Frankrijk op respons van Macron op gele hesjes

Na een zwarte zaterdag likt Parijs zijn wonden. Sommige straten ogen alsof er een burgeroorlog heeft gewoed. Waar de rellen vorige week grotendeels beperkt bleven tot de Champs-Élysées, verspreidde het geweld zich dit keer naar meerdere delen van de Franse hoofdstad. Bekende straten als de Rue de Rivoli, Avenue Foch en Boulevard Haussmann veranderden zaterdagmiddag in het macabere decor van een stadsguerrilla. Relschoppers vernielden tientallen auto’s en bestormden en plunderden winkels.

Relschoppers slaagden erin de Arc de Triomphe binnen te dringen en richtten daar een ware beeldenstorm aan. Vandalen hebben een gat geslagen in een beeld van Marianne, symbool van de Franse republiek. Niet minder symbolisch is de ‘onthoofding’ van een beeld van Napoleon. ‘De Arc de Triomphe aanvallen is een symbool van de Franse waarden aanvallen’, zei cultuurminister Franck Riester. 

Ook in andere steden braken rellen uit. In totaal vielen er 263 gewonden, onder wie 81 politieagenten. 682 mensen werden aangehouden. 

Frankrijk vraagt zich af hoe dit heeft kunnen gebeuren. Het protest van de gele hesjes lijkt volstrekt onbeheersbaar geworden. Maar wiens schuld is dat? Wie draagt de verantwoordelijkheid voor deze totaal uit de hand gelopen demonstratie? 

Er worden onder meer vraagtekens geplaatst bij het optreden van de politie en de daarvoor verantwoordelijke minister van Binnenlandse Zaken, Christophe Castaner. De politie liet op de Champs-Élysées, waar vorige week rellen plaatsvonden, alleen demonstranten toe die hun identiteitsbewijs konden tonen. Zo hoopte men ervaren relschoppers, die hun paspoort doorgaans thuislaten, buiten de deur te houden. 

Ten gevolge van die strategie verspreidden de relschoppers zich over andere straten. Castaner verdedigde die aanpak. ‘We wilden de onruststokers niet op de Champs-Élysées hebben. Daar zijn ze niet gekomen’, zei de minister. Volgens Castaner is de geweldsuitbarsting te wijten aan ‘beroepsrelschoppers, die zijn gekomen om te verwonden, bedreigen, plunderen en zelfs om te doden’.

Twee politievakbonden vroegen de minister om de noodtoestand uit te roepen. Die maatregel zou ervoor zorgen dat het ministerie van Binnenlandse Zaken, de politie en de burgemeester meer bevoegdheden hebben om de orde te handhaven. Onder meer een avondklok kan dan worden ingevoerd. Castaner zei zaterdagavond alle opties te overwegen. Zondag verklaarde een woordvoerder dat het uitroepen van de noodtoestand op dit moment niet wordt overwogen.

Een aantal oppositieleiders legt de verantwoordelijkheid voor de escalatie van de protesten bij president Macron. Marine Le Pen van het uiterst rechtse Rassemblement National schreef op Twitter dat ‘de president de situatie heeft laten escaleren tot onvoorstelbare proporties’.

De uiterst linkse Jean-Luc Mélenchon (La France Insoumise) vermoedde een opzettelijke strategie; de regering zou de protesten bewust uit de hand willen laten lopen. ‘De machthebbers willen de situatie verergeren’, schreef Mélenchon. ‘Ze willen een ernstig incident, zodat ze kunnen inspelen op angst.’ De gewelddadige radicalisering van een deel van de gele hesjesbeweging zou de aandacht kunnen afleiden van de politiek-inhoudelijke eisen van de actievoerders, waaronder de verlaging van de brandstofbelasting.

Oppositiepartijen bekritiseren niet alleen de gebrekkige ordehandhaving, maar ook de inhoudelijke reactie van de regering op de protesten. Macron kondigde dinsdag een ‘nationaal debat’ over de energietransitie aan, en wil de brandstofbelasting koppelen aan de olieprijs. 

Veel Fransen willen dat de president de gele hesjes op een substantiëlere manier tegemoetkomt. Laurent Wauquiez, politiek leider van de centrumrechtse Les Republicains, wil dat Macron een referendum uitschrijft over zijn energietransitie. Le Pen en Mélenchon riepen beide op tot vervroegde verkiezingen. Volgens een woordvoerder van het Élysée is daar in regeringskringen niet over gesproken.

President Macron heeft aan premier Édouard Philippe gevraagd om in gesprek te gaan met de leiders van politieke partijen en met vertegenwoordigers van de gele hesjes. Wie de protestbeweging in die gesprekken gaan vertegenwoordigen is nog niet bekend.

Vorige week formeerden de gele hesjes een delegatie van acht woordvoerders. Zij zouden afgelopen vrijdag worden ontvangen door de premier. Slechts twee van hen gaven gehoor aan die uitnodiging. Een van hun eisen was dat het onderhoud gefilmd en uitgezonden zou worden. Philippe ging daar niet mee akkoord. De delegatie is inmiddels ontbonden, naar verluidt onder meer omdat de woordvoerders bedreigd werden door andere gele hesjes. 

De president was de afgelopen dagen in Argentinië voor een G20-top. Vanuit Buenos Aires veroordeelde Macron de relschoppers, die ‘verantwoordelijk zullen worden gehouden voor hun daden.’ De rellen hebben volgens Macron niets te maken met de ‘vreedzame uiting van legitieme boosheid’ van de meeste gele hesjes. Kort na zijn terugkomst in Frankrijk, zondagochtend, belegde de president een crisisberaad waarbij onder meer Castaner en premier Édouard Philippe aanwezig waren. 

Sinds de protesten twee zaterdagen geleden begonnen loopt het aantal demonstranten terug. Op de eerste protestdag waren in Frankrijk 282 duizend actievoerders op de been. Vorige week zaterdag waren dat er 166 duizend. Afgelopen zaterdag werd volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken door 136 duizend Fransen gedemonstreerd. Voor aanstaande zaterdag staat in Parijs de ‘vierde akte’ van het protest op de agenda. 

Ondanks het teruglopende aantal demonstranten neemt de steun voor de protestbeweging  niet af. Sterker nog, volgens sommige peilingen neemt het aantal Fransen dat de gele hesjes steunt juist toe. Zo’n driekwart van de bevolking staat achter de protesten.