1 op de 3 VN-medewerkers had intern last van seksueel grensoverschrijdend gedrag
Na een reeks schandalen over seksueel misbruik door VN-blauwhelmen in conflictgebieden, verschuift de aandacht naar misstanden binnen de organisatie zelf. Eenderde van de VN-medewerkers heeft de afgelopen twee jaar last gehad van seksueel grensoverschrijdend gedrag door collega’s op de werkvloer of elders, zo blijkt uit onderzoek.
De resultaten van het onderzoek onder ruim dertigduizend medewerkers werden dinsdag bekendgemaakt door secretaris-generaal António Guterres.
Volgens het rapport is 10,1 procent van de ondervraagden aangeraakt op een onprettige manier. Ruim 21 procent kreeg te maken met seksuele verhalen of grappen en 14,2 procent met nare opmerkingen over het uiterlijk. Bijna 11 procent had last van seksueel getinte gebaren of lichaamstaal. Van degenen die last hadden, heeft slechts eenderde stappen ondernomen.
De VN hebben ‘nog een lange weg te gaan’, aldus Guterres. ‘Als organisatie die is gebaseerd op gelijkheid en waardigheid moeten we zelf een goed voorbeeld geven.’
De in 2017 aangetreden secretaris-generaal heeft het bestrijden van seksuele intimidatie binnen de VN hoog op zijn agenda staan. Begin vorig jaar presenteerde hij een vijfpuntenplan voor zijn ‘Nieuwe Aanpak’.
Zo stelde hij een zwaar bemande Task Force aan om misbruik te bestrijden en slachtoffers te helpen. Er kwam een 24-uurs interne meldlijn. Klokkenluiders worden beter beschermd en stafleden krijgen verplichte cursussen. In mei riep Guterres alle hoofden van VN-lichamen bijeen om het beleid van ‘zero tolerance’ en de ‘door mannen gedomineerde’ werkcultuur bij de VN te bespreken. Ruim de helft (23 van de 44) van de topposities wordt inmiddels bezet door vrouwen.
Kritiek
Er klinkt echter ook kritiek op de secretaris-generaal. Die komt vooral van de Code Blue Campaign in New York, in 2015 begonnen door mensen rondom de VN na een reeks ernstige seksuele misstappen door leden van VN-vredesmachten. Code Blue wil volgens zijn website een eind maken aan ‘de VN-cultuur van straffeloosheid voor seksuele vergrijpen’.
Het vijfpuntenplan van Guterres is volgens co-directeur Paula Donovan van Code Blue ‘niet meer dan pr en window-dressing’ (mooie praatjes). ‘Wat we uit de top van de VN horen is: radiostilte’, zegt ze vanuit New York.
‘Dinsdag noemde hij het onderzoek een goede eerste stap. Wij zeggen: hij heeft de eerste stap overgeslagen. Hij had zijn leiderschap serieus moeten nemen en zich duidelijk moeten uitspreken.’ Volgens Donovan heeft Guterres ‘geen woord’ gezegd over diverse recente gevallen van aanranding bij VN-organisaties als UNFPA, WFP en Unaids.
Als hoofd van zijn Task Force, zegt Donovan, benoemde Guterres de diplomate Jan Beagle, die op dat moment nota bene zélf onderwerp was van onderzoek naar machtsmisbruik op de werkvloer bij Unaids. Na intern onderzoek werd zij vrijgepleit, maar Code Blue is er zeer op tegen dat VN-organisaties de misstanden in eigen huis zelf onderzoeken. ‘VN-officials proberen voortdurend eigen personeel af te schermen en reputatieschade te voorkomen.’
Unaids
Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de VN-instelling die het meest onder vuur ligt, Unaids. Toenmalig onderdirecteur Luiz Loures werd in 2017 door een medewerkster aangeklaagd wegens aanranding in een lift. Na intern onderzoek kon hij blijven zitten, maar Code Blue en dagblad The Guardian maakten zoveel ophef dat hij vorig jaar alsnog moest vertrekken.
Vervolgens kwam de hoogste man van Unaids, directeur Michel Sidibé, in de vuurlinie omdat hij de verziekte cultuur had laten dooretteren. Ook de Malinees bleef gewoon aan, maar dat was niet langer houdbaar nadat een Onafhankelijk Panel van Experts (IEP) vorige maand zijn bevindingen had gepubliceerd.
Het IEP-rapport was vernietigend. Sidibé had ‘een patriarchale cultuur gecreëerd waarbinnen seksuele intimidatie en misbruik van macht werden getolereerd’. Het ‘falen van zijn leiderschap’ mondde uit in ‘vriendjespolitiek, pesterij en ethische verblinding’. Stafleden die klaagden over misbruik werden overgeplaatst, terwijl daders promotie kregen.
Enzovoort, enzovoort. Het panel kon niet anders dan concluderen dat een ‘cultuur van respect’ pas bij Unaids kan terugkeren na een leiderswissel. Sidibé liet daarop weten in juni te vertrekken, een half jaar eerder dan gepland.
‘En opnieuw geen wóórd van de secretaris-generaal’, zegt Donovan. ‘De zaak rond Sidibé heeft zeker een jaar gespeeld. Al die tijd heeft Guterres er niets over gezegd. Na het IEP-rapport had hij tegen hem moeten zeggen: je kunt echt niet meer terugkeren op kantoor. Of beter, hij had hem meteen moeten ontslaan. In plaats daarvan liet hij Sidibé rustig eerder met pensioen gaan.’
‘De crisis binnen de VN rond het seksueel misbruik zal spoedig een climax bereiken’, aldus de website van Code Blue. ‘De VN kunnen in de niet te benijden voetsporen treden van een andere machtige, gesloten mondiale instelling wier voorheen hoge morele aanzien nu allerwegen in twijfel wordt getrokken: de rooms-katholieke kerk.’