Direct naar artikelinhoud
InterviewPeter de Wit

‘Een ideaal startpunt voor een strip? Iets waar iedereen boos om wordt’ - Peter de Wit over 25 jaar Sigmund

Al 25 jaar tekent Peter de Wit (60) dagelijks voor de Volkskrant de strip Sigmund, over de cynische psychiater ‘die patiënten tot zelfmoord drijft’. Waar haalt de tekenaar zijn ideeën voor nieuwe grappen vandaan?

Peter de Wit met Sigmund-bril.Beeld Daniel Cohen

In de werkkamer bij hem thuis in de Amsterdamse wijk Buitenveldert pakt Peter de Wit de uitgeknipte column van Theodor Holman uit Het Parool van 4 oktober erbij. Thema: de superieure positie van de witte heteroseksuele man. ‘Voor mij een ideaal startpunt voor een strip’, zegt De Wit. ‘Ik wil geen suf onderwerp, en hier zit van alle kanten spanning op. Iedereen wordt hier boos om.’

En het is bij uitstek iets voor de spreekkamer van Sigmund, waar niet alleen patiënten met gangbare psychologische klachten terechtkunnen. De Wit toont een blocnote vol haast onleesbare krabbels en tekeningen, met geslaagde en minder geslaagde ideeën. ‘Dokter, help me, ik ben een witte heteroseksuele man. Onbewust discrimineer ik iedereen en onbewust zit ik vol vooroordelen’, staat in een tekstwolkje.

Zuchtend legt De Wit het weg. ‘Nu denk ik: wat een gelul. Tekenaar wil iets uitleggen, en dat moet hij niet doen. Meer dan tien woorden is doorgaans te veel, ik ben geen columnist. Dit heeft de krant dus niet gehaald.’

Duizenden andere ideeën deden dat wel. Al 25 jaar tekent De Wit (60) dagelijks voor de Volkskrant de strip Sigmund, over de cynische psychiater ‘die patiënten tot zelfmoord drijft’, zoals De Wit eerder al eens zei.

Onder meer aan de hand van zijn worstelingen met de cartoon over witte heteroseksuele mannen, die uiteindelijk op 18 oktober in een geheel nieuwe versie in de krant verscheen, legt De Wit zijn werkwijze uit.

Schets voor de ‘witte heteroseksuele mannen’-cartoon.Beeld Peter de Wit
De uiteindelijke versie van de cartoon.Beeld Peter de Wit

De meeste ideeën haalt hij uit kranten. ‘En dan natuurlijk met name uit de artikelen over psychologie. Laatst had Sir Edmund een verhaal over hooggevoeligheid. Voor mij is het dan de sport de strip daarover maandag in de krant te hebben. Dan denken de lezers: hé, dat heeft-ie uit Sir Edmund!’

Daarnaast bezoekt De Wit congressen voor psychologen en psychiaters, waar hij inspiratie opdoet en boeken signeert. Vooral DSM – De Sigmund Methode, het ‘definitieve diagnostische naslagwerk om iedereen voor gek te verklaren’, is geliefd binnen de beroepsgroep, vanwege de humor én deskundigheid. ‘U moet wel therapeut zijn of psychiater’, hoort hij geregeld. ‘Ik ben een geïnteresseerde leek’, reageert De Wit dan.

Bladerend door zijn blocnote neemt hij zijn ideeën van de afgelopen jaren door. Sommige zijn doorgestreept, die hebben inmiddels de krant gehaald. Andere wachten nog op de verlossende grap, die in de afsluitende tekening staat. ‘Dit hoorde ik laatst op een congres: patiënten zijn trouwer aan hun medicatie als ze daar geld voor krijgen. Dat geloof je toch niet? Hier zit een goede grap in, maar het kan nog best tien jaar duren voordat ik die te pakken heb. En dan hoeft het niet eens een supergrap te zijn.’

De Wit brengt ook middagen lezend door in de bibliotheek. ‘Geen vakliteratuur, alsjeblieft niet. Ik ben weleens geabonneerd geweest op Filosofie Magazine, maar die tijdschriften zaten na een jaar allemaal nog in het plastic. Doe mij maar vrouwenglossy’s met artikelen over relaties en obesitas. Sigmund is dan wel een psychologiestrip, maar Volkskrant-lezers zijn niet allemaal patiënten. Het moet een brede strip zijn, ik ga niet zes dagen per week inzoomen op depressies.’

Tot ongeveer een jaar geleden ging De Wit regelmatig met zijn zoon Tex (32) naar het café, om samen op grappen te broeden. ‘Hij zit ook in de humorbusiness. Dat was geweldig, maar we doen het niet meer. Hij heeft nu genoeg werk. Dat is een beetje jammer, maar heel goed. Wie geen tijd meer heeft voor zijn oude vadertje, is wat aan het bereiken met zijn leven.’ 

Tex is comedian, tekstschrijver van Zondag met Lubach en sinds 2017 maker van het sketchprogramma Klikbeet. Soms mailt Peter Tex nog met een verzoek om ‘de oplossing’, de grap. Ook Hanco Kolk, met wie De Wit de Parool-strip S1NGLE maakt, fungeert af en toe als klankbord.

Maar het is vooral ‘ploeteren in je eentje’, zegt De Wit. ‘Ik vind het heerlijk in die wereld van Sigmund te dolen. Zijn mening is vaak mijn mening, ik deel zijn niet-zeurenmentaliteit. En hij en zijn patiënten doen dingen die ik niet durf: mensen over balies trekken, in elkaar slaan, hun hoofd eraf zagen.’ Lachend: ‘Die kleine dingetjes – ik hoef niet onder een gekke naam agressieve dingen op internetfora te zetten, want ik heb die strip, mijn goedbetaalde uitlaatklep.’

Ondertussen blijft hij nadenken over de strip over patiënten die hun medicatie pas innemen als ze daar geld voor krijgen. ‘Ik ben ontzettend koppig. Die grap moet er komen.’ Hardop begint hij te denken. ‘Misschien moeten ze onderhandelen.’ Zet hoog stemmetje op. ‘‘Nou meneer Jansen, u neemt uw pillen weer niet. Als ik u 25 euro geef, neemt u dan een week uw pillen?’ ‘Voor 50 doe ik het.’ Uiteindelijk, handjeklap, 40 euro.’ Concluderend: ‘Prima voor het tweede plaatje, maar hier kan de strip niet mee eindigen.’

Een tekenaar is in zijn hoofd altijd met zijn strips bezig, zegt De Wit. Zoals afgelopen zomer, toen hij met Jacob Groot van uitgeverij De Harmonie op bezoek ging in Nijmegen bij Stefan Verweij, cartoonist voor onder meer de Volkskrant. Ze bekeken de werkruimte van Verweij en namen de laatste ontwikkelingen in de stripwereld door.

De oplossing voor de strip over het superioriteitsgevoel van witte heteroseksuele mannen was nog niet voorhanden. Wel had De Wit inmiddels de link gelegd met de apartheid in Zuid-Afrika. ‘Ik moest denken aan die bankjes bij busstations, waar vroeger alleen witte mensen mochten zitten.’ 

De Wit had gekozen voor een cartoon en niet voor een strip. ‘Veel lezers verwarren die termen. Een cartoon is één plaatje, een strip bestaat uit meerdere plaatjes.’ Aan de linkerzijde van de cartoon tekende hij onder meer een vrouw in boerka, waar hij door zijn stripboekserie Burka Babes ervaring mee heeft. ‘Een boerka is altijd een sterk, grafisch beeld, bijna Dick Bruna-achtig.’ Aan de rechterkant twee witte mannen, onder wie Sigmund. Boven de linkerbank een bordje met ‘mensen’, boven de rechter ‘witte heteroseksuele mannen’.

Nu moest alleen de tekst nog. ‘Dit begint op discriminatie te lijken’, gezegd door een van de witte mannen? Een te opzichtig statement, vond De Wit. ‘Denkt u dat we ooit weer daar mogen zitten?’, had Tex bedacht. De Wit: ‘Best goed, maar niet scherp genoeg.’

In de Nijmeegse tuin stond de wijn inmiddels op tafel en kwam het gesprek op de in 2016 overleden striptekenaar Peter van Straaten. ‘Toen bedacht ik ineens: het moet zo’n mooie, onderkoelde Peter van Straaten-tekst zijn, die de cartoon laat spreken: ‘Nou, daar zitten we dan.’ Vijf woorden, dat is visueel ook sterk.’

Het bedenken van de grap brengt het meeste plezier. ‘80 procent van de tijd zit daarin. Soms gaat dat ellendig. Je kunt jezelf niet dwingen creatief te zijn. Maar áls ik de grap te pakken heb, maak ik de strip meteen en gaat-ie de volgende dag de krant in.’ Ironisch: ‘Dan denk ik: ach, dat de mensen dit toch mogen lezen.’

Het tekenen duurt doorgaans een à twee uur. ‘Soms gaat het razendsnel, maar soms zit ik te pielen op een houdinkje en teken ik dat een paar keer opnieuw.’ De Wit werkt ouderwets met een in inkt gedoopte kroontjespen. Heeft hij een betere tekst bedacht, dan plakt hij die met lijm over de oude heen. Vervolgens scant hij de boel in, eventuele oneffenheden verwijdert hij met het gummetje van Photoshop. Daarna mailt hij de strip naar de krant.

Voorheen ontving De Wit na plaatsing regelmatig boze reacties, bijvoorbeeld toen hij een boerkadragende vrouw tekende die als modeaccessoire een bomgordel droeg. ‘Ik kreeg huilende mensen aan de telefoon, er zaten lezers bij die de krant opzegden.’ Tegenwoordig ziet hij mildere reacties. ‘Lezers zijn nu meer gewend, denk ik. En ik zit niet op Facebook of Twitter, dus ik merk er lekker niks van.’

De strip over financiële prikkels om medicatietrouw te bevorderen, blijft knagen. In de tweede tekening wordt onderhandeld tussen arts en patiënt, daar is hij nu over uit. Maar de derde is de afsluiter, en dus de moeilijkste. ‘Hier zijn uw placebo’s’, zegt De Wit aarzelend. ‘Ja, dat is ’m! Met placebo’s valt de noodzaak van medicatietrouw weg.’ Ironisch: ‘Zie je wel, ik heb toch gewoon gezelschap nodig! Waar was jij mijn hele leven?’ De Wit pakt zijn blocnote en balpen. ‘Even opschrijven: hier zijn uw placebo’s. Goed, die is ook weer klaar.’ 

Hoe Sigmund in De Volkskrant terecht is gekomen

‘Ik maakte allerlei dagstrips, maar die kon ik nooit kwijt. Daaronder ook Sigmund, die heette toen ‘Mens, durf te leven’, naar het lied van Jean-Louis Pisuisse. Na veel moeizame omzwervingen wist mijn schoonzus, toen mijn agent, Sigmund uiteindelijk in 1993 te verkopen aan de Belgische krant Het Laatste Nieuws. Daar werd hij gepubliceerd onder de titel Meneerke Psy – zo noemen ze in België een psychiater. Na drie maanden hebben ze de strip geschrapt. De lezers vonden Sigmund te cynisch. Met die aanbeveling ben ik naar de Volkskrant gestapt.’

Cv Peter de Wit

1958 Geboren in Beverwijk

1972 Medeoprichter stripinformatieblad Stripofiel

1975 Stripdebuut in lokale krant De Kennemer

1979 Strip: Stampede! in weekblad Eppo

1983 Strip: Gilles de Geus, met Hanco Kolk

1985 Strip: De Familie Fortuin, met Ruud Straatman

1994-heden Strip: Sigmund in de Volkskrant

1999 Stripschapprijs voor hele oeuvre

2001-heden strip: S1NGLE in Het Parool, met Hanco Kolk

2006 Eerste stripalbum: Burka Babes

2008 Tv-serie: S1NGLE op Net 5

2011 Boek: Het lege nest

2013 Boek: DSM – De Sigmund Methode

2018 Boek: De Sigmund Almanak

Meer Sigmunds zien? De strips van de afgelopen maanden vindt u hier.

‘Hij kan mijn interviews beter doen dan ikzelf’, zegt Peter over Tex, in het interview met vader en zoon dat 30 december 2017 in Volkskrant Magazine verscheen.

Dokter Sigmund ligt goed bij vakgenoten. ‘Noem het zelfspot. Dat heb je ook wel nodig als je dagelijks werkt met mensen die zwaar psychisch lijden’

Sigmund is een culthit onder psychiaters en psychologen. Waarom lachen juist zij zo om een strip waarin ze worden afgeschilderd als geldbelust, autoritair en narcistisch?

De grote-Sigmund-25-jaar-in-de-Volkskrant-Quiz

Om het 25-jarig jubileum van Sigmund in de Volkskrant extra glans te geven heeft tekenaar Peter de Wit een quiz samengesteld met 25 hersenbrekers om de Sigmund-lezer tot waanzin te drijven. Degene met de meeste juiste antwoorden krijgt – om weer enigszins tot zichzelf te komen – een gesigneerd en ingelijst origineel van een Sigmund-strip en een paracetamol naar keuze. De nummers twee en drie ontvangen een gesigneerd exemplaar van De Sigmund Almanak.