Flexitariër? Prima, maar niet met Kerst
In de winkelkarretjes liggen vlak voor Kerst nog traditioneel veel rollades en gourmetschotels. Maar een blik in de supermarktbladen van Albert Heijn, Jumbo en DekaMarkt laat een kentering zien richting vegetarische en zelf veganistische menu’s. Voorzichtig, dat wel, want voor veel Nederlanders zijn quinoa en pastinaak-truffelsoep nog een brug te ver.
Voor het koelvak met vleeswaren houdt Adriaan van der Meyden (74) een betoog over de rollade. Hartstikke mooie winkel hoor, deze Jumbo Foodmarkt in Leidsche Rijn. Maar voor een goed stuk vlees moet je toch echt bij de slager zijn. ‘Rollade kost hier 6 euro voor 800 gram, dat kan nooit wat zijn.’
Rollade is traditie voor Van der Meyden en zijn vrouw. Dit jaar maakt hun dochter voor het eerst het kerstgerecht voor hen klaar. Spannend, vindt Adriaan. ‘Geen idee of ze kan koken’.
Bij de familie Van der Meyden mag dit jaar nog vlees op tafel staan, wie door de kerstedities van de supermarktglossy’s zoals Allerhande en Hallo (Jumbo) bladert, krijgt het idee dat aan de meeste Nederlandse kersttafels inmiddels vegetarisch, zo niet veganistisch wordt gegeten.
Bloemkool in bladerdeeg...
Een hele bloemkool in bladerdeeg met waterkers-sojabonensoep en bietencarpaccio. Pastinaak-truffelsoep met stercroutons. Geroosterde-groentegallette met kruidenroom.
In de Allerhande feestspecial van dit jaar hebben vegetarische gerechten zelfs de overhand. Dierenwelzijnsorganisatie Wakker Dier heeft het nageteld: 63 procent van alle recepten in het blad zijn zonder vlees of vis – de desserts niet meegerekend. In het magazine van DekaMarkt is dat percentage dit jaar 61 en in Ditjes en Datjes, het blad van supermarktketen Dirk, 53. ‘Supermarkten omarmen flexitariër met Kerst’, kopte Wakker Dier.
De supermarkten mogen de flexitariër omarmen, een rondje door Jumbo Foodmarkt in Leidsche Rijn, leert dat meeste mensen met Kerst nog altijd het liefst een rollade verwelkomen aan tafel. Vlees is lekker, feestelijk, en het hoort bij Kerst. En als ze zelf die traditie niet zo belangrijk vinden, dan zijn het wel hun ouders, of een tante.
In een gangpad met soep werpt de 33-jarige Paul uit Vianen een blik naar zijn vriendin. ‘Wat wij dit jaar met Kerst eten? Gewoon, normaal.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Aardappelen, groenten, vlees. Misschien een biefstukje.’ Het belangrijkste is dat er vlees op het menu staat, zegt Paul. ‘De rest hoeft voor mij niet.’
... of toch maar gourmet?
Iets vergelijkbaars valt op te maken uit de Facebookreacties op de Kerst-Allerhande. De teleurstelling over de feesteditie is groot, schrijft een klant. ‘Niks nada, geen lekkere braadstukken, geen wild, niet echt speciale visgerechten. Wel quinoa (pitjes) veel groen en vegetarisch.’ De reacties haalden onder meer De Telegraaf en DWDD: na Zwarte Piet dreigde Allerhande nu ‘het land opnieuw te splijten’.
De felle reacties laten zien dat de meeste Nederlanders ‘lekker traditioneel’ eten met Kerst, zegt Joyce Bierman. Als ‘VP brand creation & design’ bij Albert Heijn is ze verantwoordelijk voor de Allerhande. Dat er nog weinig is veranderd in de eetgewoonten van Nederland met Kerst blijkt ook uit de verkoopcijfers van de supermarkt: vooral de gourmetschotels en rollades gaan nu hard.
Maar volgens Bierman is er wel degelijk ‘iets aan de hand’. Het is nog een bescheiden ontwikkeling, maar een groeiende groep klanten wil minder vlees eten. Ze ziet het aan de toenemende verkoop van vleesvervangers, maar het blijkt ook uit trendonderzoeken die de supermarktketen doet. ‘Afgelopen jaar heeft 25 procent van de mensen met Kerst gezegd: ik doe een gang zonder vlees.’
De vegetarische recepten in Allerhande staan er niet uit idealisme of – zoals een boze lezer vermoedde – om mensen ‘te dwingen’ vleesloos te eten. Bierman: ‘Wij willen niet te ver op de troepen vooruit lopen. De Allerhande moet voor iedereen zijn. Daarom staan er ook recepten voor kalkoen, côte de boeuf en vis in.’
Meer dan een voedselhype
Juist omdat Albert Heijn en andere grote supermarkten niet graag al te ver vooruit lopen, zou de ruime aandacht voor het vegetarische kerstgerecht weleens een kentering kunnen markeren. Zeker, de meeste mensen eten nog altijd een stuk vlees met Kerst. Net als in veel rijke landen ligt de vleesconsumptie hier relatief hoog. Sterker: gemiddeld eet de Nederlanders zes dagen per week vlees, bijna 100 gram per dag. En niet meer dan een paar procent is vegetariër.
Tegelijkertijd rukt het aantal flexitariërs op: 46 procent van de Nederlanders probeert minder vlees of vis te eten, bleek onlangs uit onderzoek van het Voedingscentrum. Na jaren van groei is de consumptie van vlees de afgelopen jaren met 8 procent gedaald. Teken des tijds is ook dat Unilever deze week De Vegetarische Slager overnam.
Dit is geen snel uitdovende voedselhype, voorspelt Frans Kok, emeritus hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Wageningen Universiteit. ‘Er is een duidelijke onderstroom aan mensen die vanwege het milieu, dierenwelzijn of hun eigen gezondheid minder vlees willen eten.’
Bijvoorbeeld het gepensioneerde echtpaar Van der Meyden in Jumbo Foodmarkt in Leidsche Rein. Ja, ze eten rollade met kerst. Maar na zijn ode aan de rollade schakelt Adriaan van der Meyden moeiteloos over op een pleidooi voor minder vlees. ‘Dat zit vol verzadigde vetten.’ Hij gebaart naar zijn buik. ‘Daar krijg je obesitas van.’ Vandaar ook dat het echtpaar sinds een paar jaar flexitariër is.