Direct naar artikelinhoud
OpinieblogHuawei

Opinieblog – Media over arrestatie Huawei-topvrouw: ‘VS moeten naleving van wetten afdwingen, anders zijn ze zinloos’

Een selectie van interessante debatten op internet en in andere media of lezersbrieven, bij elkaar geblogd door opinieredacteuren van de Volkskrant.

Het profiel van Meng Wanzhou, de financiële toprvouw van Huawei, op een Huawei-computer in een Huawei-winkel in Beijing, 6 december 2018.Beeld AP

Opnieuw is er sprake van een Chinees drama op de wereldmarkten. Meng Wanzhou, topvrouw van Huawei, is op verzoek van de Amerikaanse justitie gearresteerd vanwege het overtreden van de Amerikaanse sancties tegen Iran. De pers gist over het motief en de timing.

The Wall Street Journal: waarom nu pas?

The Wall Street Journal schrijft in het commentaar dat de arrestatie  het best  kan worden gezien als een poging Beijing te laten ophouden met het overtreden van de normen die gelden in de wereldhandel. De arrestatie past in de toenemende zorg over de cyberdreiging die van deze telecomgigant uitgaat. Die dateren al uit 2012, toen een regeringscommissie waarschuwde dat Huawei Amerikaanse wetten overtrad en dat de producten konden worden gebruikt voor diefstal en spionage. Huawei bleef afhankelijk van steun van de Chinese regering die in het bedrijf was geïncorporeerd, aldus een rapport dat tevens vaststelde dat Huawei zich niet aan de sancties tegen Iran hield.

De Trump-regering heeft inlichtingendiensten in Australië, Canada, Nieuw-Zeeland en het Verenigd Koninkrijk gebriefd over de risico’s van het inzetten van Huawei in hun 5G-netwerken. Daardoor zou het voor de Chinezen gemakkelijker worden te spioneren, handel te verstoren en geheimen te stelen. Volgens het hoofd van de Canadese inlichtingendienst is er sprake van een ‘trend dat staten door middel van 5G-netwerken spioneren’.

Het is de vraag waarom de VS Beijing niet eerder duidelijk hebben gemaakt dat het sancties omzeilde. Volgens de South China Morning Post heeft Meng tijdens een interne bijeenkomst over het naleven van regels gezegd dat de onderneming het risico kan accepteren om – als het niet anders kan – tijdelijk regels niet na te leven. Dat risico blijkt een arrestatie in te houden.

Beijing kan tegenmaatregelen nemen door Amerikaanse topondernemers te arresteren en dan kunnen handelsgesprekken tot stilstand komen. Maar het naleven van wetten en onderhandelen over een handelsdeal hoeven elkaar niet uit te sluiten. De VS moeten naleving van de wetten afdwingen, anders zijn ze zinloos. China moet inzien dat er een prijs betaald moet worden als het normen schendt in het nastreven van dominantie op het vlak van economie en veiligheid. Als je het spel volgens de regels speelt, heeft iedereen daar baat bij.

Financial Times: ‘Washington moet duidelijker zijn’

Het is legitiem dat Washington het bedrijf Huawei beschouwt als een nationale veiligheidskwestie, schrijft de Financial Times in het commentaar. Het bedrijf domineert op het gebied van 5G-technologie, kent een opmars in het leveren van telecominfrastructuur en wordt verdacht van bedenkelijke connecties met de Chinese staat. Dan is er ook nog de schandelijke reputatie van China op het gebied van cyberspionage en het stelen van intellectueel eigendom van buitenlandse bedrijven.

Toch moet Washington meer duidelijkheid verschaffen over de redenen voor Mengs arrestatie. Die is mogelijk gerelateerd aan de sancties tegen Iran. Maar met het oog op de bredere zorgen over Huawei, is het risico dat de arrestatie wordt beschouwd als politiek en economisch gemotiveerd in plaats van juridisch. Zo ziet Beijing het in ieder geval, met mogelijk vergeldingsacties en verergering van het handelsconflict tot gevolg.

Volgens de krant is het voor zowel de VS als China van belang om te de-escaleren en duidelijk te maken op welke gebieden de landen handel kunnen bedrijven en op welke gebieden de verschillen niet te overbruggen zijn. Als China ervan overtuigd is dat de VS geen grenzen kennen in het isoleren van China, zal het land zich ook niet gestimuleerd voelen te voldoen aan de hervormingen die Donald Trump eist. De ‘wapenstilstand’ in het handelsconflict waartoe Trump en Xi afgelopen weekend besloten zou dan ook vermoedelijk tot een einde komen. Na de arrestatie van Meng, lijkt de deadline voor vooruitgang al helemaal een tijdbom.

‘Eén ding staat vast: de nieuwe koude oorlog wordt een technologieoorlog’, schrijft Sheila Sitalsing in haar column.

Zijn de dagen van het leenstelsel voor studenten geteld? - 6 december

Studentenprotest op de Dam, tegen het plan van minister Van Engelshoven om studenten meer rente te laten betalen op studieleningen. (14 september)Beeld ANP

De voorgenomen verhoging van de rente op studieleningen wekt zoveel verzet in de Kamer dat de steun voor het leenstelsel zelf afbrokkelt, meldt de Volkskrant  donderdag 6 december. Ook de PvdA en GroenLinks, die de omstreden invoering steunden, hebben nu bedenkingen. Een generatie opzadelen met schulden lijkt een steeds minder goed idee, ondanks alle verzachtende maatregelen waarop de regering hamert. 

Het enige commentaar deze ochtend staat in het AD. Hans van Soest blikt terug op het afschaffen van de basisbeurs. Voorstanders van de afschaffing blijven volhouden dat de toegankelijkheid in het onderwijs niet in gevaar is gekomen, ook nu het CBS constateert dat kinderen met rijkere ouders eerder doorstuderen dan kinderen met minder rijke ouders.

‘Dat probleem wordt niet kleiner als de voorwaarden om te lenen negatiever worden. De gemiddelde studieschuld is straks naar schatting 21 duizend euro. De hogere rente kan een student uitgesmeerd over 35 jaar duizenden euro’s extra kosten. Het is bizar dat minister Van Engelshoven in oktober aan de Tweede Kamer schreef dat de renteverhoging niet nodig is om het stelsel betaalbaar te houden. De 226 miljoen euro die het kabinet er op termijn mee ophaalt, gaat in de algemene pot. Nog bizarder is dat de renteverhoging is bedacht door CDA en ChristenUnie. Die wilden in de formatie de basisbeurs herinvoeren en dat deels betalen met een renteverhoging. Maar de basisbeurs kwam niet terug en de rente gaat wel omhoog. Zo krijgen studenten, nu en straks, dus het slechtste van twee werelden.’

Volkskrant-lezer Matthijs Brouwer (Odijk) schrijft in een ingezonden brief:

‘Rente blijkt te kunnen stijgen en het leenstelsel voor studenten staat weer ter discussie. De legitimatie van het leenstelsel is dat de student er (later) vooral zelf van profiteert door een hoger salaris. Is dat zo? Wat leveren gestudeerde mensen de samenleving eigenlijk op? Hoe zien samenlevingen eruit met uitsluitend laagopgeleide bevolking? Precies. Misschien toch tijd voor solidariteit met studenten.’

Staatskas spekken

Lezer Wes Willemsen (Arnhem, 17 jaar) reageert in een mail op het opiniestuk ‘Spek de staatskas niet met geld van studenten’, van Tom van den Brink en Sjoerd Stikvoort van het Interstedelijk Studenten Overleg). Die betogen dat de kortingen op het collegegeld een sigaar uit eigen doos is en dat de overheid ruim overhoudt door de verhoging van de rente op de schulden. Wes Willemsen schrijft:

‘Het gaat tegenwoordig van slecht naar slechter. Eerst vond de overheid het nodig om de basisbeurs af te schaffen en deze te vervangen door het leenstelsel. De beurs werd vroeger omgezet in een gift, als je tenminste binnen 10 jaar was afgestudeerd. Nu is het zo dat je elke euro terug moet betalen, met een laag rentepercentage. Straks moet je elke euro terugbetalen, alleen dan met veel meer rente.

‘Ik vraag me af: waarom? Waarom moeten studenten betalen voor de schuld die wij niet veroorzaakt hebben? De staatsschuld is niet onze schuld. De overheid gaat de staatskas spekken met ons geld. Geld dat wij later hard nodig hebben. Straks heb ik moeite om een huis te vinden binnen mijn budget, omdat ik nog met een grote schuld zit. Ik wil zelf mijn toekomst bepalen. Ik wil niet gelimiteerd zijn door een schuld op mijn schouders. De overheid moet onze toekomst teruggeven aan ons, want wij zijn de toekomst.’

Lezer Hans Daale (Neede) stuurde een anekdote:

‘Zomaar een ervaring met de gevolgen van het leenstelsel. Geen mening want het is wel een heel erg beperkte Amsterdamse steekproef. Laatst lunchte ik in een restaurantje in de Roeterstraat aldaar, bij de campus van de UvA. Er hing een papier bij de deur met ‘Wie wil hier in de bediening werken?’ Mijn opmerking dat studenten toch hiervoor in de rij zouden moeten staan, leverde als antwoord op: Nee, ze lenen gewoon allemaal maximaal, en dan geven ze het hier of in andere zaken weer uit...’

Doet de Franse regering er goed aan de ‘gele hesjes’ deels hun zin te geven?  5 december

De Franse premier Edouard Philippe kondigt dinsdag op tv concessies aan na de protesten van de ‘gele hesjes’.Beeld AFP

Na de massale betogingen van de ‘gele hesjes’, die gepaard gingen met vernielingen en plunderingen, probeert de Franse regering de gemoederen tot bedaren te brengen door de verhoging van de accijns op diesel een half jaar uit te stellen. Een verstandig besluit? Het lijkt geen reden voor actievoerders om nieuwe betogingen af te blazen. Hoe kijken buitenlandse media aan tegen de Franse troebelen? 

The New York Times vindt dat de Franse regering serieus moet reageren op de grote onvrede onder de Franse bevolking, die nu tot uiting komt in het oproer van de ‘gele hesjes’, maar waarschuwt dat een parlementaire democratie niet moet zwichten voor vernielingen door een diverse menigte zonder programma, opgehitst door oproepen op sociale media.

‘De terugtrekking is een gevaarlijke gok. In de ogen van de demonstranten luisterden premier Philippe en zijn baas pas naar hun woede toen zij auto’s in brand gingen steken op de Avenue Kléber, niet toen het smeulde in afgelegen dorpen. Op sociale media zoemt het van oproepen voor meer actie. Bij de eisen zijn inmiddels Macrons aftreden en het ontbinden van het parlement gevoegd.

‘Zulke stappen zouden grote vergissingen zijn. Macron en zijn regering moeten zeker veel meer aandacht schenken aan het Frankrijk buiten Parijs en andere grote steden, en ze moeten veel beter hun best doen hun maatregelen uit te leggen en de lasten verlagen voor de vele burgers die balanceren op de rand van armoede.

‘Maar de macht van sociale media om razendsnel massale woede te mobiliseren zonder enig mechanisme voor dialoog of terughoudendheid is een gevaar waarvoor een liberale democratie niet kan wijken. Macron en het parlement zijn democratisch gekozen, nog maar 18 maanden geleden, en de hervormingen die zij willen doorvoeren, zowel in Frankrijk als in de Europese Unie, ook op het gebied van het milieu, zijn precies wat zij in alle openheid beloofden tijdens die verkiezingen, en wat Frankrijk nodig heeft.’

‘Wereldwijde revolte tegen milieubelasting’

The Wall Street Journal ziet de Franse protesten als een teken van een ‘wereldwijde revolte tegen belastingverhogingen op fossiele brandstoffen’ in het kader van de bestrijding van de opwarming van de aarde. In een hoofdredactioneel commentaar schrijft de Amerikaanse krant:

‘Frankrijks gewelddadige protesten van de ‘gele hesjes’ gaan over veel binnenlandse kwesties, maar het is geen toeval dat de lont in het kruitvat de verhoging van dieselbelasting was. Niets toont de breuk tussen gewone kiezers en een losgeraakte politieke klasse beter dan belasting op fossiele brandstoffen.

‘De breuklijn loopt tussen maatregelen tegen fossiele brandstoffen en economische groei en Frankrijk is de toets voor de toekomst van het inperken van uitstoot. Frankrijk is al een relatief lage CO2-economie met een uitstoot per inwoner die de helft is van die in Duitsland (in 2014). Franse regeringen zetten zich desalniettemin in voor een ‘ecologische transitie’ om de CO2-uitstoot verder terug te dringen in alle sectoren van de economie. De gevolgen zijn nu te zien in de straten van Parijs.’

‘Destructieve kracht’

De Zwitserse krant Tages-Anzeiger verwacht weinig goeds van de beweging van de ‘gele hesjes’. Commentator Nadia Pantel schrijft:

‘De beweging verdraait de verzoenende gebaren van Macron en laat die lijken op een verwrongen grimas. Ik ben rechts noch links, zegt de president. Wij ook niet, roept de straat terug naar hem. Door zich af te keren van de oude politieke kampen trachtte Macron zichzelf te profileren als een pragmatische vernieuwer. Net als hun president hebben de mensen van de wegblokkades en de barricaden hun vertrouwen in de traditionele partijen verloren. Maar in hun teleurstelling wenden ze zich niet tot Macron, maar keren ze zich tegen alles wat maar riekt naar hogere autoriteit. Het enige dat overblijft een is een destructieve kracht zonder duidelijke richting.’

‘Moeilijk antwoorden te vinden’

Het Oostenrijkse Der Standard  ziet de Franse ‘gele hesjes’ als een veel breder verschijnsel. Stefan Brändle schrijft:

‘De ‘gele hesjes’ zijn niet alleen een reactie op de situatie in Frankrijk, maar op sociale ongelijkheid in heel Europa, in het hele Westen eigenlijk. Als je oplettend luistert, klagen de ‘gele hesjes’ zowel over de exorbitante salarissen van topmanagers als over het feit dat zij ondanks hun harde werken niet meer verdienen dan mensen met een uitkering. Hoe moeilijk het is hiervoor antwoorden te vinden in de complexe, geglobaliseerde samenlevingen wordt duidelijk door Macrons vrije val in de peilingen. Dus hoe verder? (..) Zelfs als Macron probeert de protesten van de ‘gele hesjes’ uit te zitten, zullen die hem politiek verzwakken. Het is verre van zeker dat hij in staat zal zijn het land werkelijk te hervormen.’

Debat over sluiting ‘Soros-universiteit’ in Boedapest: ‘Premier Orbán schakelt langzaam maar gestaag alle kritiek uit’ - 4 december

Een protestmars tegen het onderwijsbeleid van de Hongaarse regering in de hoofdstad Boedapest, 24 november 2018.Beeld AFP

De Centraal Europese Universiteit (CEU), opgericht door miljardair en filantroop George Soros, moet haar deuren in Boedapest sluiten. The Washington Post-columnist Dana Milbank bekritiseert de Amerikaanse ambassadeur, die in plaats van de universiteit te beschermen de schuld bij Soros legt. The New York Times maakt zich daarnaast druk om Orbáns invloed op de Hongaarse media: ‘Wat Orbán heeft gecreëerd is een media-apparaat dat sterk lijkt op de communistische propagandamachines van weleer.’

Het sluiten van de universiteit past binnen de persoonlijke strijd tussen de Hongaarse premier Viktor Orbán en Soros. David Cornstein, de Amerikaanse ambassadeur in Hongarije, toonde zich voorstander van de universiteit. Toch legde hij in The Washington Post de schuld voor de sluiting daarvan bij oprichter Soros, die hij adviseerde om meer samen te werken met de overheid.

‘Natúúrlijk is het de schuld van George Soros. Het is altijd de schuld van George Soros’, schrijft politiek commentator Dana Milbank in diezelfde krant. In zijn column zet hij eens op een rij waar Soros allemaal van wordt beschuldigd door politici dan wel aanhangers van complottheorieën: hij zou de Sovjet-Unie hebben ontmanteld, vier coups in Oost-Europa hebben gepleegd, de financiële crisis in 2008 hebben veroorzaakt, enzovoorts. Daarnaast investeert hij in zijn vrije tijd in onder meer terroristen, belastingontwijking, communisten, Noord-Korea en Iran.

Volgens Milbank hebben Trump en zijn aanhangers bijgedragen aan de beeldvorming rond Soros. En Trumps goede vriend Cornstein beloofde de Centraal Europese Universiteit, die in de VS gesteund wordt door zowel Democraten als Republikeinen, te beschermen, maar ‘deed niets wat daarop leek. In plaats daarvan zei hij geen problemen met mensenrechten te zien in Hongarije en beweerde hij dat het uitzetten van de universiteit ‘niets te maken heeft met academische vrijheid’. De schuld, zei Trump’s man, ligt bij Soros.’

Adembenemende autocraat

Volgens The New York Times kunnen toekomstig autocraten een voorbeeld nemen aan de Hongaarse premier Viktor Orbán. Langzaam maar gestaag heeft hij de kritiek op zijn rechts-nationalistische invloed op alle gebieden van het Hongaarse leven uitgeschakeld. Het harde optreden tegen de universiteit, en andere prodemocratische organisaties en instellingen, is daar een voorbeeld van.

Verder noemt de krant in het commentaar Orbáns laatste poging om de kritiek te snoeren ‘adembenemend’: de eigenaren van ruim 400 nieuwssites, dagbladen, televisiekanalen en radiozenders hebben deze overgedragen aan een stichting die wordt gerund door aanhangers van Orbán. Sommige van deze eigenaren, oligarchen en bondgenoten van Orbán, hebben de laatste jaren mediakanalen opgekocht en deze veranderd in pro-regeringsspreekbuizen.

‘Wat Orbán heeft gecreëerd is een media-apparaat dat sterk lijkt op de communistische propagandamachines van weleer. De consolidatie, als dat het woord is, moet nog steeds goedgekeurd worden door regulerende autoriteiten, maar die worden geleid door functionarissen die door Orbán benoemd zijn. Dat geldt ook voor het Constitutionele Hof, mocht iemand het overwegen om de overdrachten voor de rechter te brengen.’

De krant staat stil bij de strafprocedure die het Europees Parlement is begonnen, waarmee Hongarije het stemrecht binnen de Europese Unie te verliezen, maar ziet daar geen wondermiddel in: ‘Er zal veel meer nodig zijn om ervoor te zorgen dat het Orbán iets kan schelen.’

Franse kranten over protesten: ‘Macron is het symbool van de arrogantie van de elite geworden’ - 3 december

Een vernielde etalage met daarin een geel hesje, een steunbetuiging aan de demonstranten, 2 december in Parijs.Beeld AP

Het gele-hesjesprotest in Parijs liep dit weekend uit op grootschalige vernielingen, plunderingen en brandstichting. Volgens Laurent Joffrin van Libération kan Macron uit twee rollen kiezen: brandweerman of pyromaan, en nu wakkert de president de brand vooral aan. Volgens Le Monde bestaat de kans dat er een lange en gewelddadige strijd om de macht uitbreekt.

‘Bevoorrechten nog meer bevoorrecht’

In het commentaar stelt Laurent Joffrin, directeur van Libération: ‘De brand breidt zich uit. De mantra van de regering luidt dat vandalen verantwoordelijk zijn voor de opstand. Inderdaad is er geen twijfel dat groepjes extreem-links en extreem-rechts agressief optreden. Daar moet tegen worden opgetreden. Maar de politie kan die brand niet blussen. En daarnaast is er een poreuze grens. Er zijn ook geradicaliseerde demonstranten bij uit verschillende Franse regio’s die hierin het enige middel zien om van zich te laten horen.

‘Macron kan uit twee rollen kiezen: brandweerman of pyromaan. Hij zegt te luisteren, maar sinds twee weken hoort hij niets. Zo wakkert hij de brand aan. Het draait allemaal om één ding: kan Frankrijk de uitdagingen van deze eeuw aan zonder naar de bevolking te luisteren? Van bovenaf wordt een hervormingsprogramma doorgevoerd zonder daar met iemand over te praten en dat de bevoorrechten alleen maar meer bevoorrecht maakt. De president is het symbool van de arrogantie van de elite geworden. Maar je kunt niet regeren tegen de wil van de bevolking in.

‘In deze omstandigheden rest slechts één democratisch pad: dat van onderhandelingen, en dan echte onderhandelingen waarbij je niet van tevoren zegt dat je geen concessies gaat doen. Deze groeiende opstand is er één van de armen. Je kunt ze met de wapenstok tot de orde roepen, maar dan regeer je drie jaar zonder het volk en dat is een mission impossible.

‘De koopkracht van de werknemers stagneert al sinds tijden, het is tijd daar iets aan te doen. Frankrijk is een land van revoluties en van strijd voor gelijkheid, de regering moet dat begrijpen. En de gele hesjes hebben één verplichting: een geloofwaardige delegatie samenstellen die kan onderhandelen en een compromis sluiten. Sommigen willen en kunnen dat. Zij moeten het voortouw nemen. Anders loopt het slecht af.’

Politiek ongrijpbaar protest

De geschiedenis herhaalt zich dan misschien niet, maar beschikt wel over een flinke dosis ironie, aldus Le Monde in het commentaar. Precies een jaar geleden liet Emmanuel Macron weten dat hij de gebeurtenissen van mei ‘68 wilde herdenken. Met de steun van verscheidene leidende figuren uit de toenmalige studentenbeweging, zoals Daniel Cohn-Bendit, Romain Goupil en Roland Castro, heeft het staatshoofd lang gewikt en gewogen of hij aan die ingrijpende gebeurtenissen die de sociale geschiedenis hebben gevormd eer wilde bewijzen. Om er uiteindelijk van af te zien. En nu, net als een halve eeuw geleden, de gele hesjes zich mobiliseren en nadat een dag vol confrontaties heeft plaatsgevonden in het hart van Parijs, is er opnieuw de mogelijkheid dat er een lange en gewelddadige strijd om de macht uitbreekt.

De beelden van het geweld die de derde dag van de demonstraties van de gele hesjes kenmerken hebben iets politiek ongrijpbaars. Hoe kun je immers verklaren dat extreem-rechtse, extreem-linkse en niet-politieken samenwerken, terwijl alles erop wijst dat ze elkaars tegenpolen zijn? Wat vormt het cement van deze samenwerking van de opstandelingen? De samenwerking was in ieder geval niet van harte. Zo werd Yvan Benedetti, de voormalig leider van de antisemitische groepering l’Œuvre française, tijdens de manifestatie mishandeld.

Om een antwoord te vinden, moeten we daarom het perspectief van onze analyse omdraaien. We moeten ons niet afvragen wat zo’n samenwerkingsverband wil, maar waartegen die zich richt. Het antwoord lijkt helder: Emmanuel Macron en zijn wereld, en zijn politieke en economische hervormingen die daaraan ten grondslag liggen.

Lezersbrieven: Schiphol is een rupsje-nooit-genoeg - 29 november

Schiphol.Beeld ANP

Het polderoverleg over Schiphol – omwonenden eisen minder geluidsoverlast, de luchthaven wil het aantal vluchten verder uitbreiden – is zo verzuurd dat het op springen staat, meldt  de Volkskrant donderdag. Gezien de recente milieurapportage zouden er 40 duizend vliegbewegingen op Schiphol bij kunnen, voordat de limiet aan toegestane geluidoverlast is bereikt. De bewonersorganisatie wordt gek van het, in haar ogen dubieuze, rekenwerk. In brieven van Volkskrantlezers is eveneens weinig begrip voor Schiphol. 

Bart Udo (Alkmaar) schrijft:

‘Polderoverleg groei luchtvaart loopt vast’ kopte de krant donderdag. Iedere polderbewoner weet dat, als 50 jaar lang alleen groei bespreekbaar is, je uitgepolderd bent met rupsje-nooit-genoeg.

Marlies Rattink (Amersfoort) van Meander Reizen hekelt het opzoeken van het maximum aan overlast en vervuiling:

‘Er is een norm, bijvoorbeeld de maximale geluidsoverlast of maximale vervuilende deeltjes in de lucht. We hebben er afspraken over gemaakt. De norm betekent dat je hier niet boven mag komen. Het wil niet zeggen dat dit het streefgetal is. Zo zouden er volgens de opstellers van het conceptrapport MER voor Schiphol ongeveer 40.000 vluchten bij kunnen komen, zonder dat er meer mensen gehinderd worden dan is toegestaan. Het plafond zou daardoor ongeveer 540.000 vluchten zijn. Want stel je toch eens voor dat je minder mensen zou hinderen of minder CO2 uit zou stoten dan is toegestaan. Daar moet je toch niet aan denken?

Adri Groenendal (Groningen) doet een oproep aan andere lezers:

‘Als reactie op de uitkomst dat Schiphol toch zou kunnen doorgroeien naar 540.000 vluchten en in dezelfde week het bericht van de VN dat we tot drie keer te weinig doen om de temperatuur tot maximaal twee graden te laten stijgen de volgende oproep:

‘Graag spreek ik u als lezer aan als voormalig primaat die gelooft in evolutie. Die ook de evolutie ziet in het oppakken van het stokje richting mierenhoop tot moleculair koken en van stammenoorlog naar democratie. De voormalige primaat die gelooft in ons vermogen de gevolgen van ons handelen vooraf te kunnen overwegen.

‘Graag roep ik u dus op om een veer te laten, een echt gevoelige ditmaal. Meer dan iets minder vlees eten, wat vaker met de fiets. De veer die ik u vraag te laten vallen weegt oneindig zwaarder dan de last van bijvoorbeeld de prijsverhoging van een kilo uien, de gevolgen van klimaatverandering tot nu toe in ons rijke land.

‘Ik vraag u hierbij met klem, vanaf nu af te zien van alle onnodige vluchten en, ja, dat is inclusief uw vakantievlucht. Voor de warmte hoeven we het helaas nu al nooit meer te doen.

‘U zelf stiekem op de borst kloppen over uw zonnepanelen of elektrische auto, maar ondertussen toch blijven vliegen, doet mij, met uw welnemen, toch meer denken aan de onnadenkende, kortzichtige, zelfzuchtige aap.’

Joan Vermeulen (Utrecht) schrijft naar aanleiding van de brief van de dag van Hans Nagtegaal (Bussum) met de kop ‘Het is genoeg zo’:

‘Gelukkig zegt zo af en toe iemand wat we allemaal al lang weten: dat de uitbreiding van Schiphol eigenlijk niet meer kan. Ik doe ook een duit in het zakje.

‘Naar aanleiding van de brief van de dag (29 november) over de uitbreiding van Schiphol die nu maar eens genoeg moet zijn, wil ik ook een vraag stellen. Wat zou er eigenlijk erg aan zijn als Schiphol niet verder groeit? Kan iemand nog een ander nadeel dan minder winst bedenken? De voordelen zijn in elk geval heel duidelijk: minder geluidhinder, minder verkeer, minder mensenmassa’s, minder gezondheidsproblemen. Waar kiezen we voor?’

Marco Lont (Wieringen) stemt net als Hans Nagtegaal in met de column van Bert Wagendorp:

‘Een driemaal bravo voor Bert Wagendorp zijn column met de titel ‘Groei-obsessie’. Echt van grote klasse.

‘Er was een klein (?) dingetje dat ik miste; dat wij als lieve burgers ook in de spiegel moeten kijken om ons eigen vlucht- en vlieggedrag kritisch te beschouwen. De passagiers, die de sigaarachtige herrieschoppers en CO2-uitstoters bevolken, zijn wij. Wij die steeds maar weer toegeven aan ons verlangen om verre oorden te bezoeken, en aldaar aangekomen toch niet vinden wat we dachten te vinden. Het ware leven is (klaarblijkelijk) elders! Een goede uitspraak van iemand die er zelfs een boekje over heeft geschreven. Dit boekje zou verplichte kost voor iedere klant van Schiphol moeten zijn. Wie weet?’

Wat kan het Westen doen in het conflict tussen Rusland en Oekraïne? - 27 november

De schade aan een van de drie Oekraïense schepen door door de Russische marine in beslag zijn genomen is goed te zien. De schepen liggen vast in de haven van Kertsj.Beeld AP

Oekraïne krijgt volop mondelinge steun na de actie van de Russische marine in de Straat van Kertsj, zoals van de VN-Veiligheidsraad en de Navo. Maar de Amerikaanse president Trump toont geen interesse iets te ondernemen tegen de provocatie door zijn Russische ambtsgenoot Poetin. De wereld wacht af of de aanvaring zal uitlopen op een nieuwe oorlog of met een sisser zal aflopen. Sommige commentaren in internationale kranten roepen op tot een actievere houding van het Westen. 

In de Duitse krant Frankfurter Allgemeine schrijft politiek commentator Reinhard Veser onder de kop ‘Poetin escaleert’ dat twijfels over de staat van beleg die de Oekraïense president Porosjenko heeft afgekondigd voor een maand in een deel van het land begrijpelijk zijn, maar ‘niet moeten afleiden van het werkelijke thema. Al maandenlang voert het Kremlin de spanningen in de Zee van Azov op.’ De ontwrichtende effecten op de regio en op het toch al politiek instabiele Oekraïne zijn zorgelijk, aldus Veser.

‘Hoewel het zinvol is dat Duitsland nu bemiddeling aanbiedt, om een verdere escalatie af te wenden, moet de reactie zich niet daartoe beperken. Aan de gebeurtenissen in de Zee van Azov is duidelijk te zien dat Poetin zijn oorlog tegen Oekraïne nog niet heeft beëindigd. Daarom moet nu dringend de bouw van de tweede streng van de gaspijpleiding Nord Stream door de Oostzee worden gestaakt: nu is Rusland voor de export van zijn gas naar Europa nog afhankelijk van Oekraïense doorvoermogelijkheden. Zolang dat zo blijft, kan het Kremlin zich geen al te groot vuurwerk in Oekraïne veroorloven.’

Ook The New York Times  wantrouwt de reactie van Porosjenko, die het moeilijk zal krijgen bij de Oekraïense verkiezingen in maart, maar waarschuwt dat Poetin nu het grote gevaar is. ‘Het is belangrijk dat Porosjenko verzekert dat de staat van beleg niet wordt gebruikt om burgers die Russisch spreken lastig te vallen, die vooral in de betreffende regio’s wonen, en dat hij niet de indruk wekt de crisis te gebruiken voor zijn eigen politieke voordeel. Politieke onrust is geen overwinning die Rusland moet kunnen claimen.

‘Bovenal moet Rusland niet worden toegestaan dat het wegkomt met de constante pesterij van Oekraïne. Door geleidelijk zijn greep op de Krim te vergroten, gokt het erop dat het Westen geen zin of te weinig uithoudingsvermogen heeft om maar nieuwe strafmaatregelen te blijven opleggen of meer militaire steun aan Oekraïne te geven. Maar een directe aanval op Oekraïense schepen kan niet onbestraft blijven. Scherpe veroordelingen zijn niet genoeg.

‘De Verenigde Staten en zijn westerse bondgenoten kunnen zwaardere economische sancties treffen, hun schepen weghouden uit de Russische havens aan de Zwarte Zee en de Zee van Azov of de militaire hulp aan Oekraïne opschroeven. Al deze maatregelen brengen risico’s met zich mee, maar dat geldt even sterk voor niets doen.’

Pensioenoverleg geklapt: wat nu? - 22 november

Deelnemers van een protestmars om aandacht te vragen voor meer investeringen in de publieke sector en een eerlijker verdeling van de welvaart, 10 november 2018.Beeld ANP

Het kabinet, werkgevers en werknemers zijn er niet in geslaagd een akkoord te bereiken over de pensioenhervorming. Waar lag dat aan, en hoe nu verder? Dit schrijven de Nederlandse kranten.

‘De aanvullende pensioenen dienen op een andere leest geschoeid te worden in het belang van de huidige gepensioneerden (voor hen dreigen immers kortingen vanaf volgend jaar) en van de huidige werknemers’, schrijft Trouw in het commentaar. ‘De garanties op een goed pensioen zijn echt verleden tijd. Om dat pensioen ook in de toekomst te verzekeren, zal helaas meer onzekerheid moeten worden ingebouwd. Dat heeft niets met ideologie te maken, maar met een sterk veranderde werkelijkheid. Dat de vakbeweging dat inmiddels ook inziet, getuige het feit dat de voorstellen op dit punt niet meer bestreden werden, is winst. Winst die nu nog moet worden omgezet in een echt akkoord.’

De verantwoordelijkheid voor het feit dat dat echte akkoord er nog niet is, legt De Telegraaf in het commentaar vooral bij de vakbeweging, die volgens de krant heel wat uit te leggen heeft aan jonge en oudere Nederlanders: ‘Met al die eisen heeft de vakbeweging hoog spel gespeeld. En natuurlijk is best begrip op te brengen voor sommige van die eisen, zoals voor mensen met een zwaar beroep. Maar de vakbeweging, met name de FNV, had zóveel eisen dat het overleg vastliep. De vakbonden vrezen namelijk dat hun verouderde ledenbestand nooit akkoord zal gaan met stevige ingrepen in het stelsel. Terwijl die ingrepen voor jongeren juist nodig zijn. Het gevolg is dat er voorlopig niets verandert.’

Piet H. de Jong schrijft in het commentaar van het Nederlands Dagblad dat het kabinet en werkgevers een beeld creëren van laffe vakbondbestuurders, bang om de steun van de achterban te verliezen. Daar valt volgens De Jong wel wat op af te dingen: ‘Zo heeft het kabinet wel toegezegd de AOW-leeftijd niet langer een-op-een te koppelen aan de stijging van de levensverwachting. Alleen wilde het kabinet dat niet in de rijksbegroting vastleggen. Die belofte zou een ambitie moeten zijn van het volgende kabinet. Omdat het bij een pensioenakkoord om vele miljarden gaat, is het niet onlogisch dat de vakbonden harde garanties van het kabinet eisen.’

Raoul du Pré begrijpt de vrees van FNV-voorzitter Busker, ‘gezien de opstelling van de SP in de Tweede Kamer – een fractie die ook binnen de FNV een belangrijke stem heeft’, zo schrijft hij in het commentaar in de Volkskrant. ‘Toch is het te hopen dat het kabinet, de werkgevers en de meerderheid in de Tweede Kamer hem over die vrees heen weten te helpen. Alleen al met de belangrijkste SP-eis – de AOW-leeftijd terug naar 65 – plaatst dat deel van de vakbond zich immers buitenspel.’ Du Pré ziet een belangrijke rol voor oppositiepartijen GroenLinks en PvdA: ‘Zonder hen zal Busker zeker niet bewegen en dreigt voor het kabinet – als dat nu op eigen houtje tot wetgeving overgaat – volgend jaar een afgang in de Eerste Kamer. Als Klaver en Asscher nu scherp maar redelijk onderhandelen, kunnen zij voor hun kiezers veel betekenen.’

Trump vindt wapenverkoop belangrijker dan moord op Khashoggi: begrijpelijk? - 21 november

Trump en Mohammed bin Salman in het Witte Huis eerder dit jaar.Beeld AFP

Hoewel Trump eerder verklaarde dat de brute moord op de Saoedische journalist Khashoggi in Turkije niet zonder gevolgen kon blijven, blijkt hij nu toch zijn knopen te hebben geteld. Ruzie met hoofdverdachte prins Mohammed bin Salman kan de enorme Amerikaanse wapenexport naar het koninkrijk en de vele banen die daarmee gemoeid zijn in gevaar brengen, zei de president, en dat kan toch niet de bedoeling zijn? Hoe duidelijk het eigen CIA-rapport ook is, de president geeft er zijn eigen draai aan: ‘Het zou kunnen dat de kroonprins kennis had van deze tragische gebeurtenis – misschien had hij die, misschien niet!’ 

President Trump krijgt praktisch geen steun voor zijn openlijk opportunistische stellingname in de mediacommentaren. The New York Times waagt zich aan een cynische kop bij het hoofdredactionele commentaar: ‘Trump maakt zich sterk voor Saoedi-Arabische waarden’.

‘President Trump bevestigde dinsdag de heftigste karikaturen die de meest cynische critici van Amerika schetsten toen hij het najagen van geld en bekrompen eigenbelang als Amerika’s centrale doelen in de wereld neerzette.

‘Hij negeerde de bevindingen van de CIA en zei in een warrige verklaring uitgegeven door het Witte Huis dat hij in feite niet de confrontatie met het Saoedische regime zal aangaan. Hoe slecht de moord op journalist Khashoggi ook is, of waar de echte verantwoordelijkheid dan ook mag liggen, hij wil geen enkel risico nemen dat de toestroom van geld, olie en steun uit het Midden-Oosten in gevaar komt, door kroonprins Mohammed bin Salman verantwoordelijk te houden voor de moord.’

Toen Trump kort inging op de moord op Khashoggi herhaalde Trump de Saoedische laster dat de journalist een ‘vijand van de staat’ was en een islamist, om er onoprecht aan toe te voegend dat dit zijn denken niet beïnvloedde. Het is niet de eerste keer dat Trump suggereert dat Khashoggi geen persoon is voor wie Amerika zijn belangen in de waagschaal moet stellen.

‘Gezien het uitblijven van leiding door de president, valt de taak om actie te ondernemen en de status van Amerika in de wereld te beschermen aan het Congres.’

‘Rauwe Realpolitik’

The Wall Street Journal  omschrijft de verklaring van Trump dat de Verenigde Staten een ‘trouwe partner’ van Saoedi-Arabië blijven als een rauwe en wrede versie van Realpolitik.

‘De bloedige praktijk van het Midden-Oosten en de duidelijke dreiging van Iran die Trump beschrijft in zijn verklaring, geven elke Amerikaanse president enige speelruimte in het bepalen van beleid ten opzichte van de regio die Amerikaanse belangen weerspiegelt.

‘Maar niet eerder was er een president die een publieke verklaring zou schrijven zonder ook maar enige notie van Amerika’s vaste waarden en principes, zelfs meedogenloze pragmatici als Richard Nixon of Lyndon Johnson niet. Ronald Reagan voerde bij uitstek een onbuigzaam en vaak controversieel beleid tegen Sovjet-communisme, maar dat deed hij met een balans tussen open realisme en Amerikaans idealisme. Trump lijkt niet in staat om deze balans te bereiken.’

De krant wil zich niet voegen bij moraliserende critici die menen dat de VS hun relatie met Saoedi-Arabië moet opgeven vanwege de moord op Khashoggi. Maar: ‘De slechte oordelen van Mohammed bin Salman maken het soms moeilijk om Amerikaanse belangen in het Midden-Oosten te beschermen. Hij toonde zich roekeloos in het aanjagen van de oorlog in Jemen en koppig in zijn dispuut met Qatar. Zelfs als hij niet de opdracht gaf voor Khashoggi’s moord, is het duidelijk dat hij wist dat de journalist ontvoerd en teruggebracht naar het koninkrijk zou worden.

‘Ook dat is een slechte inschatting die twijfels zou moeten oogsten over de betrouwbaarheid en effectiviteit van de kroonprins als bondgenoot. Doordat Trump de relatie nu publiekelijk reduceert tot louter gedeelde belangen, is het risico dat de kroonprins het gevoel krijgt dat hij alles kan maken zonder de steun van de VS te verliezen. We hopen dat minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo en Nationaal Veiligheidsadviseur John Bolton achter de schermen een veel stevigere boodschap versturen.’

Gert-Jan Segers: ‘Roetveegpiet heeft alles in zich om de Piet van ons allemaal te worden’ - 20 november

Een Roetveegpiet.Beeld ANP

Als eerste politicus spreekt CU-leider Gert-Jan Segers zich duidelijk uit over Zwarte Piet. Op zijn Facebook-pagina houdt hij een pleidooi voor de Roetveegpiet: ‘Deze Piet is de triomf van de polder.’

‘Dranghekken, politiemensen, eieren, beledigingen en voetbalsupporters. Oftewel, hoe een kinderfeest totaal uit de hand is gelopen. En we voelen allemaal aan dat dit groter is dan een meningsverschil over de huidskleur van Piet. Hoog tijd om kleur te bekennen’, schrijft de politicus. Hij toont begrip voor de boosheid van de pro-pieten: ‘Als je je van geen kwaad bewust bent, laat je je niet zomaar als racist wegzetten’, maar erkent ook dat de anti-pieten ‘de activistische voorhoede van een veel grotere groep’ zijn.

‘Als dit Amerika was geweest, zou dit in een culturele en etnische burgeroorlog kunnen ontaarden. Ook omdat dit in hun onvruchtbare tweepartijenstelsel politiek volop uitgebaat zou worden. Maar wij zijn Nederland en gezegend met onze polder,’ aldus Segers, die Piet als een triomf ziet van de polder. ‘Via trial and error zijn we in steeds meer gemeenten bij de Roetveegpiet aanbeland en die heeft alles in zich om de Piet van ons allemaal te worden.’

‘Zo kunnen we afscheid nemen van de Zwarte Piet die – zonder dat velen van ons dat door hadden – lang voor pijn en verdriet heeft gezorgd. En zo wordt Sinterklaas het feest zoals het bedoeld is: een familiefeest voor ons allemaal.’

Mays Brexit-deal: niemand blij, toch maar doen? - 15 november

De Britse premier Theresa May bij het jaarlijkse overleg van de Confederation of British Industry (CBI), 19 november 2018.Beeld EPA

De opluchting van de Britse premier May dat ze de Brexit-deal na vijf uur vergaderen door het kabinet had geloodst zal enigszins zijn bedorven door de koppen van de ochtendkranten. De tweespalt achter de steun is niet onopgemerkt gebleken: ‘Een gespleten kabinet, een gespleten partij, een gespleten natie’ (The Guardian); ‘May’s zachte deal van alle kanten neergesabeld’ (The Sun); ‘Premier May blijft overeind, vooralsnog’ (The National); ‘Back May or sack May’ (‘Steun May of ontsla May’) (Metro). Een keuze uit Britse commentaren en columns.

In het nationale belang

Eerst het commentaar dat als steun voor de koers van May kan worden uitgelegd, die in The Times. Kop en onderkop: ‘Tijd om te kiezen; Het lijdt weinig twijfel dat Theresa Mays deal slecht is voor Groot-Brittannië maar nu moet het parlement beslissen of het beter is dan de alternatieven.’ De conclusie van de krant: ‘In werkelijkheid zijn de gevolgen van geen-deal zo schadelijk dat niemand die het nationale belang serieus aan het hart gaat dit met een schoon geweten kan overwegen. Een abrupte breuk met de EU zou onze belangrijkste commerciële belangen en veiligheidsovereenkomsten ondermijnen. Op zijn best zou het het land in maanden van chaos storten waarop het deerniswekkend slecht is voorbereid, met gevolgen voor de economie en banen die de Conservatieven jarenlang niet zullen worden vergeven. Het nationale belang vereist verantwoordelijke parlementsleden die een eenvoudige keuze maken: steun May of gok op een tweede referendum.’

‘Economische kosten, pijnlijke compromissen’

Voor The Financial Times, die de economische ratio van de Brexit altijd heeft gehekeld, laat de deal zien hoe slecht het hele idee altijd al was: ‘Brexit-illusies aan scherven door Mays dreigende deal’, ‘Harde werkelijkheid van de positie van het Verenigd Koninkrijk blootgelegd door vertrekovereenkomst.’ Het hoofdredactionele commentaar begint zo: ‘Tweeënhalf jaar na het noodlottige besluit van het VK om de EU te verlaten, heeft Theresa May een akkoord gesloten over de voorwaarden voor het vertrek. De economische kosten zijn helder zichtbaar, de pijnlijke compromissen overduidelijk.’ (..)

‘Voor ondernemingen duwt de voorlopige Brexit-deal de onzekerheid wat terug, maar neemt die niet geheel weg. Als de deal door het parlement komt, kan er een korte opleving zijn van het investeerdersvertrouwen. Maar er zijn weinig details voor een deal op langere termijn – Brexiteers en Remainers hebben gelijk met hun argument dat de toekomstige verhouding van het VK met de EU vaag blijft. Duidelijkheid krijgen we waarschijnlijk niet eerder dan halverwege het komende decennium. Ondernemingen kunnen nu plannen maken tot het eind van 2020, maar daarna dreigt het gevaar van een volgende afgrond.’

‘Niets daarvan is waar’

In The Guardian, de krant die dinsdag al pleitte voor een nieuw referendum, veegt columnist Polly Toynbee de politici de mantel uit: ‘Theresa May’s Brexit-deal lost niets op: openlijke oorlogsvoering staat op losbarsten’.

‘Het vals verkopen van de Brexit gaat onverminderd voort. In haar verklaring van woensdagavond zei May dat haar deal ons ‘de zeggenschap over ons geld, wetten en grenzen’ zou teruggeven, en tegelijkertijd ondernemingen en banen zou beschermen. Niets daarvan is waar. Nergens is daarvoor ook maar enig bewijs te vinden in de lange vertrekovereenkomst.’ (..)

‘Alle duivelse dilemma’s blijven bestaan. Alle onmogelijkheden zijn nog net zo onmogelijk als ze waren op de dag van het referendum – maar nu zijn ze plechtig opgeschreven op papier. We kunnen geen soepele handel met de EU drijven zonder een douane-unie, maar dat weerhoudt ons ervan de wereld af te stropen op zoek naar exclusieve deals met Mauritanië, of in welke richting Liam Fox ook maar verkiest zijn blik te wenden. Ierland blijft zoals het is: het behoud van een open grens, mogelijk gemaakt door het Goede Vrijdag-akkoord, betekent dat het Verenigd Koninkrijk voor altijd dicht bij de EU moet blijven.’

‘Dit is niet het begin van het eind noch het eind van het begin. Voor hen die snakken naar een ontsnapping aan de nachtmerrie van de obsessieve brexitologie, zal dit het nooit-eindigende verhaal zijn. Als het parlement hiermee instemt, als we inderdaad vertrekken op 29 maart, dan zullen de handelsonderhandelingen beginnen, die de hele reutemeteut overnieuw overhoop halen. De rekbare transitie zal zich uitstrekken tot aan de verre horizon, terwijl de ‘brexilunatics’ op de maan landen en volhouden dat een harde sudden death-breuk alle problemen bij toverslag zou oplossen. Als de economie hapert, zullen ze de Brusselse afhankelijkheid de schuld geven, terwijl Remainers de blaam bij Brexit leggen. In de veldslag van ‘Ik-heb-het-je-toch-gezegd’ zal de diepe verdeeldheid van een generatie nooit eindigen.’

‘Indringende blik in de spiegel’

Commentator Philip Stephens van The Financial Times maant de Britten na de ‘rotten Brexit deal’ tot zelfreflectie. ‘De echo van Suez klinkt luider. In 1956 dwong de mislukte expeditie onder Anthony Eden om het Suez Kanaal te heroveren Groot-Brittannië om een lange, indringende blik in de spiegel te werpen. In plaats van de grote imperiale macht die ze zich hadden voorgesteld, zagen de elites een natie worstelend om verloren glorie terug te winnen. Brexit dwingt tot een nieuwe zelfbeschouwing. De brexiteers beloofden een ‘Global Britain’ – een herboren grote natie, die furore zou maken in alle continenten. Daarentegen toont het spiegelbeeld een Groot-Brittannië dat buigt voor de voorwaarden gesteld door het Europa, waarvan het juist zou ontsnappen.’

En Stephens’ conclusie: ‘May presenteert een valse keuze tussen haar deal en Groot-Brittannië dat de afgrond instort met Brexit. Er zijn heel veel andere opties. Het meest voor de hand liggend: het parlement kan de regering – geleid door May of iemand anders – opdragen van de EU te vragen de klok voor de onderhandelingen even stop te zetten zodat Groot-Brittannië de kans krijgt een coherentere positie te formuleren. Daar zullen ze niet blij mee zijn in Berlijn, Parijs en Brussel, maar het zou een verzoek zijn dat ze moeilijk kunnen weigeren.

‘De parlementsleden zouden kunnen besluiten – zoals May ook had kunnen doen, zo lang geleden als najaar 2016 – dat de natie wel de politieke ambities van de EU had verworpen, maar dat een meerderheid tevreden zou zijn met lid blijven van de gedeelde markt.

‘De beste optie zou zijn dat het parlement een referendum steunt – een stemming met een beargumenteerde keuze tussen de status quo en wat er te halen valt buiten de EU, zoals iedereen nu kan zien. Volksraadplegingen zijn zelden een verstandige vorm van democratie. Ze kunnen tot tirannie leiden als het volk niet van mening mag veranderen.

‘Niemand stemde voor het chaotische, halfslachtige huis dat nu wordt voorgesteld. Suez werd een synoniem voor dubbelhartigheid en zelfbedrog. Brexit, in het voorstel van de premier, gaat dezelfde kant op.

Brexit-deal: Eindelijk overeenstemming, maar zonder enige opluchting - 14 november

Tegenstanders van de Brexit demonstreren woensdag in hartje Londen, als het nieuws komt dat premier May een deal heeft met de EU. De burgerbewegingen ‘Best for Britain’ en ‘The People’s Vote Campaign’ voeren actie voor een tweede referendum over de Brexit-uitkomst.Beeld EPA

Daar was opeens het verlossende woord over de voortslepende onderhandelingen tussen de Britse regering en de EU: het Verenigd Koninkrijk blijft nog twee jaar binnen de douane-unie om een definitieve oplossing te vinden voor de kwestie van de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. De beurzen en het bedrijfsleven veerden op, maar verder was van een juichstemming niets te merken. Ook niet in de Britse pers. The Guardian verwoordt het zo: ‘De premier nodigt uit tot chaos met een voorstel dat niet kan rekenen op een meerderheid in het parlement.’ 

Uit het commentaar van The Guardian: ‘May moet haar collega’s nog overtuigen dat ze een werkbaar plan heeft voor wanneer dit land de EU verlaat, en helemaal voor waar het uiteindelijk naartoe gaat. Die ambivalentie heeft een doel: Mays argument voor de brexiteers dat ze haar tijdelijke onduidelijkheid moeten slikken, terwijl een vrijhandelspact zoals met Canada wordt uitonderhandeld. Met deze list klampt May zich vast aan de macht. Dat verdient ze niet. (...)

‘De kwestie is niet dat Brussel geen deal wil sluiten. Het is louter dat een deal voor May zo vaag moet zijn dat het geen betekenis heeft. Er bestaat geen duidelijkheid over wat de verhouding van het Verenigd Koninkrijk met de open markt binnen de EU zal zijn, noch of het nog steeds in de douane-unie zal zitten, noch of Brexit-Groot-Brittannië een concreet plan heeft om zorgen over migratie het hoofd te bieden. Maar juist dit komt May goed uit: zij blijft liever op haar post met een lapmiddel dan dat ze ten onder gaat aan een principe. (...)

‘De indruk blijft hangen van een Brexit-crisis zonder eind, die het vertrouwen in de democratie ondermijnt. (...) De Tories hebben maandenlang geroepen dat geen deal beter is dan een slechte deal. De Britse bevolking zou hen aan hun woord kunnen houden, als zij de kans krijgt. Als de parlementsleden zouden weigeren het Brexit-plan te steunen, zouden vragen om meer tijd voor een betere deal of zouden stemmen voor nieuwe verkiezingen, zou de chaos losbreken. Gegeven de te verwachten omstandigheden zou het dwaas zijn om een tweede referendum uit te sluiten.’

‘Regering May heeft vertrouwen van de kiezer verloren’

The Daily Telegraph biedt een podium voor een van de grootste voorstanders van een onverdunde Brexit: Tory-parlementariër Jacob Rees-Mogg, onder de kop: ‘Brexit is een kwestie van vertrouwen geworden, en deze regering heeft dat verloren’.

‘Als de geruchten waar zijn, zal de deal slechter zijn dan geen deal, met een noodoplossing nog nadeliger dan lidmaatschap van de EU: een die de regels van de gezamenlijke markt oplegt, terwijl we een derde land zullen zijn. We zullen een kolonie van de EU worden, geregeerd door onze hoge bazen in Brussel.

‘De suggestie dat het Verenigd Koninkrijk, dat nu nog de douane-unie vrijelijk kan verlaten binnen de twee jaar na de aankondiging in 2017, in de toekomst goedkeuring zou moeten vragen voor een vertrek, betekent dat we een hotel verruilen voor een gevangenis. (...)

‘Zoals de zaken er nu voorstaan, voldoen de voorstellen die nu worden voorgeschoteld niet aan de gedane beloften aan de kiezers, niet bij het referendum en niet bij de verkiezingen erna. In werkelijkheid is de half-binnen-half-buitensituatie, die toen nadrukkelijk werd verworpen, ons bijna opgelegd.’

Debat over de gekozen burgemeester: ‘Burgemeesters, toon wat minder koudwatervrees’ - 13 november

Debat in de Eerste Kamer inzake de wijziging in de Grondwet om een gekozen burgemeester mogelijk te maken, 22 maart 2005.Beeld Martijn Beekman

Vandaag debatteert de Eerste Kamer over de benoeming van de burgemeesters: moet die uit de Grondwet? Lees hier de scherpste opinies, zoals van columniste Sheila Sitalsing: ‘Je kunt de zittende burgemeesters uitlachen om hun angst voor Swiebertjes aan het roer, of Prinsen Carnaval, of criminelen die zich vanuit de onderwereld inkopen in het openbaar bestuur – alsof het meteen gruwelijk misgaat wanneer je gewone mensen meer zeggenschap geeft.’

Toch hebben de tegenstanders van de Grondwetswijziging ook wel een punt dat ze eerst een fundamentele discussie willen over veranderingen in het gemeentebestuur, schrijft Sitalsing verder in haar column. Maar: ‘Het punt is evenwel: over die fundamentele probleemanalyse doen we al een jaar of vijftig. Als we daarop gaan wachten, kunnen we net zo goed afspreken dat we het partijbestel rustig door laten roesten. En dat zo houden tot het einde der tijden. Hup Eerste Kamer!’

Populariteit ondanks benoemingsprocedure

‘Burgemeesters functioneren doorgaans uitstekend, maar dat is geen reden om vernieuwing te blokkeren’, schrijft Raoul du Pré in het commentaar. Hij wijst op de vorige poging om de benoeming uit de Grondwet te krijgen, in 2005, die vastliep in de Eerste Kamer. ‘Precies daarom is dit keer gekozen voor deze route: eerst de barrière tot vernieuwing opruimen, dan debat over de vernieuwing zelf. De burgemeesters zouden hun energie beter kunnen steken in dat debat. En daarbij mogen ze wat minder koudwatervrees aan de dag leggen.’

Meer transparantie

De keuze voor het kiezen van een burgemeester moet transparanter. Na maanden van geheimzinnigheid en twee sollicitatierondes koos Amsterdam voor de verwachte burgemeester. Waarom met zo’n omweg, vraagt sollicitant Bob van Buren zich af.

Kies met de gemeenteraad 

Kies de burgemeester met de gemeenteraad, betoogt Jaap van der Ploeg, oud-parlementair redacteur van de NOS en oud-directeur van de RVD: ‘Dat de procedure voor de benoeming van een burgemeester op de helling moet, dringt zich steeds meer op. Die discussie speelt nu al jaren. In 1966 (52 jaar geleden!) pleitte D66 als eerste voor de door de burgers gekozen burgemeester. Andere partijen kwamen met varianten daarop, maar we moeten vaststellen dat er wezenlijk niets is veranderd. Zij het dat nu de gemeenteraad een voorkeur mag uitspreken. Maar de Kroon blijft benoemen.’

Betekent het ontslag van minister Sessions het einde van Muellers onderzoek naar een Rusland-connectie? - 8 november

Jeff Sessions komt woensdagavond 7 november thuis in Washington, na zijn ontslag als minister van Justitie.Beeld AP

De uitslag van de midterms was nog niet binnen – de Democraten veroveren het Huis, de Republikeinen behouden de Senaat – of president Trump stuurde zijn minister van Justitie, Jeff Sessions, al de laan uit. Dat ontslag hing al een tijd in de lucht. Sessions weigerde de president te beschermen tegen het speciale onderzoek van Robert Mueller naar de Russische steun voor Trumps verkiezingscampagne. Sessions vond dat hijzelf te betrokken was bij de kwestie en droeg de verantwoordelijkheid over aan zijn onderminister, tot woede van Trump. Die stelt nu een zelfverklaard tegenstander van het onderzoek aan als nieuwe minister, Matthew Whitaker. Zal die proberen het onderzoek stil te zetten?

‘Grootste bedreiging voor Mueller tot nu toe’

In The New York Times bepleiten twee juristen, Fred Wertheimer en Norman Eisen, dat ook de plaatsvervangende minister Whitaker zich moet verschonen van het Mueller-onderzoek. Dit omdat hij zich in het verleden als activist inzette om Hillary Clinton te laten vervolgen en zijn in het openbaar uitgesproken verwerping van het Rusland-onderzoek.

‘Ondanks het buitengewone succes van de speciale onderzoeker, Robert Mueller – of waarschijnlijker als gevolg daarvan – staat hij voor de grootste bedreiging tot nu toe: het gedwongen aftreden van minister van Justitie Jeff Sessions.

‘Begin vorig jaar verschoonde Sessions, een voormalige campagnemedewerker van Trump, zich van het Rusland-onderzoek en droeg het toezicht daarop over aan onderminister Rod Rosenstein. In die capaciteit overzag en verdedigde Rosenstein het dossier daadkrachtig. 

‘(..) Direct na de benoeming van Mattew Whitaker als plaatsvervangend minister van Justitie, verschoof president Trump het toezicht op het onderzoek van Rosenstein terug naar de Whitaker.

‘Als experts op het gebied van ethiek vinden we dat Whitaker zich zou moeten verschonen van het onderzoek. Als wij in onze decennialange ervaring ooit een schijnbare onbetamelijkheid hebben gezien, is dit het wel: een president verdacht van criminele activiteiten die zijn eigen aanklager aanwijst, iemand die duidelijk vooringenomen standpunten over aspecten van het onderzoek inneemt en heeft geopperd hoe het kan worden tegengewerkt.

‘Geen enkele openbaar aanklager – of eigenlijk geen enkele ambtenaar – zou moeten werken onder zulke omstandigheden. Whitaker moet plaatsmaken. Zijn tegenstrijdige belangen zijn net zo zorgwekkend als het belangenconflict dat Sessions had, misschien zelfs wel meer.

‘Of Whitaker plaatsmaakt of niet, Trumps brutaliteit vereist nu extra veiligheidsmaatregelen. Het Congres moet snel een plan aannemen om het Rusland-onderzoek te beschermen voordat president Trump nog meer actie onderneemt om het bureau van de speciale aanklager onder zijn controle te krijgen.’

‘Loyaliteit en daadkracht zijn niet genoeg voor Trump’

The Atlantic-redacteur David A. Graham vergelijkt Sessions met Don McGahn, de in augustus vertrokken advocaat van het Witte Huis. (Zie ook dit artikel in de Volkskrant). Hij wist, net als McGahn, vanuit de Republikeinse marges, zonder de gebruikelijke afkomst en connecties, een prominente rol in het Witte Huis te veroveren. Maar ook hij kreeg uiteindelijk goedkeuring noch vertrouwen van Donald Trump, ondanks zijn prestaties.

Zowel bij Sessions als bij McGahn werd de verhouding met Trump verstoord door het Rusland-onderzoek, en dan met name door de rol van speciaal aanklager Mueller. ‘Trump was woedend dat geen van beiden hem had beschermd. Hij klaagde over Sessions’ gebrek aan ‘loyaliteit’ en dat voormalig minister van Justitie Eric Holder Barack Obama wel ‘totaal’ beschermd had (wat hij daarmee bedoelde is onduidelijk). Hij instrueerde McGahn tweemaal om Mueller te ontslaan, en McGahn weigerde tweemaal, waarbij hij eenmaal ook dreigde met zijn ontslag.’

Wat betekent het dat zowel Sessions als McGahn nu weg zijn? Trump zei woensdag bij een persconferentie dat hij Mueller op elk moment zou kunnen afzetten – volgens Graham een twijfelachtige aanname. ‘Sessions’ opvolger Matthew Whitaker was al voor zijn regeringsdeelname uitgesproken kritisch op het onderzoek, dus mogelijk heeft Trump nu een leider van het ministerie van Justitie die meer volgzaam is op het Mueller-front. Het is echter onwaarschijnlijk dat de president een minister van Justitie vindt die zoveel doet om zijn prioriteiten te promoten als Sessions. En de nieuwe minister zal aan de baan beginnen met de kennis dat loyaliteit en daadkracht niet genoeg zijn om de gunst van Trump te krijgen.’

Uit The Washington Post:

Twitter bericht wordt geladen...

Heeft iedereen gewonnen bij de Amerikaanse midterms? - 7 november

Nancy Pelosi, de leider van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden, klapt (tussen twee kleinzoons) bij de goede uitslagen voor haar partij in het Huis, tijdens een bijeenkomst in Washington.Beeld AP

De Democraten kraaien victorie omdat ze na acht jaar de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden hebben heroverd, en president Trump viert de Republikeinse winst in de Senaat. Hoe nu verder, met een gespleten Congres? 

Dit was niet de ‘blauwe golf’ waarmee de Democraten het Huis en de Senaat zouden overnemen, is het commentaar van The Wall Street Journal, maar toch is het een grote klap voor Trump. ‘De mogelijkheden voor conservatieve beleidshervormingen zijn dood voor de komende twee jaar en een offensief van onderzoeken zal beginnen.’ 

The Wall Street Journal: ‘Een van de thema’s van deze uitslagen is de herbevestiging van de kloof tussen de stad en de provincie. De Republikeinen hielden grotendeels stand in de rurale districten en de Trump-staten van 2016, terwijl de Democraten in de steden vrij spel hadden. De Republikeinen verloren de meerderheid in het Huis omdat zij ook flink terrein verloren in de buitenwijken, in het bijzonder de relatief welvarende gebieden met hoogopgeleide kiezers. (...)

‘Opvallend is dat het deel van de kiezers dat Trump als persoon verwerpt maar wel zijn beleid waardeert, in de afgelopen twee jaar is toegenomen. Dat is buitengewoon vreemd voor een nieuwe president en laat zien hoeveel kansen hij heeft gemist. Ongeveer tweederde van de kiezers uitten dinsdag hun tevredenheid over de stand van de economie en dit zijn de mensen die hij voor zich had gewonnen als hij ze niet met zijn karakter van zich had vervreemd.

‘Trump en de GOP kunnen zichzelf troosten door te wijzen op de overwinningen in de statehouses in swing states als Ohio en Florida en op hun winst in de Senaat. Maar twee jaar geleden, voor de verkiezingen van 2016, schreven we dat de gok van de Republikeinen met Donald Trump was dat hij op zo’n manier zou regeren dat ze het Huis zouden verliezen in 2018 en dat het de Democraten zou aansporen een nieuwe progressieve regering op te zetten voor 2020. Na dinsdag, en als Trump zijn koers niet wijzigt, zijn ze halverwege.’

Twee jaar oorlog tussen de partijen

‘Trump staat een oorlog tussen de partijen te wachten. Dat zou hem best goed uit kunnen komen’, is de kop boven een analyse in The New York Times. Peter Baker schrijft: ‘President Trump wordt woensdagochtend wakker in een radicaal nieuwe politieke omgeving. Hij wordt geconfronteerd met het vooruitzicht van twee jaar oorlog tussen de partijen met een Huis waar de Democraten de dienst uitmaken, gewapend met de bevoegdheid tot dagvaarden en met de macht om zijn wetsvoorstellen te blokkeren.

‘Van nature strijdlustig, gelukkiger als hij kan knokken, zou de president weleens moeten kiezen tussen het escaleren van het conflict dat Washington de afgelopen jaren uiteen heeft gescheurd en een poging doen tot een soort handreiking en verzoening, iets wat tot dusver niet bepaald een kenmerk van zijn presidentschap was.

‘Nadat hij een verdeeldheid zaaiende en raciaal getinte campagne had gevoerd, liet Trump in de dagen voor de stembusgang doorschemeren dat hij zijn toon in het vervolg wat zal matigen, hoewel eerdere suggesties om samen te werken met de oppositie nooit lang duurden. Maar nu zijn partij niet meer alle machtslagen in Washington beheerst, kan hij niet om de oppositie heen als hij zijn prioriteiten in wetten wil omzetten.

‘Misschien net zo belangrijk: hij beschikt niet langer over de Republikeinse meerderheden om hem af te schermen van onderzoeken naar allerlei kwesties die de Democraten heel graag willen uitpluizen.’

Trump is onderschat

Op de site van de Trump-gezinde zender Fox News schrijft columnist Liz Peek dat Trumps critici hem weer eens hebben onderschat. ‘Het was geen ‘blauwe golf’, hooguit een ‘blauwe rimpeling’. Ondanks het uitgeven van 1 miljard dollar, meer geld dan ooit tevoren voor de midtermverkiezingen, en hoewel ze vol goede moed waren dat ze een historische impopulaire president konden verpletteren, lijken de Democraten slechts een kleine meerderheid in het Huis te hebben behaald, en bij de Senaat kwamen ze niet eens in de buurt. Hun winst in het Huis lijkt op zijn best in overeenstemming met gemiddelde uitkomsten in het verleden, ze hadden meer verwacht.’

Commentatoren ‘suggereerden dat de president een vergissing had gemaakt door de race helemaal over hemzelf te laten gaan. Hij zou zichzelf op de kieslijsten hebben geplaatst. Maar dat deed Trump helemaal niet, dat deden de Democraten. Vanaf het moment dat hij werd gekozen in 2016, heeft links hem tot focus van zijn campagnes gemaakt. Democraten hadden geen economisch programma, ze hadden de anti-Trumpkoorts, en dachten dat dat genoeg zou zijn. (...)

‘En toch, opnieuw, onderschatten zijn critici president Trump. Ja, de Republikeinen hebben het Huis verloren. Maar het behoud van de Senaat was veel belangrijker voor het in een nieuwe balans brengen van de rechtbanken in onze natie en om de Democraten in het Huis in toom te houden. Het is ook een bolwerk tegen afzetting van de president.’

Debat over sancties Iran: noodzakelijk of een slechte strategie? - 5 november

Een Iraanse moeder en kind bij een anti-VS-demonstratie op 4 november in Teheran, Iran.Beeld EPA

De VS hebben vandaag oude sancties tegen Iran hervat. Waar de Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin strikte sancties noodzakelijk noemt, pleit de Iraans-Amerikaanse journalist Jason Rezaian voor een totaal andere aanpak: het opengooien van de markt.

Stop financiering kwaadaardig regime

De Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin betoogt in de Financial Times dat de sancties noodzakelijk zijn om tot een beter kernwapenakkoord met Iran te komen. Met de hervatting van de sancties zet de Trump-regering zich duidelijk af tegen Obama’s beleid, dat volgens Mnuchin gestoeld was op ‘valse hoop op verandering’.

De hoop was dat het opheffen van sancties en het openstellen van de internationale markt voor Iran de inwoners ten goede zou komen. ‘In plaats daarvan deed het Iraanse regime wat het altijd doet: terroristen financieel ondersteunen, aanzetten tot geweld en het stimuleren van instabiliteit van de regio’, aldus Mnuchin. ‘Van de steun aan het wrede regime van Syrië en de Houthi-rebellen in Jemen, tot raketaanvallen op zijn buren: het Iraanse regime is zelfs agressiever geworden.’

De Amerikaanse sancties treffen onder meer de Iraanse energiemarkt, waaronder de export van aardolie, en buitenlandse financiële instellingen die belangrijke zaken doen met de Centrale Bank van Iran. De sancties moeten een einde maken ‘aan alle inkomstenbronnen van een regime dat terrorisme blijft bekostigen, een instabiele wereld bevordert en de zakken van haar corrupte leiders vult.’ Mnuchin benoemt dat de Iraanse bevolking, ‘slachtoffers van een regime dat het steunen van terreur verkiest boven het welzijn van zijn burgers’, niet het doelwit is van de sancties. Daarom worden bepaalde humanitaire middelen, zoals de verkoop van voedsel en medicatie, uitgezonderd van sancties.

‘We zullen geen banken, bedrijven en andere organisaties tolereren die proberen onze acties te omzeilen’, benadrukt Mnuchin. ‘We zullen hen beschouwen als medeplichtigen aan het financieren van de kwaadaardige ambities van Iran.’ De VS zeggen maximale economische druk te blijven zetten op het Iraanse regime, tot het geen bedreiging meer vormt voor de internationale veiligheid en een betere kernwapendeal mogelijk is.

Totaal nieuwe aanpak

Op 4 november 1979 veranderden de relaties van de VS met Iran voorgoed, stelt Jason Rezaian, opinieredacteur van The Washington Post. Rezaian was van 2012 tot 2016 correspondent voor de krant in Teheran, en zat 544 dagen onschuldig vast in een Iraanse gevangenis. ‘Honderden Iraanse studenten vielen die dag de Amerikaanse ambassade in Teheran binnen en gijzelden 444 dagen lang Amerikaanse diplomaten.’

‘Het is veelzeggend’, stelt Rezaian, ‘dat de regering Trump 4 november heeft uitgekozen om strenge economische sancties op te leggen aan de Islamitische Republiek. De olieverkoop zal verminderen, economische transacties zullen opdrogen en gewone Iraniërs zullen een miserabel leven leiden vanwege een regime dat niets om ze geeft en Amerikanen die hun leven tot een hel gaan maken. Vier decennia sancties hebben er niet voor gezorgd dat het Iraanse gedrag fundamenteel verandert. En de kans dat dat nu wel gebeurt is klein.’

Als we Iran willen verlossen, stelt Rezaian, dan is een totaal nieuwe aanpak nodig. ‘Trump moet gebruikmaken van het feit dat hij zich een zakenman zonder gelijke noemt. Hij moet daar gebruik van maken door handel zonder belemmeringen met Iran te beginnen. Slecht gedrag veranderen door langdurige economische relaties, zelfs met oude tegenstanders, is een veel effectievere strategie gebleken dan met sancties regeringen op de knieën dwingen. Onze relaties met Vietnam zijn een mooi voorbeeld.’

‘Sommigen zeggen dat handel alleen het regime zal versterken, maar de recente geschiedenis toont dat het opbouwen van handelsbanden met ondernemers in een vijandelijke omgeving de beste manier is om ter plekke hoofd en harten te winnen. Die worden daardoor een drijvende kracht achter veranderingen. Het is tijd om die ervaring in Iran toe te passen. Het openen van markten is slecht voor autoritaire ideologen. Het garandeert geen democratisering, maar is effectiever dan sancties ooit zullen zijn.’

Oud opinieblog – 1 november

Lees hier ons vorige opinieblog terug.