Direct naar artikelinhoud
AnalyseFloriade

Waarom zou je een Floriade willen organiseren?

Impressie van de Floriade 2022 in Almere.Beeld Floriade 2022

De kosten zijn altijd hoger dan beraamd en de bezoekersaantallen altijd lager dan verwacht. Toch heeft het organiseren van de tienjaarlijke tuinbouwexpositie ook voordelen. In 2022 is Almere aan de beurt. Heeft het de wow-factor?

Het mag een klein wonder heten dat gemeenten elke tien jaar strijden om de organisatie van de Floriade. Steevast vallen de kosten van de wereldtuinbouw-tentoonstelling hoger uit dan begroot en valt het aantal bezoekers tegen. Nu al is het gemopper niet van de lucht in Almere, gastheer in 2022. Het evenement gaat volgens het college geen 10 miljoen euro kosten, zoals oorspronkelijk begroot, maar 21,6 miljoen. Maar misschien wel 35 miljoen, zo vreest een kritische raadscommissie.

En dat alles voor een tijdelijke plantenstad van 60 hectare (oftewel 120 voetbalvelden) groot die 2,2 miljoen mensen moet trekken, aangevuld met een ‘ innovatieve stadswijk’? Almere is niet de eerste Floriade-gemeente met een financiële kater. Zoetermeer (1992) leed 5 miljoen euro verlies, Haarlemmermeer (2002) 8 miljoen, Venlo (2012) 9 miljoen.

Citymarketing

Toch kunnen steden, regio’s en landen niet zonder ambitieuze evenementen, vinden politici en citymarketeers. Een Floriade, een wereldkampioenschap, Le départ van de Tour de France of, waarom niet, de Olympische Spelen zetten je op de kaart. Het wakkert het toerisme aan, of belicht je innovatieve inborst. Steevast schermen prognoses met extra hotelovernachtingen en werkgelegenheid.

De Floriade is zo’n expositie. In een park bouwen landen, bedrijven en organisaties paviljoens om hun innovaties op het gebied van land- en tuinbouw te tonen. Voor het vertier worden er kabelbanen en andere tijdelijke attracties gebouwd. Niet alleen leuk voor betalende dagjesmensen, maar ook een ontmoetingsplek voor experts. Venlo oogstte zeven dozen met visitekaartjes. ‘Allemaal potentiële handelscontacten van over de hele wereld’, zegt de burgemeester van de Limburgse gemeente.

Almere koppelt de Floriade aan een bouwexpo. Dat verklaart de oplopende kosten. De gemeente wil geen ‘bloemkolen- en bloemententoonstelling’, verklaarde een wethouder eerder, maar een wil ‘lichtend voorbeeld’ zijn van een groene, duurzame en zelfvoorzienende stad die haar eigen stroom opwekt en waar afval niet het eindstation is, maar juist het begin van iets nieuws.

Het paviljoen Ecodrome van het ministerie van VROM op de Floriade 1992 in Zoetermeer.Beeld Wim Ruigrok

Maar de grondexploitatie van de nog te bouwen ‘groene’ stadswijk met zeshonderd woningen en zestig waterwoningen valt tegen – mogelijk komen er nog eens duizend woningen bij om de exploitatie rendabel te maken. Bovendien is Almere veel geld kwijt aan externe adviseurs en aan de inzet van gemeenteambtenaren. En dan moeten uit extra middelen nog voor enkele miljoenen euro’s een wokrestaurant, een jachthaven en een camping worden uitgekocht.

Frits Huffnagel, voormalig wethouder citymarketing in Amsterdam en Den Haag, gunt Almere het voordeel van de twijfel. ‘Je kunt wel uitrekenen wat het op korte termijn kost, maar het is moeilijk te zeggen wat het op lange termijn oplevert. Daar moet je soepel in zijn. Het probleem is dat veel politici hooguit vier jaar verder kijken, tot de volgende verkiezingen. Je mag best een beetje groot denken.’

Expo 2025

Aan grote ambities kleven grote risico’s. In 2016 weigerde het kabinet Rotterdam voor te dragen als kandidaat voor de Expo 2025. Onder meer Heineken, Shell, KLM, de NS, de provincie Zuid-Holland en Natuurmonumenten wilden de oude stadshavens tussen de Erasmusbrug en de Beneluxtunnel als decor voor een internationale tentoonstelling over ‘delta’s in transitie’: droge voeten, lokale energievoorziening en een sluitende kringloop van grondstoffen en voedsel.

De initiatiefnemers rekenden op 20 miljoen bezoekers in Rotterdam in zes maanden tijd. Niet geheel ondenkbaar: de Expo in Milaan (2015) trok 20 miljoen bezoekers, Shanghai (2010) zelfs meer dan 70 miljoen. Het Rotterdamse stadsbestuur hoopte dat mede dankzij de Expo 2025 een nieuwe metrolijn en een nieuwe stadsbrug binnen handbereik zouden komen. 

Het kabinet vreesde echter een strop van 500 miljoen tot 1 miljard euro. ‘Wat een waardeloze kijk op de economie’, foeterde initiatiefnemer Leendert Bikker in 2016 na de afwijzing. ‘Nederland heeft alles in zich om het Singapore van Europa te worden. Nog even en we zijn een openluchtmuseum met als kerntaak het organiseren van festivals. Dat kan toch niet waar zijn?’ Later deze maand wordt bekend welke stad de Expo 2025 krijgt: Osaka (Japan), Jekaterinenburg (Rusland) of Baku (Azerbeidzjan).

Wat is de meerwaarde van een Floriade? De wereldtuinbouw-tentoonstelling hielp Rotterdam aan zijn Euromast (1960). Het terrein in Zoetermeer (1992) vormde de basis voor de woonwijk Rokkeveen-West en het huidige Floriadepark. Bij de Floriade in Haarlemmermeer (2002) werd de Zuidtangent in gebruik genomen, een vrije busbaan die nog steeds intensief wordt gebruikt.

Het Weerwater, waar de Floriade moet komen.Beeld Raymond Rutting / de Volkskrant

‘De Floriade is een evenement van de buitencategorie, omdat het méér dan een tijdelijk opgezet geheel is’, zegt Frits Huffnagel. ‘Het kan investeringen in de infrastructuur helpen versnellen en nieuwe stadsdelen helpen ontwikkelen. Maar het blijft moeilijk om in euro’s uit te drukken wat een nieuw park waard is, hoeveel plezier de bewoners daar in de toekomst aan overhouden.’

Wow-factor

Over dat ‘maatschappelijk rendement’ gaat nu ook de discussie in Almere. Veel bewoners zijn kritisch: zij vinden dat er bestaand natuurschoon wordt opgeofferd bij het Weerwater, de plas bij Almere Stad. En de vraag is of Almere zich niet rijk rekent met 2,2 miljoen betalende bezoekers.

De wow-factor ontbreekt, waarschuwde Hans van Driem in 2017 in Trouw. Hij was in 1992 Floriade-directeur in Zoetermeer en leidde de attractieparken Walibi Flevo en Six Flags. Van Driem wijst op een ‘simpele vuistregel’ in zijn branche: per 100 duizend bezoekers moet je 10 miljoen investeren in het wow-effect. De Efteling investeert 30 tot 50 miljoen euro in een nieuwe attractie. Daarmee vergeleken wil Almere eerder voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.

Wat resteert er van eerdere Floriades?

Rotterdam (1960): de Euromast

De allereerste Floriade, gehouden in Rotterdam, betekende ook de bouw van de Euromast. Die is nog steeds een icoon in de havenstad. Ook de rododendronvallei en de 18de-eeuwse tuin in Het Park onder de Euromast herinneren nog aan de Floriade. De 30 meter hoge zweefgondelbaan werd weer afgebroken.

De Euromast in Het Park waar in 1960 de Floriade werd gehouden.Beeld Harry Cock

Amsterdam (1972): het Amstelpark

Amsterdam hield aan de Floriade van 1972 het Amstelpark over. Sommige voorzieningen van 46 jaar geleden zijn er nog steeds, waaronder de Amsteltrein (een smalspoortreintje), een rosarium, oranjerie, doolhof, expositieruimte Het Glazen Huis en de rododendronvallei met 8.000 planten die bloeien van april tot eind mei.

Venlo (2012): de Innovatietoren

De Floriade in Venlo moest in Noord-Limburg een einde maken aan het Mieke Telkamp-syndroom: ‘Waarheen, waarvoor?’ Er werden 1,8 miljoen bloembollen, 18 duizend struiken, 190 duizend vaste planten, 15 duizend hagen, 5.000 rozen en 3.000 bomen geplant. Achtergebleven op de Brightlands Campus Greenport is de Innovatietoren van architect Jo Coenen met een ‘gat’ tussen de tiende en zestiende verdieping.

De Floriade in Venlo, met op de achtergrond de Innovatietoren.Beeld EPA