Direct naar artikelinhoud
VoorbeschouwingBrexit-debat

Zo begrijp je een debat in het Britse Lagerhuis

Het Britse Lagerhuis eerder deze maand nadat het Brexit-plan van premier Theresa May met overweldigende meerderheid werd verworpen.Beeld AFP

Dinsdag maakt de Britse premier Theresa May zich op voor weer een cruciaal Brexit-debat in het Lagerhuis. Hoe gaat haar plan B vallen? Het debat zal ouderwets spektakel opleveren. Tien tradities en rituelen uitgelegd.

The Battle of Brexit keert dinsdag, precies twee maanden voor de Brexit-deadline, terug naar het Lagerhuis. Tijdens het ­debat over Theresa Mays Brexit-voorstel zullen ­parlementsleden met amendementen proberen macht uit handen van de premier te trekken. Veel ogen zullen vandaag gericht zijn op kamervoorzitter John Bercow, die zal bepalen welke amendementen kansrijk genoeg zijn om in stemming te brengen.

Een goede kans maakt het voorstel van Labours Yvette Cooper om de Brexit-deadline te verschuiven naar 31 december van dit jaar. Hiermee wil ze voorkomen dat de Britten over twee maanden zonder akkoord uit de EU vallen. De regering en het parlement kunnen de negen maanden extra gebruiken om met nieuwe ideeën te komen, waar te denken valt aan de Noorwegen-optie of een nieuw referendum.

Vanuit Conservatieve hoek ligt er een amendement klaar waarin May wordt ­gedwongen naar Brussel te gaan om de backstop uit het gesloten akkoord te ­halen, de afspraak dat het eiland bij een douaneunie blijft zolang er geen oplossing is voor het Ierse grensprobleem. Het verlangen van de Britten om op elk gewenst moment de backstop de nek om te draaien, door Boris Johnson ‘de vrijheidsclausule’ genoemd, is vooralsnog onbespreekbaar voor Brussel.

Probleem is dat beide voorstellen slecht zullen vallen in Brussel. Vrezend dat Brexit een gebed zonder end wordt, zullen Europese lidstaten weinig voelen voor uitstel zonder dat er een concreet plan op tafel ligt. Ook het weghalen van de backstop kan op weinig steun rekenen, zeker niet zolang de Ieren erop staan. De hoop voor de Britten is dat Brussel eerder zal luisteren naar de eisen van het gekozen parlement dan naar die van de Conservatieve premier.

Het debat in het Lagerhuis zal dinsdag weer alle kanten op gaan. Een uitleg over de tradities en rituelen die soms al ­eeuwen achter gesloten deuren plaatsvinden.

1. Goddelijke bijstand

‘Lord, the God of righteousness and truth, grant to our Queen and her government, to Members of Parliament and all in positions of responsibility, the guidance of your ­Spirit’, zo begint het gebed waarmee de kapelaan elke zittingsdag in het Lagerhuis inzegent. De Kamerleden staan tijdens het gebed uit eerbied met het gezicht naar de muur, daar knielen met een zwaard in vroegere dagen lastig was. Een ­motie van een Conservatief om het gebed af te schaffen leidde onlangs direct tot een amendement voor het behoud van het gebruik dat uit de 16de eeuw stamt en achter gesloten deuren plaatsvindt.

2. Vechten voor een plek

Sommige Kamerleden wonen het gebed bij om een goed plekje te veroveren. Waar in Nederland elk ­Kamerlid een eigen stoel heeft met bureau, moeten hun Britse collega’s het doen met groenlederen banken. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt, luidt het devies. Niemand heeft een vaste plaats, maar ook hier regeren de ongeschreven wetten: prominente Kamerleden hebben door de jaren een zitplek ‘veroverd’. Maar er is niet voor iedereen ruimte. Sommige afgevaardigden moeten bij grote debatten in de gangpaden zitten of waar mogelijk staan, zoals hier op afgelopen 15 januari, toen de leden van het parlement May’s Brexit-deal hadden afgewezen.

2. Vechten voor een plek
Beeld AFP

3. Staan, zitten, staan

Een Member of Parliament dat tijdens een debat het woord wil om iets te zeggen of te vragen, moet de aandacht van de voorzitter (Speaker) trekken. De beste manier is te gaan staan. Zitten, staan, zitten, staan. Bij het bepalen wie het eerste het woord krijgt, baseert de voorzitter zich op senioriteit. Oud-partijleiders, oud-ministers en uiteraard The Father of the House, het langstdienende Kamerlid, zullen eerst aan de beurt ­komen. Degene die het woord krijgt, spreekt staand en hoeft zich niet naar een microfoon te begeven. Het kan helpen om de Speaker van tevoren een seintje te geven voor spreektijd, maar verplicht is dat niet.

3. Staan, zitten, staan
Beeld AFP

4. Right Honourable

Lagerhuisleden spreken elkaar niet bij naam aan, maar met een geografische verwijzing. Iemand heet niet ‘Chris Green of Mister Green’, maar ‘The Right ­Honourable Member for Bolton-West’. Wanneer Green ook nog advocaat is, dan is ‘The Right Honourable and Learned Member for Bolton-West’ gewenst. De beleefdheid uit zich ook in de buiging of knik met het hoofd die Kamerleden in de richting van de Speaker maken wanneer ze de kamer betreden of verlaten, zoals hieronder in beeld. Debatten zijn vaak genadeloos, maar zeggen dat iemand liegt, de boel misleidt of te diep in het glaasje heeft gekeken, is niet toegestaan.

4. Right Honourable
Beeld AFP

5. Twee zwaardlengten

Onder Kamerleden vallen, anders dan in Nederland, ook de ministers. Wat in de Tweede Kamer vak K is, heet in het Lagerhuis de Frontbench, op onderstaande foto te zien aan beide zijden van de middentafel. Op de eerste rij aan de rechterhand van de Speaker zitten de premier en ­leden van haar regering. Zij zijn naast bewindsman of -vrouw ook gewoon afgevaardigde van een bepaald kiesdistrict. Op twee zwaardlengten afstand, aan de andere kant van de middentafel, zit de oppositieleider met zijn schaduwkabinet. Door deze opstelling voelt de premier als het ware de hete adem van de fractieleden, haar ‘backbenchers’, in de nek.

5. Twee zwaardlengten
Beeld parliament.uk

6. Met dank aan de Gemenebest

De premier en oppositieleider spreken vanaf Dispatch Boxes, houten koffers die een gift zijn van de oude kolonie Nieuw-Zeeland. Elk Gemenebestland heeft iets aan de door de architect Giles Gilbert Scott ontworpen ­debatzaal gegeven, van zilveren asbakken (uit Gambia), inktpotten (Brits Guyana) tot de deuren (Pakistan). Het belangrijkste boek op de tafel, afgezien van de King James Bijbel, is de Erskine May, het reglement van orde dat vernoemd is naar de 19de-eeuwse staatsrechtgeleerde die jarenlang als klerk in het parlement zat.

6. Met dank aan de Gemenebest
Beeld parliament.uk

7. Op handen gedragen

Aan de kop van de tafel zit, op een soort troon, de ­Speaker. Deze wordt na de verkiezingen gekozen of herkozen. Na te zijn gekozen, wordt de Speaker letterlijk naar zijn zitplaats gesleurd door enkele Kamerleden. De huidige Speaker was niet gekozen na een verkiezing, maar nadat zijn voorganger gedwongen werd af te treden. Sinds die tijd is hij drie keer herkozen, mede dankzij de oppositie die de progressieve John Bercow (zie foto) op handen draagt. De Speaker is officieel onafhankelijk en stemt alleen mee als de stemmen staken. Zijn collega in het Hogerhuis zit niet op een stoel, maar op een grote zak met wol.

De flamboyante Speaker van het Lagerhuis John Bercow (56).Beeld AFP

8. Kleren maken het Kamerlid

Wat er in de Erskine May staat, het reglement van orde, zijn geen geboden maar gebruiken. Dat bleek toen voorzitter John Bercow een paar jaar geleden bepaalde, op verzoek van een Liberaal-democraat die leed onder een hittegolf, dat het dragen van stropdassen niet langer verplicht is. Het leidde tot kritiek. ‘Wat zal volgen? Slippers?’, mopperde de chef politiek van The Daily Telegraph. Journalisten hoeven ook geen stropdas te dragen op de perstribune, maar een jasje is nog altijd wel een vereiste. Het dragen van pruiken door de klerken hoeft ook niet meer, maar het mag wel. Van vrouwen wordt verwacht dat ze zich ‘zakelijk’ kleden.

8. Kleren maken het Kamerlid
Beeld AFP

9. The Leader of the House

In Nederland bepaalt de Kamer de agenda, waarbij de regering via de voorzitter een verzoek kan doen. Anders ligt het in Westminster waar de agendering de taak van The Leader of the House is. Vroeger was deze rol in handen van de premier, maar de laatste die beide functies bekleedde, was Winston Churchill. De huidige ‘Leader’, Andrea Leadsom (zie foto), zit wel in de regering, maar niet in het kabinet – al schuift ze wel aan bij kabinetsvergaderingen. Samen met de fractiemanagers (‘the usual channels’) bepaalt ze de agenda. Driekwart van de tijd is bestemd voor wetsvoorstellen van de regering.

9. The Leader of the House
Beeld AFP

10. Clear the Lobbies!

Tweede Kamerleden stemmen door hun hand op te steken, Britse collega’s door hard ‘Aye’ of ‘No’ te roepen. Wanneer de Speaker oordeelt dat er geen duidelijke meerderheid is, gaat hij over tot een ‘rising vote’ waarbij Kamerleden naar voor- en tegenruimten gaan, de division lobbies. ‘Division! Clear the lobbies’, klinkt het dan. In de stemruimten zetten de aanwezigen hun handtekeningen en doen de ‘tellers’ hun werk. Het neemt een kwartier in beslag. Kamerleden moeten fysiek aanwezig zijn. Wanneer iemand niet kan komen, kan hij een collega uit het andere kamp vragen om ook niet te komen. Dan wordt er een ‘pair’ gevormd.

10. Clear the Lobbies!
Beeld AFP