Middle England is een roman over een groep levensechte mensen (4 sterren)

In de negentiende eeuw ontstond in Groot-Brittannië de state-of-the-nation roman, waarin victoriaanse auteurs als Charles Dickens en George Eliot hun visie gaven op de sociaal-maatschappelijke gevolgen die de Industriële Revolutie met zich meebracht.

Het genre heeft zich sindsdien breder ontwikkeld en Jonathan Coe is een van zijn hedendaagse meesters. Coe’s meest gereputeerde roman, What a Carve-Up! (1994), is een even venijnig als humoristisch commentaar op het Thatcher-tijdperk en ook in boeken als The House of Sleep (1997), The Closed Circle (2004) en Number 11 (2015) betoonde hij zich een auteur die sociaal-politieke gedrevenheid paart aan een scherpzinnig gevoel voor humor.

Je kon erop wachten dat Coe zich door de verwikkelingen rond de Brexit zou laten inspireren, en met Middle England lost hij die verwachting in. Coe grijpt in deze roman terug op een groep personages die we vanaf hun schooltijd in de jaren zeventig tot de beginjaren van de 21ste eeuw meemaakten in The Rotters’ Club (2001) en The Closed Circle.

De centrale figuur uit beide romans, Benjamin Trotter, ‘de beste niet-gepubliceerde auteur van het land’, is inmiddels 50, gescheiden en van Londen naar het landelijke Shropshire verhuisd. Daar werkt hij aan zijn immer uitdijende roman-annex-muziekepos.

Zijn vriend Doug Anderton is nog altijd een progressief denkende columnist, maar woont in het peperdure Chelsea, met dank aan zijn rijke echtgenote. Hij heeft het moeilijk met dochter Coriander (de naam was een ideetje van zijn vrouw), die er links-radicale politieke opvattingen op na houdt en een gepaste afkeer heeft van haar ouders.

Het derde sleutelpersonage in de roman is Benjamins nichtje Sophie. Zij is beginnend universitair docent kunstgeschiedenis en werkt zich voor een mager academisch salaris drie slagen in de rondte. Sophie bewoont een sjofel appartementje in Londen, maar is gelukkig in de kosmopolitische stad, waar je tijdens een korte wandeling al gauw tien verschillende talen hoort spreken.

Benjamin, Doug en Sophie zijn stuk voor stuk personages die in de Brexitdiscussie aan de ‘remain’-kant staan. Zij zien niets in een Verenigd Koninkrijk dat de rolluiken neerlaat voor de directe buren en droomt van een herlevend groots verleden.

Voor de vertegenwoordiging van de ‘leave’-kant voert Coe iets minder prominente maar alleszins kleurrijke personages op. Een prachtige creatie is Benjamins 82-jarige vader, een innemende ouwe mopperaar die zich beklaagt over de moderne ziekte van het ‘politiek correcte denken’ en het feit dat hij de hele dag weer eens geen woord Engels heeft horen spreken op straat.

Andere ‘leavers’ zijn de semi-karikaturale persagent die de standpunten van de regering Cameron naar buiten brengt, en de goedmoedige rij-instructeur met wie Sophie een relatie krijgt.

Middle England begint bij de parlementsverkiezingen van 2010, die David Cameron aan de macht brengen. Via de Londense rellen van 2011, het kortstondige moment van nationale trots tijdens de Olympische Spelen van 2012 en de moord op pro-EU parlementslid Jo Cox, belanden we bij het Brexitreferendum van 2016 en zijn nasleep. De roman eindigt in september 2018, als het land nog steeds in verwarring is, maar enkele van Coe’s personages inmiddels een blijmoedige nieuwe weg zijn ingeslagen.

Ondanks zijn nadrukkelijk sociaal-politiek geïnspireerde karakter is Middle England een roman over een groep levensechte mensen. De scène waarin Benjamin zijn vader op diens verzoek meeneemt naar de inmiddels opgeheven autofabriek waar hij zijn hele leven werkte (vader meent dat de fabriek nog altijd bestaat) is op zijn zachtst gezegd ontroerend.

Een van de centrale vragen in Middle England is hoe een land dat ‘stay calm and carry on’ als levensmotto had, zo verscheurd is kunnen raken. Symbolisch wellicht de meest krachtige scène uit het boek is die waarin twee clowns, collega’s die elkaar altijd een beetje dwars zaten, hun meningsverschil zo buitenproportioneel laten oplopen dat ze letterlijk slaande ruzie krijgen en een kinderfeest verpesten.

Om met Dickens te spreken: ‘I wonder you don’t go into parliament.’