'Ben ff gaan afkicken in rehab...' Met die woorden kondigde rapper Ronnie Flex (25), die in 2015 met het nummer Drank & Drugs doorbrak bij het grote publiek, maandag op Instagram aan begeleiding te zoeken om van zijn wietverslaving af te komen. Het traject duurt een week, laat zijn management weten. In hetzelfde bericht riep Ronnie Flex zijn fans op hem berichten te sturen, iets waar ze massaal gehoor aan gaven.

'Goed bezig broertje, je bent een voorbeeld voor al je volgers', zo klinkt het op Twitter. 'Haters weten niet hoe sterk je moet zijn om te doen wat jij doet', steekt een andere fan hem een hart onder de riem. Maar er klinkt hier en daar ook kritiek. 'Wiet is de enige drug waaraan mensen niet doodgaan en dat weet je', schrijft iemand in het Engels. Een andere Twitteraar verwijt hem aandacht te vragen over de ruggen van tienermeisjes met zijn 'zogenaamde' wietverslaving.

Wietverslaving

'Ik denk dat hij veel jongeren gaat inspireren om ook wat aan hun wietverslaving te doen. Ze kijken tegen hem op en ambiëren zijn levensstijl. Hij is een rolmodel', zegt Tewatha Muller, expert digitale jongerencultuur bij Bureau Jeugd & Media. Ze ziet dat jongeren een wietverslaving vaak onderschatten en prijst de openheid van Ronnie Flex. 'Elke dag een joint roken wordt als iets normaals gezien. Hij zegt nu dat wiet niet iets is waar je zo mee kunt stoppen, maar een echte verslaving. Veel jongeren zullen hierdoor opener worden en daar prijs ik hem voor.'

Ronnie Flex, die eigenlijk Ronell Plasschaert heet, stopte na zijn deelname aan Expeditie Robinson in 2015 al eerder tijdelijk met wiet roken. Deze zomer liet hij aan het Jeugdjournaal weten nog steeds te blowen. 'Maar ik ga wel stoppen. Het is niet goed man.' In hetzelfde interview gaf hij aan dat hij vond dat rappers niet altijd het goede voorbeeld hoeven te geven. 'Mark Rutte moet een voorbeeld zijn. Een muzikant moet gewoon muziek maken en mensen prikkelen met muziek.'

Muller erkent dat en stelt dat hij aan niemand verplicht is een maatschappelijke rol op zich te nemen. 'Maar hij doet het toch, omdat hij snapt hoeveel invloed hij heeft op een grote groep jongeren. Dat vind ik bewonderenswaardig.'

Radio 538 dacht met een campagne waarmee ze rekeningen van luisteraars betalen handig in te kunnen haken op de openhartigheid van de populaire rapper. 'Jointje te veel gerookt? Afkicken in privékliniek? Hier met je rekening, 538 betaalt', twitterde de radiozender. Nadat fans lieten weten niet gediend te zijn van reclame over de rug van hun favoriete artiest, verwijderde 538 de tweet. Rapper Raymzter, die meer dan 15 jaar geleden een hitje scoorde met het nummer 'Kut Marokkanen', bekritiseerde Ronnie Flex openlijk. 'Eerst liedjes maken over drank & drugs, die shit verheerlijken naar je fans toe en daarna jezelf laten opnemen om af te kicken? En je fans dan die nu verslaafd zijn?' Later voegde hij eraan toe wiet 'geen fokking drugs' is, maar 'een plant'.  

'Ik denk niet dat jongeren meer drank en drugs gebruiken vanwege dat liedje', reageert Muller. Volgens haar zijn er genoeg nummers die foute teksten bevatten en maar weinig rappers die eerlijk durven toegeven dat het niet goed met ze gaat. 'Dat is uniek en daardoor raken fans meer geïnspireerd dan door een songtekst over drank en drugs.'

Wiet - dat was toch die onschuldige softdrug waaraan je niet verslaafd kon raken?

Dat werd vroeger wel gedacht. Toen werd zelfs onderscheid gemaakt tussen middelen die fysiek verslavend waren, zoals heroïne en alcohol, en middelen die hoogstens geestelijk verslavend zouden zijn, zoals cannabis (wiet en hasj). Dat onderscheid stond zelfs aan de basis van het gedoogbeleid: een strikte scheiding tussen 'gevaarlijke' harddrugs en 'onschuldige' softdrugs. Maar inmiddels weet de verslavingszorg beter: ook blowers kunnen zwaar verslaafd raken, waardoor hun leven ernstig ontregeld wordt. De wiet is zijn onschuld verloren.

'Vijftien jaar geleden kon je bij een verslavingskliniek niet aankomen met een cannabisverslaving', zegt Daan van der Gouwe, drugsonderzoeker bij het Trimbos Instituut. 'Je werd gewoon weggelachen. Cannabis werd lange tijd gezien als een onschuldig middel.'

Door voortschrijdend inzicht is die beeldvorming sinds pakweg de eeuwwisseling gekanteld. Steeds meer cannabisverslaafden meldden zich bij de verslavingsklinieken, die gerichte afkickprogramma's gingen aanbieden. Een rol speelt ook dat het langer duurt voordat een blower verslaafd is aan wiet of hasj dan dat een junkie verslaafd raakt aan heroïne.

De sterkte van de nederwiet, waarin het aandeel van de werkzame stof THC sinds de eeuwwisseling fors is toegenomen, kan eveneens van invloed zijn. Maar blowers kunnen ook verslaafd raken aan lichtere soorten wiet en hasj.

Hoeveel mensen zijn wietverslaafd?

De meest recente gegevens over cannabisverslaving onder volwassen Nederlanders dateren van tien jaar geleden. Toen werd de schatting gemaakt dat tussen 2007 en 2009 zo'n 29.300 mensen verslaafd waren, aldus de Nationale Drug Monitor 2017, die deze week is verschenen. Daarnaast waren er ook nog 40.200 'cannabismisbruikers' ofwel problematische blowers die dicht tegen een verslaving aan zaten.

Het aantal cannabisverslaafden dat zich meldde bij de verslavingszorg steeg tussen 2006 en 2011 spectaculair. In die periode was sprake van bijna een verdubbeling tot ruim 11 duizend. Tussen 2011 en 2016 stabiliseerde het aantal cannabisverslaafden in afkickklinieken op circa 11 duizend per jaar. Dat is een fractie van het totale aantal blowers: in 2016 gebruikten naar schatting 880 duizend Nederlanders van 18 jaar en ouder cannabis.

Hoe raak je verslaafd aan cannabis?

In het algemeen is cannabis minder verslavend dan heroïne, cocaïne of nicotine. 'Maar het risico van afhankelijkheid neemt toe bij langdurig frequent gebruik en gaat vaak samen met afhankelijkheid van andere middelen', aldus de Nationale Drug Monitor.

Toch raakt niet elke stevige blower in de problemen. De een is verslavingsgevoeliger dan de andere. Verslaving kan te maken hebben met aangeboren gedrag, maar ook met levensomstandigheden. Het gaat bovendien niet alleen om het middel, maar ook om het brein: de zucht naar dat (relaxte) gevoel. Mensen kunnen ook verslaafd zijn aan gokken.

Uit onderzoeken blijkt dat één op de tien cannabisgebruikers verslaafd raakt. Die kans is zelfs één op zes wanneer hij of zij als tiener begon met blowen. Jongeren zijn dus waarschijnlijk kwetsbaarder voor 'cannabisafhankelijkheid' dan ouderen.

Is dat niet een alarmerende constatering?

De Brabantse verslavingszorginstelling Novadic-Kentron heeft al eerder de noodklok geluid over het groeiende aantal aan blowen verslaafde jongeren. Van de 933 jongeren tussen 12 en 24 jaar dat vorig jaar ambulant en klinisch werd behandeld bij NK, was veruit de grootste groep verslaafd aan cannabis: 340.

'We zijn in Nederland best tolerant met betrekking tot blowen en het wordt door veel ouders onderschat', zegt NK-psycholoog Linda Hartman. 'Maar cannabis kan een sluipmoordenaar zijn. Het begint heel onschuldig, maar kan de ontwikkeling van een puber compleet stagneren.'

Ze vertelt over 12- of 13-jarigen die in de puberteit komen en met sterke emoties te maken krijgen. 'Natuurlijk vindt zo'n jongen het heerlijk om een jointje op te steken om zich even lekker relaxed te voelen', aldus Hartman. 'Maar als ze tien jaar later bij de verslavingskliniek aankloppen, merken ze dat hun ontwikkeling stil is blijven staan, terwijl hun leeftijdsgenoten wel gewoon zijn doorgegaan met hun leven.'

Een ander groot risico is dat softdruggebruikers makkelijker hun toevlucht nemen tot harddrugs. Veel cocaïneverslaafden die aankloppen bij Novadic-Kentron blijken ooit begonnen te zijn met wiet of hasj.

Hoe ziet een afkickprogramma voor cannabisverslaafden eruit?

Dat verschilt per persoon, afhankelijk van de ernst en omstandigheden van de verslaving. Heeft een wietverslaafde nog wel een redelijk normaal leven - school, op sociaal gebied, sport - dan wordt hij meestal ambulant behandeld. De zwaardere gevallen worden klinisch behandeld, met een opname in de verslavingszorgkliniek.

De behandeling begint met een 'detox' ofwel ontgifting. 'Het cannabisgebruik wordt direct stopgezet', vertelt Hartman. Dat wordt ondersteund met medicatie, want 'opeens komt alles dat voorheen gedempt was keihard naar boven'. Vooral met het 'rustgevende' slaapmiddel diazepam worden de ontwenningsverschijnselen bestreden.

Kan de rehab van rapper Ronnie Flex een voorbeeld zijn voor andere cannabisverslaafden?

'Dat kan zeker een positieve invloed hebben', meent drugsonderzoeker Van der Gouwe van het Trimbos. De rapper, bekend van 'drank en drugs',  die openlijk de joints afzweert en in een privékliniek probeert af te kicken, kan een voorbeeldfunctie vervullen. NK-psycholoog Hartman beaamt dat: 'Ronnie Flex is vooral onder 18-minners een idool met een grote bekendheid. Het is goed dat hij het probleem van cannabisverslaving zo bespreekbaar maakt.'

Wiet in Nederland: de cijfers 
In het nieuwe regeerakkoord is opgenomen dat de overheid gaat experimenteren met het reguleren van de wietteelt. Maar hoeveel mensen blowen er in Nederland?

Kees Hoekert (1929 - 2017): grootvader van de Nederwiet 
Met zijn acties en de daaruit voortvloeiende rechtszaken dwong Kees Hoekert in de jaren zestig en zeventig het Nederlandse gedoogbeleid van softdrugs af.

Smerig spul is het, die wiet, maar er kleeft toch nostalgie aan 
Arthur van Amerongen heeft een gruwelijke pesthekel aan wiet. Maar toch, als iemand in de Algarve een stinkjoint opsteekt, moet hij altijd terugdenken aan zijn gouden tijden in Amsterdam. (+)