Het zou gaan om Xaviera S. die eind 2016 op de Nederlandse Sanctielijst Terrorisme werd geplaatst. Turkse media melden ook de arrestatie van de Algerijn Dadi M., alias Mokhtar Mekkaoui, die enige tijd in Nederland heeft gewoond en in 2002 werd gearresteerd op verdenking van jihadistische terreurplannen. M. werd in 2009 door de Nederlandse autoriteiten tot ongewenst vreemdeling verklaard. Vorig jaar kwam M. terecht op de Nederlandse Sanctielijst Terrorisme.

'Haar familie weet al sinds vorige week dat Xaviera is opgepakt door de Turkse autoriteiten' zegt Marion van San, terrorismeonderzoeker bij Risbo (Erasmus Universiteit Rotterdam), die onderzoek doet naar familie van Syriëgangers. 'Zij hebben de arrestatie stil willen houden omdat Xaviera's zoontje, die nog in Nederland woont, niet weet dat zijn moeder in Syrië verbleef.'

Onduidelijk is of de Apeldoornse aan Nederland uitgeleverd zal worden of in Turkije zal worden berecht. Vorige week werden twee Syriegangers onder begeleiding van de marechaussee vanuit Turkije naar Nederland overgevlogen en op Schiphol aangehouden. Tegelijkertijd verblijven vier Nederlandse Syriegangers  - inclusief Xaviera S. - nog in Turkse hechtenis. Minstens twee van hen worden door de Turkse autoriteiten vervolgd voor verblijf in IS-gebied.

Dick Schoof, De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, liet eerder weten niet gelukkig te zijn met de Turkse vervolging van Syriëgangers, omdat een eventuele Turkse veroordeling betekent dat Syriëgangers niet voor dezelfde vergrijpen in Nederland berecht kunnen worden.

Kleine uittocht uit IS-gebied

Sinds het ineenstorten van het IS-kalifaat is er onduidelijkheid over het lot van een deel van de circa 290 Nederlandse Syriëgangers. Volgens de AIVD zijn ongeveer 60 Syriëgangers omgekomen, zijn vijftig van hen inmiddels teruggekeerd naar Nederland, en verkeert een onbekend aantal in gevangenschap in Syrië, Irak of Turkije. De nu opgepakte Syriëgangers laten zien dat er sprake is van een kleine uittocht uit IS-gebied.

Nederlandse Syriëgangers die terugkeren gelden als een veiligheidsrisico. In het recente AIVD-rapport 'Jihadistische vrouwen, een niet te onderschatten dreiging' staat dat vrouwelijke Syriëgangers vaak langdurig zijn blootgesteld aan geweld en de tijd hebben gehad om een internationaal jihadistisch netwerk op te bouwen. Bij een eventuele terugkeer naar Nederland zullen zij volgens de AIVD niet direct afstand doen van hun gewelddadige ideeën en contacten. Bovendien staat IS hen sinds kort een actievere rol toe bij het plegen van geweld. Als voorbeeld noemt de AIVD drie Franse vrouwen die in september 2016 in opdracht van IS een aanslag met gasflessen probeerden te plegen op een treinstation in Parijs.

Laura H.

De bekendste Nederlandse vrouwelijke Syriëganger is de Zoetermeerse Laura H., die een jaar in gevangenschap doorbracht nadat zij uit het IS-kalifaat terugkeerde naar Nederland. Uiteindelijk werd H. niet verdacht van het koesteren van terreurplannen. Wel maakte H. zich volgens de rechtbank schuldig aan 'voorbereidingshandelingen' die het plegen van terroristische misdrijven ondersteunen. H. zou hebben geweten dat haar echtgenoot een ondersteunende rol speelde in de terroristische strijd van IS. Door te zorgen voor haar gezin in het kalifaat droeg ze volgens de rechtbank bij aan het plegen van terroristische misdaden.

Verbroken betovering

Terug naar Xaviera S. 'Voor zover ik daar zicht op heb heeft S. haar tijd in Syrië vooral binnenshuis doorgebracht' zegt Van San die enkele keren contact heeft gehad met S. over haar leven in Syrië. 'Zij heeft niet aan de gewapende strijd deelgenomen. Dat geldt voor bijna alle vrouwelijke Syriëgangers waarmee ik in contact sta. S. is vanuit een naïef-romantisch idee naar Syrië gegaan. Daar is ze uiteindelijk erg gedesillusioneerd geraakt over IS, door de bombardementen. Ze heeft wel eens eerder pogingen ondernomen om te ontsnappen, maar dat lukte nooit. Tot nu.'

Hoeveel afstand S. heeft genomen van het IS-gedachtegoed valt volgens S. niet te zeggen. Dat zou in een rechtbank getoetst moeten worden. 'S. behoort tot de eerste lichting Syriëgangers' zegt Van San. 'Ze vertrok in maart 2014 naar Syrië. Let wel: niemand had toen nog van Islamitische Staat gehoord, we wisten niet wat zou komen. De betovering van een geïdealiseerd kalifaat verbrak toen S. zag wat het in de praktijk betekent.'

Snelle radicalisering

S., van Antilliaanse afkomst, bekeert zich op 19 jarige leeftijd tot de islam. Op de Facebook-pagina Islam en wij wordt S. onthaald als een 'nieuwe zuster'. Op deze Facebookpagina vertelt S. dat ze op jonge leeftijd moeder is geworden en een moeilijke jeugd heeft gehad. Tussen haar vijftiende en achttiende levensjaar woonde S. met haar kind 'overal en nergens.' Daarna vindt ze de islam en weet ze haar leven weer op orde te krijgen. In augustus 2013 bekeert ze zich officieel tot de islam. 'De islam heeft mijn ogen geopend en ik ben Allah daar heel dankbaar voor!'

Volgens Van San radicaliseert S. daarna snel. Haar familie ziet machteloos toe hoe S. trouwt met een islamitische man die haar het jihadistisch gedachtegoed binnentrekt. In februari 2014 sluit de echtgenoot zich aan bij de gewapende strijd in Syrië. Een maand later reist S. hem achterna. Haar zoontje laat S. achter bij haar ouders in Nederland.'S. heeft eerst een tijdje gewoond in het Syrische Manbij, dichtbij de Turkse grens' zegt Van San. 'Daarna woonde ze in Raqqa. Het afgelopen jaar is ze volgens mij van plek naar plek verhuisd om aan de bombardementen te ontsnappen. Haar eerste echtgenoot is inmidels gesneuveld in de strijd. Ze is hertrouwd met een andere IS-strijder.'

_{Verbetering: In een eerdere versie stond dat Marion van San, terrorismeonderzoeker bij Risbo, als de woordvoerder optreedt van de familie van S. Dat is niet het geval.}

'Ik ben die man die ze een IS-strijder noemen' (+)
Tijdens een bijeenkomst in Amsterdam werd hij door Syrische activisten herkend als IS-strijder en bij veiligheidsdiensten geldt hij als een 'zwaar geval'. Maar met IS heeft hij nooit iets te maken gehad, zegt Aziz. Daarom wil hij zijn verhaal vertellen.

Housseins familie vertrok naar het kalifaat, waar zijn zoon stierf. Hij doorbreekt taboes en vertelt zijn verhaal
Hij durft als een van de weinige achterblijvers te spreken. Houssein over de dood van zijn zoon en de strijd voor zijn kleinkinderen, die hij nog nooit heeft ontmoet.

Ook vrouwelijke jihadisten vormen volgens de AIVD een groot veiligheidsrisico 
Vrouwelijke jihadisten, zoals de Nederlandse Laura H., doen nauwelijks onder voor hun mannelijke collega's in hun toewijding aan de gewelddadige ideologie. Ze vormen hierdoor een groot veiligheidsrisico.