'Best zware mannengriep' verdampt onder experts toch weer tot aanstelleritis
Houd maar weer op met dat gekreun, heren. Amper een maand nadat een overzichtsartikel in het statige Britse artsenblad The BMJ vaststelde dat mannen misschien écht zieker worden van een griep- of verkoudheidsvirus, ligt die vaststelling alweer onder vuur. Zelfs de auteur van het artikel geeft toe dat hij het allemaal niet zo stellig bedoelde, en erkent dat hij hier en daar verkeerd uit de vakliteratuur heeft geciteerd.
Het artikel van de Canadese huisartsgeneeskundige Kyle Sue, 'De wetenschap achter de mannengriep', werd eind december wereldwijd opgepikt door honderden nieuwsmedia, waaronder ook de Volkskrant. In het luchtig geschreven vakartikel, voor het feestelijke BMJ-kerstnummer, betoogt Sue dat mannen die zich bij de eerste de beste verkoudheid meteen vreselijk ziek zeggen te voelen, dat wellicht ook echt zijn. Uit tientallen onderzoeken en rapporten zou blijken dat luchtweginfecties harder toeslaan bij de man, somt Sue op, vermoedelijk doordat hun immuunsysteem er minder goed op reageert.
Blootblad voor mannen
Totdat publicist en oud-Volkskrant-columnist Hans van Maanen zich verdiepte in de literatuur die Sue aanhaalt. Op zeker zeven punten zou Sue die literatuur onvolledig of zelfs helemaal verkeerd samenvatten, schrijft Van Maanen op de website Kloptdatwel.nl van de Stichting Skepsis. Neem de Schotse studie waarbij mannen volgens Sue anders zouden reageren op verkoudheid: in werkelijkheid vond men geen verschil. Ook Amerikaanse en Aziatische studies waarbij mannen zieker zouden worden van de griep, blijken geen duidelijk man-vrouwverschil te hebben aangetoond. En een vrolijk citaat over hoe ziek verkouden mannen zich voelen, blijkt anders dan de voetnoot aangeeft, niet afkomstig uit de medische literatuur - maar uit een blootblad voor mannen. 'Een flutstukje', 'abominabel uitgevoerd' en 'zo vol gaten dat je er dwars doorheen kunt kijken', tiert Van Maanen, die ook de Volkskrant 'blinde geestdrift' verwijt.
Zoals van vrouw-naar-man transgenders die aangaven dat verkoudheden erger zijn geworden sinds ze testosteron zijn gaan nemen
Transgenders
Desgevraagd gaat Sue een eind met de kritiek mee. 'Ik heb dit verkeerd begrepen, deze journalist heeft gelijk. Ik zal The BMJ op de hoogte stellen van de fout', reageert hij in een uitgebreide e-mail aan de Volkskrant bijvoorbeeld op de verkeerd begrepen Schotse studie. 'Ik denk dat het komt omdat ik aantekeningen met de hand heb gemaakt en die verkeerd heb teruggelezen.'
Maar, zo benadrukt Sue ook: zijn artikel was niet al te serieus bedoeld. 'Het is geen sterke of systematische review en zeker niet het definitieve artikel over dit onderwerp. Maar het dient een belangrijk doel: mensen aan het denken zetten over mogelijke man-vrouwverschillen in het afweersysteem.' Sue wijst erop dat hij ook bijval kreeg: 'Zoals van vrouw-naar-man transgenders die aangaven dat verkoudheden erger zijn geworden sinds ze testosteron zijn gaan nemen.'
Psychologische aspecten
Maar daarmee is nog niet gezegd dat de 'mannengriep' bestaat. In Nijmegen onderzocht Lucas van Eijk een kleine groep proefpersonen die hij griepachtige verschijnselen had gegeven door ze te injecteren met een bacterie-bestanddeel: 'Wat opviel, was dat mannen en vrouwen dezelfde mate van klachten kregen. En zo'n gecontroleerd experiment bij de mens is natuurlijk hoogwaardiger bewijs dan proefdieronderzoek of anekdotes uit de literatuur.'
In Zweden deed John Axelsson van het Karolinska Institutet hetzelfde experiment: het enige sekseverschil dat hij vond, was dat mannen met griepverschijnselen vaker zuchten. Een teken dat mannen hun symptomen anders uiten dan vrouwen, mailt hij desgevraagd: 'We denken dat er geen medische, maar psychologische aspecten in het spel zijn. Eerlijk gezegd geloof ik niet dat Sues argumenten de mannengriep verklaren.'
Ook om dat artikel van Sue heb ik hartelijk gelachen. Je moet het alleen niet al te serieus nemen
Opiniestuk
Vakblad The BMJ reageert ongemakkelijk. Het geleerde blad kreeg de afgelopen maanden meer kritiek te verduren op het kerstnummer: al die lolbroekerij zou maar verwarring scheppen, oordeelden enkele commentatoren. The BMJ zelf benadrukt altijd dat de artikelen in het kerstnummer, ondanks de vrolijke onderwerpen en luchtige schrijfstijl, voldoen aan dezelfde strenge kwaliteitseisen als de 'gewone' onderzoeksartikelen. Sue's stuk dient echter te worden gelezen als opiniestuk, zegt verantwoordelijk redacteur Navjoyt Ladher desgevraagd aan de telefoon, en niet als wetenschapsartikel.
Van Eijk zou het 'verschrikkelijk jammer' vinden als The BMJ de kerstbijlage zou opdoeken. 'Ik vind het erg grappig, elk jaar weer. Het is een begrip onder medici, echt iets waarvan we zeggen: ooit willen we in die kerstspecial staan', zegt hij. 'Ook om dat artikel van Sue heb ik hartelijk gelachen. Je moet het alleen in de juiste context zien.'
Het artikel van Sue
Hieronder het volledige artikel van Kyle Sue, geannoteerd door Maarten Keulemans. Zit u op mobiel en is de tekst niet zichtbaar? Klik dan hier.