Dat de 'vriendelijke reus' William Moorlag kort na zijn installatie als Kamerlid in verband zou worden gebracht met schijnconstructies en benadeling van sociaal zwakkeren, heeft de mensen die hem kennen misschien wel meer gekwetst dan Moorlag zelf. Hijzelf kent de hardvochtigheid van de politiek - de Haagse in het bijzonder. 'Den Haag gaat niet bijdragen aan mijn levensgeluk', zei hij toen hij op de kieslijst van de PvdA voor de Kamerverkiezingen van 2017 terecht dreigde te komen. 'Het is een vijver vol piranha's'.

Hijzelf herpakte zich dan ook tamelijk snel nadat hij onder vuur was komen te liggen. Dat was vanwege een door de rechter verboden uitzendconstructie waarmee hij als directeur van Alescon, een koepel van sociale werkplaatsen in Assen, zo veel mogelijk mensen aan werk wilde helpen. Maar de mensen uit zijn omgeving die hem als gewetensvol en sociaal bewogen hebben ervaren, zijn verontwaardigd over de jacht die de Jonge Socialisten en de FNV op Moorlag hebben geopend. En over het feit dat ze twijfel over zijn integriteit hebben gewekt.

Niet passend

'Het beeld dat van hem is geschetst, komt bij benadering niet overeen met de werkelijkheid', zegt Edith Snoeij, voormalig voorzitter van de FNV-bond Abvakabo. 'Alleen het beladen begrip 'schijnconstructie' al. Dat past totaal niet bij de echte sociaal-democraat die William is. En dat hij gehecht is aan het pluche is helemaal onzinnig: hij heeft zich onder grote druk verkiesbaar laten stellen voor de Kamer. Het liefst was hij in zijn dierbare Groningen gebleven.'

Vriend en verpleeghuisarts Henk Havinga, die Moorlag leerde kennen toen die als ziekenverzorger werkte in verpleeghuis De Twaalf Hoven in Winsum, vermoedt dat hij het slachtoffer is geworden van een machtsstrijd tussen de PvdA en de SP binnen de FNV. Toch is hij, zegt Havinga, niet wraakzuchtig tegenover degenen die zijn verantwoordelijkheid voor de werkwijze van Alescon hebben aangekaart. 'Zo zit hij niet in elkaar. Hij gaat ervan uit dat de mensen die hem belagen honorabele motieven hebben. En hij vraagt zich af of hijzelf misschien ook iets heeft gemist.'

Daarmee is Moorlag veel te streng voor zichzelf, menen zijn medestanders. Om te beginnen stamt de betwiste constructie - waarbij mensen met een 'indicatie sociale werkplaats' bij het uitzendbureau AwerC-Flex worden ondergebracht - uit de tijd vóórdat Moorlag aantrad als directeur van Alescon. Verder vloeide deze constructie, die een verschraling van de arbeidsvoorwaarden voor de uitzendkrachten met zich meebracht, voort uit Haags beleid - waarvoor Moorlags eigen PvdA in belangrijke mate verantwoordelijk was.

CV

1960
Geboren op 17 april in Onderdendam

1977
Mavodiploma en opleiding ziekenverzorgende in verpleeghuis De Twaalf Hoven te Winsum

1989
Sociaal juridisch medewerker Abvakabo FNV

2003
Voorzitter PvdA-fractie Provinciale Staten Groningen

2009
Lid Gedeputeerde Staten Groningen

2015
Algemeen directeur Alescon

2017
Lid Tweede Kamerfractie PvdA

'Zichtbare trend'

De Participatiewet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning plaatsten de sociale werkplaatsen voor het dilemma: minder mensen aannemen tegen de bestaande arbeidsvoorwaarden - een goudomrande cao, volgens oud-staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA) - óf meer mensen plaatsen onder een versoberd regime. Alescon koos, met enkele zusterorganisaties, voor de laatste optie en stichtte met medeweten van PvdA en FNV het uitzendbureau AwerC-Flex. 'Het is niet helemaal charmant om binnen één organisatie met verschillende arbeidscontracten te werken, beaamt Francine Pannebakker, communicatiemanager van Alescon. 'Maar die trend is zichtbaar in de hele samenleving, ook bij uw krant neem ik aan. En uitgaande van de politieke werkelijkheid is de uitzendconstructie sociaal ook goed verdedigbaar.'

De PvdA en de FNV hebben er dan ook mee ingestemd. Pas na een recente bestuurdersswisseling binnen de FNV rezen bezwaren tegen de constructie die Moorlag van zijn voorganger had geërfd. De FNV stelde zijn hoge plaats op de kieslijst van de PvdA ter discussie, en vroeg de rechter om een oordeel over de uitzendconstructie van Alescon. Afgelopen december bepaalde de rechter dat die constructie rechtsongelijkheid schiep voor de werknemers, en dus ontoelaatbaar was. Daarmee begonnen ook voor Moorlag de problemen. 'Iedereen kan terugkomen op een eerder ingenomen standpunt', zegt voormalig FNV-bestuurder Edith Snoeij, 'maar niet onder invloed van een bestuurderswisseling. Nu opeens gaan ageren tegen iets waarmee je eerder hebt ingestemd, is zeer onfatsoenlijk. Zeker naar William Moorlag toe.'

Taalgebruik

Overal waar hij werkte, genoot William Moorlag enige faam vanwege zijn - al dan niet zelf bedachte - uitdrukkingen. Als Gedeputeerde kenschetste hij een, naar zijn mening, zwak onderbouwd voorstel als 'een vergeefse poging om een pudding aan de wand te spijkeren'. Over een goed voorstel dat nochtans werd weggestemd: 'We kunnen mensen niet tegen hun zin gelukkig maken'. De NAM was in zijn woorden 'een dodelijke combinatie van juristen en techneuten'. Loze aantijgingen hoorden volgens hem thuis in 'het Museum van Schone Onzin'. Francine Pannebakker herinnert zich de uitdrukking: 'Jullie zijn net een boom met kraaien'. Een favoriet van Romke Visser: 'Je kunt een olifant niet in één keer opeten.' En van Henk Havinga: 'Die heeft ze niet alle vierentwintig recht in het kratje staan.'

Verheffingsgedachte

Ook als directeur van Alescon stelde Moorlag zich in dienst van de emancipatie waarvan hijzelf het product is, zegt Romke Visser, lid van Provinciale Staten in Groningen voor de PvdA. Hij is, met andere woorden, de belichaming van de sociaal-democratische verheffingsgedachte. Hij groeide op in een gezin met vijf kinderen: een oudere broer, een jongere broer en twee jongere zusjes. Zijn broer Anthony, twee jaar jonger dan William, verdronk op vierjarige leeftijd in een kanaal dicht bij huis. 'Die wanhoop, ik voel het nog', zei Moorlag in 2015 in NRC Handelsblad. 'Touwen werden over het water gespannen. Mannen in bootjes zochten het kanaal af. Vijf uur later werd hij opgedregd.'

Moeder Laetitia komt uit Noord-Ierland. Zijn Groningse vader was stuurman op de kleine handelsvaart. Een man met lossen handen die, zo liet Moorlag door het Dagblad van het Noorden optekenen, geregeld met het schaarse meubilair smeet. 'Tegenwoordig zou je het een multiprobleemgezin noemen. Als pa op zee was, ging het thuis een stuk beter.' Het ouderlijk huis in Onderdendam moest, ter derving van de schulden, worden verkocht. In 1976, toen William zestien was, scheidden zijn ouders. 'Ik was druk bezig me te ontwikkelen tot randgroepjongere.'

Na voltooiing van de mavo vond hij een baantje als bijrijder op een maaitrekker van het waterschap, en op 17-jarige leeftijd werd hij als leerling-ziekenverzorger aangenomen bij verpleeghuis De Twaalf Hoven in Winsum, zijn huidige woonplaats. 'In de opleiding leerde ik van juffrouw Van Fraaienhove sopdoeken uit te wringen. En alles over rust, reinheid en regelmaat. Op die leeftijd is het ook best heftig om voor het eerst een 84-jarige steunkousen aan te trekken.' Op voormalig verpleeghuisarts Henk Havinga maakte hij meteen indruk - alleen al vanwege zijn voorkomen. 'Hij is lang, zeker één meter negentig, en zwaar - toen nog meer dan nu. Het was aandoenlijk om hem met een breekbare oude vrouw door de gang te zien schuifelen. Je zag beton, maar hij was van fluweel.'

Sociaal activist

Destijds werd de sociaal activist in hem tot leven gewekt. Moorlag, inmiddels lid van de PSP en van de FNV, behartigde de belangen van het personeel met zo veel inzet dat de directie van De Twaalf Hoven - aldus Havinga - op een zeker moment graag van hem af wilde. In 1989, na voltooiing van de (hbo-) opleiding personeelswerk/arbeidsverhoudingen, ging hij voor de FNV-bond Abvakabo werken. In 2003 werd hij Statenlid in Groningen voor de PvdA, waarvan hij midden jaren negentig lid was geworden. Daar was zijn reputatie als Macher hem vooruitgesneld: hij werd meteen tot voorzitter van de twintigkoppige PvdA-fractie gekozen. Van 2009 tot 2015 was hij Gedeputeerde, met de portefeuille Financiën, Ruimtelijke Ordening en Grote Projecten.

In die hoedanigheid stond hij middenin de vuurlinie bij de meest brisante kwesties die de laatste jaren in Groningen hebben gespeeld: de plaatsing van windmolens en, met name, de aardbevingen als gevolg van de gaswinning. In beide gevallen heeft Moorlag blijk gegeven van zijn vaardigheden als onderhandelaar, maar ook van zijn bereidheid om zich als bestuurder impopulair te maken bij activisten. 'Als loyale PvdA'er moest hij dingen doen die hem als Groninger misschien niet bevielen', zegt Romke Visser. 'Zo wilde hij bij de opwekking van windenergie, waaraan Groningen nu eenmaal ook een bijdrage moet leveren, niet bukken voor het Nimby-complex, zoals hij het uitdrukte. Ook als dat betekende dat hij als kop van Jut fungeerde van anti-windmolenactivisten. Als er ergens tegen windmolens werd gedemonstreerd, ging hij daar met zijn Toyota naartoe. Dat rekende hij tot zijn bestuurlijke verantwoordelijkheid.'

Mede vanwege deze taakopvatting werd de PvdA, waarvan hij het Gronings boegbeeld was, bij de Statenverkiezingen van 2015 gehalveerd. Zijn daaruit resulterende vertrek als Gedeputeerde heeft niet tot een mildere bejegening geleid door zijn meest radicale tegenstanders. Vorige week werden in het plaatsje Meeden - beoogde locatie van windmolenpark N33 - pamfletten verspreid waarop Moorlag, voorzien van een nare pet en geflankeerd door een hakenkruis, als 'de beul van Meeden' was afgebeeld. Het feit dat de PvdA in Moorlags woonplaats Winsum bij de Kamerverkiezingen van vorig jaar de grootste werd - een unicum in Groningen en Drenthe - duidt er echter op dat hij, zeker in zijn nabije omgeving, ook veel steun geniet.

Ook met betrekking tot de aardgaswinning onthield Moorlag zich van politiek effectbejag, zegt Visser. 'Enerzijds was hij als een van de eersten doordrongen van de ernst van de situatie en wist hij de PvdA op de goede koers te krijgen. Anderzijds besefte hij dat het geen zin had om in de contacten met Den Haag op ramkoers te gaan. Hij benutte zijn goede contacten met toenmalig minister Henk Kamp en heeft daardoor 1,2 miljard euro weten los te peuteren, al moest Kamp - in de woorden van William - soms met de blote knieën over de kokosmat worden getrokken.'

Niet zijn conduitestaat als Gedeputeerde, maar zijn kortstondige arbeidsrelatie met Alescon - waar hij na de nederlaag van de PvdA bij de Statenverkiezingen van 2015 ging werken - heeft Moorlag na zijn toetreding tot de Tweede Kamer parten gespeeld. 'Misschien heeft hij zich onvoldoende gerealiseerd dat mensen bereid zijn om politieke broedermoord te plegen omwille van hun eigen positie. Maar hij heeft vooral pech. Hij is slachtoffer geworden van de frustratie binnen de PvdA over de verloren Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Hij was de goede man die op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was.'

Ir. J.A. Zeikinga

Sinds zij elkaar in 1982 leerden kennen, schaken William Moorlag (Bill voor vrienden) en Henk Havinga op ongezette tijden met elkaar. Daarnaast behoort Bill tot de vaste deelnemers van het ir. J.A. Zeikinga toernooi, dat Havinga sinds 1987 organiseert. 'Onder kenners is het een klein instituut geworden', zegt Havinga. Ook vanwege de ongein waarmee het toernooi gepaard gaat. Zo verspreidde Moorlag ooit onder deelnemers een anti-Zeikinga pamflet met socialistische leuzen en liet hij namens Wim Kok, in diens schrijfstijl, weten dat de minister-president tot zijn leedwezen van deelname moest afzien. 'Daar hebben we schik in', zegt Havinga. Wat de schaakkwaliteiten van Bill betreft: hij speelt heel sportief.

De 'arbeidsbeperkten' van Alescon weten precies wie hen in de steek liet 
Toine Heijmans is in Assen bij Alescon: 'Ieder voor zich en de Participatiewet voor ons allen - mijn collega's weten precies door wie ze in de steek zijn gelaten. Door de partij die hen moest steunen: de PvdA. Die nu ineens weer sociaal geworden is, 'in de oppositie hè', zegt Omar.' (+)

Arbeidsgehandicapten genieten steeds minder bescherming
PvdA'er Moorlag morrelde als directeur van een sociale werkplaats aan arbeidsvoorwaarden van het personeel. Het mag niet van de rechter, maar het past wel in een trend: op arbeidsgehandicapten kan worden bezuinigd. (+)

Wat deed PvdA'er Moorlag eigenlijk fout met zijn uitzendconstructie?
'Dit lijkt op een afrekening'

Het kerstdilemma van de PvdA: zullen we partijgenoot Moorlag wel of niet wegsturen?

Het is onrechtvaardig Kamerlid Moorlag te straffen voor een constructie waarmee iedereen instemde, schreef onze hoofdredacteur Philippe Remarque vorige week