Direct naar artikelinhoud
columnbert wagendorp

‘De zee gaf geen sjoege’, een geniaal zinnetje waarachter een groot drama schuilging

‘De zee gaf geen sjoege’, een geniaal zinnetje waarachter een groot drama schuilging

De kop boven een artikel van Cor Speksnijder, gisteren in de Volkskrant, luidde: ‘Marianentrog slokt levenswerk oceanograaf op’. Die kop was perfect en dat gold ook voor het verhaal – al had ik dat graag drie keer zo lang gezien. Het ging over Hans van Haren, die twee jaar geleden voor een kwart miljoen aan apparatuur had laten afzinken in het diepste stukje oceaan ter wereld. Toen hij deze week de boel weer wilde opvissen – inclusief een rijkdom aan meetgegevens – kwam er niks boven water. ‘De zee gaf geen sjoege’, schreef Speksnijder – een geniaal zinnetje waarachter een groot drama schuilging en dat de rillingen over mijn rug joeg.

Schitterende titel ook voor een huiveringwekkend staaltje New Journalism van Frank Westerman. Je ziet Van Haren staan aan de reling op het dek van de Sonne. Hij drukt op een knopje dat het signaal ‘losmaken’ naar het anker stuurt dat de apparatuur op zijn plaats houdt. Er gebeurt niets – kilometers onder water doet iets het niet.

Een eeuwigheid van hard werken opgeslokt door die verdomde Marianentrog. Peter Buwalda die na jarenlange noeste arbeid aan zijn nieuwe roman op een ochtend de laptop aanzet en constateert dat waar zich gisteren nog een bijna voltooid meesterwerk bevond, nu slechts witte pagina’s resten. En nergens een reservekopie. Zo moet Van Haren zich ongeveer hebben gevoeld. Ik vind het een wonder dat men hem ervan heeft kunnen weerhouden overboord te springen en de apparatuur op te duiken.

De Marianentrog heeft mij altijd mateloos gefascineerd. ‘Het is daar even diep als van Groenlo naar Winterswijk’, zei mijn vader lang geleden: 11 kilometer, half uur met de bus. Ik vond het diepe in het zwembad (3 meter) al enorm diep. Ongetwijfeld was mijn vader op de Marianentrog gewezen door de spectaculaire verhalen over Jacques Piccard, die in 1960 met de ‘bathyscaaf’ Trieste de bodem had weten te bereiken. De bathyscaaf was een speciale duikboot, bestand tegen de immense waterdruk onder in de Marianentrog – dat hoopten Piccard en zijn partner Don Walsh tenminste van harte.

De duiktocht naar de bodem (10.911 meter) van de Marianentrog behoorde tot de laatst overgebleven avonturenreizen op aarde. Noordpool, Zuidpool en de stratosfeer waren verkend – de laatste door Jacques Piccards vader ­Auguste, die in 1932 met een luchtballon een hoogte van bijna 17 kilometer had bereikt. Sir Edmund Hillary had de top van de Mount Everest bedwongen. Er was één plek over waar de jongensromantiek nog kon worden uitgeleefd: de Marianentrog. Nadat Piccard weer boven water was gekomen, luidde de eerste vraag wat hij daar beneden had gezien – onbekende verten, hoogten en diepten prikkelen de verbeelding. Vrij weinig. Een paar garnalen.

De Marianentrog is sindsdien bezocht met duikboten, camera’s en robots. De laatste geruchtmakende afdaling was die van regisseur James Cameron, in 2012. Twee jaar ­later werd op ruim 8 kilometer diepte de vermaarde ghost fish gespot: een doorzichtig wezen met palingstaart en geschubt gezicht, een zeemeermin met een huidziekte.

Het mysterie van de Marianentrog moet ook Hans van Haren hebben getriggerd. Maar nu ligt zijn apparatuur op de bodem, misschien wel naast de plastic zak die er onlangs werd aangetroffen, het bewijs dat de plasticvervuiling ook de meest afgelegen zeediepten heeft bereikt.

Er moet een crowdfundingsactie komen, zodat Hans van Haren terug kan naar de Marianentrog om de laatste geheimen der diepzee te ontrafelen.