Direct naar artikelinhoud
ReportageKatowice

De twee gezichten van de VS botsen op de klimaattop in Katowice

Op de klimaatconferentie van Parijs in 2015 waren de VS een van de drijvende krachten. Op de vervolgtop in het Poolse Katowice, waar ‘Parijs’ handen en voeten moet krijgen, is het een land met twee gezichten. Een kleine officiële delegatie treedt op als spelbreker, terwijl een grote groep staten, steden en bedrijven laat zien dat de VS nog steeds meedoen.

Demonstranten verstoren de bijeenkomst.Beeld Reuters

Het officiële kantoor van de Verenigde Staten op de VN-klimaatconferentie in de Poolse kolenstad Katowice zit ergens op een stille eerste verdieping verstopt achter een witte systeemmuur. Op deurkloppen wordt niet gereageerd, vragen van de pers mogen alleen per e-mail worden gesteld en een enkele medewerker die schichtig binnenglipt, weert alle contacten af. Een groot contrast met de jaarmarktachtige drukte bij de andere landenpaviljoens beneden.

Het is symbolisch voor de onzichtbare rol die de VS deze weken spelen op de cruciale klimaatconferentie die drie jaar na de historische top van Parijs het gelijknamige akkoord handen en voeten moet geven. Waar de bijna 200 landen van de VN-klimaatconventie UNFCCC in Parijs afspraken dat de opwarming beperkt moet blijven tot 2 of liever 1,5 graad, moet Katowice heldere regels opleveren op basis waarvan die afspraak in daden kan worden omgezet.

De VS, drie jaar geleden onder president Obama in Parijs nog een leider, is geen speler van betekenis meer sinds president Trump vorig jaar aankondigde dat de VS uit het akkoord stappen (in 2020). Amerikaanse diplomaten proberen de regels van het Paris Rulebook zo slap mogelijk te houden, en wisten samen met olielanden Rusland, Saoedi-Arabië en Koeweit dit weekend te voorkomen dat de top het in oktober verschenen alarmerende IPCC-rapport over 1,5 graad zou ‘verwelkomen’. In plaats daarvan neemt men er nu alleen ‘kennis van’.

Politieke strijd

‘Dat is meer dan een woordenspel’, zei Alden Meyer van de Union of Concerned Scientists maandag. ‘Het weerspiegelt de politieke strijd tussen de overgrote meerderheid van landen die meer klimaatambitie willen en de paar landen die dat niet willen.’ Want het IPCC-rapport laat zien dat we om de opwarming van de aarde op maximaal 1,5 graad te houden voor enorme opgaven staan en daarvoor nog maar twaalf jaar de tijd hebben.

Een maandag gepresenteerd rapport van Germanwatch en NewClimate Institute, de Climate Change Performance Index 2019, liet zien wat het Trump-effect op het Amerikaanse klimaatbeleid is. Op deze ranglijst, die aangeeft in hoeverre landen op koers zijn voor Parijs, zakken de VS naar de op één na laatste plek, net boven Saoedi-Arabië en onder Iran. Op zijn sheet heeft Jan Burck van Germanwatch de factor klimaatbeleid maar niet aangegeven, ‘want die is onmeetbaar klein’. Al dringt de VS wel de CO2-emissies flink terug.

Om te zien hoe dat kan, moeten we naar een andere hoek van de COP-kermis, waar in de stand van het US Climate Action Centre het andere Amerika zetelt. Het is er een drukte van belang. Op de agenda staan de nieuwe perspectieven na de Democratische winst bij de tussentijdse verkiezingen van november. ‘We moeten nu ingaan tegen de wetteloosheid, wreedheid en stupiditeit van deze regering’, roept de miljardair en filantroop Tom Steyer. ‘We zitten in een heel moeilijke positie, maar we can do it. Het momentum is aan onze kant.’

Demonstranten verstoren de bijeenkomst.Beeld Reuters

Frontale botsing

Enkele paneldeelnemers doen veel moeite de gepolariseerde Amerikaanse partijtegenstellingen te overstijgen. Klimaatbeleid is niet alleen een thema van Democraten, er zijn ook veel Republikeinen met klimaatgevoel, zegt Ben Grumbles, voorzitter van de klimaatcommissie van de staat Maryland. Zoals zijn eigen gouverneur Larry Hogan. ‘We hebben een US Climate Alliance met straks al 21 gouverneurs die meer dan de helft van de VS vertegenwoordigen.’

Een paar uur later botsen de beide Amerika’s frontaal op elkaar. De locatie: een zaal in een stille uithoek van het conferentiecomplex waar de Amerikaanse delegatie haar enige ‘side event’ heeft belegd, niet toevallig een bijeenkomst over innovatieve technieken om fossiele brandstoffen als kolen en gas ‘schoon’ uit de grond te halen, zoals ‘fracking’ en horizontaal boren. Met ook aandacht voor kernenergie en Carbon Capture and Storage (CCS), een techniek om de CO2-uitstoot terug te dringen door de CO2 onder de grond op te bergen.

Dat is de aanpak van de regering-Trump, zegt voorzitter en adviseur van het Witte Huis Preston Wells Griffith. ‘Alarmisme mag realisme nooit het zwijgen opleggen. We moeten pragmatisch zijn in een wereld die nog decennia afhankelijk zal zijn van fossiele brandstoffen.’ Daarom investeren wij in de VS in technieken om olie, kolen en gas schoon te winnen en te gebruiken, vult Steve Winberg van het Amerikaanse ministerie van Energie aan. ‘De ontwikkeling van fossiele brandstoffen blijft cruciaal voor de energiezekerheid van de wereld. En de VS (’s werelds grootste olie- en gasproducent) kunnen ze leveren.’

‘Shame on you!’

De drukbezochte bijeenkomst is nauwelijks een kwartier gevorderd, of een honderdtal jongeren en vertegenwoordigers van inheemse groepen verstoort haar met een luid gescandeerd ‘Keep It In The Ground’, een verwijzing naar de fossiele brandstoffen en het uranium die de regering-Trump uit de grond wil halen. Jongeren vertellen wat dat voor hun toekomst betekent. Na enkele minuten verlaten ze de zaal, ‘Shame on you!’ roepend. Gretig gefilmd door tientallen camera’s, want de actie was per persbericht aangekondigd.

Wells Griffith hervat de bijeenkomst. ‘Jammer dat we hier geen open en eerlijke discussie kunnen houden’, zegt hij. Bij de vragenronde verklaart hij alle verwijzingen naar het klimaatprobleem buiten de orde. Een enkele vraag slipt erdoorheen. Hoezo ziet de regering-Trump aardgas als een schone energiebron? Het is toch ook een fossiele brandstof? Het forum zwijgt. Het is wel een heel flexibele energiebron, zegt Winberg van het ministerie van Energie tenslotte. ‘Ik denk dat veel mensen hier erop koken.’