In Frankrijk pikken de ‘deplorables’ het niet meer, waarom hier wel?
Het zijn zure tijden voor de onderklasse. Nu is het waar dat het voor de onderklasse altijd zure tijden zijn, maar het lijkt erop dat recentelijk iets is veranderd in de psyche van wat Karl Marx nog ‘het lompenproletariaat’ noemde.
De Internationale, het strijdlied van de arbeidersklasse dat in 1892 door Henriette Roland Holst werd vertaald in het Nederlands, bevat de regel: ‘Begeerte heeft ons aangeraakt’. Die begeerte moet niet als een vorm van jaloezie worden opgevat, al hebben de vermogenden het vaak over ‘jaloeziebelasting’, maar als een oproep tot solidariteit. ‘De rijkaard leeft zelfzuchtig voort’, zegt de Internationale, maar samen kunnen de arbeiders een nieuwe wereld scheppen, waarin rechtvaardigheid en gelijkheid heerst. De Internationale werd uit volle borst meegezongen in een tijd dat globalisering een andere betekenis had.
De sociaaldemocratie heeft in de twintigste eeuw veel verlangens waargemaakt, die in de Internationale worden bezongen. Maar in deze eeuw ligt de sociaaldemocratie bijna overal in Europa op zijn kont. De onderklasse lijkt meer verweesd dan ooit. Want ga maar na. Overal krijg je te horen dat de economie draait als een tierelier, maar wat krijgt de onderklasse erbij na jarenlang op de nullijn te hebben gestaan? Anderhalf procent loonsverhoging, minus de transitiekosten van gas naar elektriciteit.
Eigenlijk vreemd dat het maatschappelijk zo rustig blijft. De afschaffing van de dividendbelasting veroorzaakte nog een rimpeltje, maar echt onrustig werd het niet, terwijl Rutte niet eens tegen het volk zei: ‘Ik heb u begrepen.’ Hij hield nuffig vol en gaf het geld, dat vrijkwam omdat de dividendbelasting niet doorging, aan een ander deel van het bedrijfsleven. Dat beloofde duizendje van Rutte heeft de onderklasse trouwens ook nooit bereikt.
In de vorige eeuw beloofde Joop den Uyl de lagere inkomens een autootje. Dat kwam er, maar toen raakten de wegen verstopt. Daarna werd voor het eerst een verre vakantie bereikbaar. Goedkope vluchten brengen de gewone man naar Marbella of Kreta. Er bestaan daar zelfs casino’s waar je voor dubbeltjes en kwartjes kunt spelen.
Maar weer heeft de onderklasse pech. Vanwege de klimaatverandering gaat vliegen duurder worden. Vliegen moet worden ontmoedigd. Ironisch dat men in tijd van globalisering het gebruik van een vervoermiddel dat daarvoor bij uitstek geschikt is, wil terugdringen. Op de klimaattop in Polen riep Arnold Schwarzenegger – zwarteneger, kan dat wel? – op tot rigoureuze maatregelen, terwijl in de tijd dat hij gouverneur was van Californië daar de grootste benzineslurpers rondreden. Nog steeds trouwens. Om over zijn films maar niet te spreken: een groot festijn van wapengekletter en energieverbruik. Maar straks reist Arnold terug naar zijn geheel duurzaam aangelegd landgoed, met enorm zwembad. Vast eersteklas, of anders wel met een privévliegtuig.
Vorige week kreeg de onderklasse te horen dat ze gezonder moet gaan leven. Het pakkie shag gaat misschien 10 euro kosten. Net nu eenmaal in de week het kogelbiefstukje binnen bereik is gekomen, wordt het eten van vlees ontmoedigd. Sprinkhanen zijn ook lekker. De huizen in Amsterdam zijn voor de onderklasse niet meer te betalen. Hoe verder van Amsterdam hoe betaalbaarder de huizen, hoe verder van Amsterdam, hoe zwarter Zwarte Piet. Een socioloog heeft daar geen moeite mee.
In Frankrijk pikken de deplorables het niet meer. Ze heten daar gele hesjes – gilets jaunes. Ze hebben een conglomeraat van grieven, maar een leider hebben ze niet. Wel komen ze voor een belangrijk deel uit de provincie en in dat opzicht lijken zij veel gemeen te hebben met de groepen, waarvoor Proudhon (1809-1865) – de eerste Franse anarchist – wilde opkomen.
Wat gaat president Macron doen? Na zijn terugkomst van de G20 in Argentinië is zijn eerste daad geweest om de verhoging van accijns op brandstof een half jaar uit te stellen. Het klimaat wordt even in de ijskast gezet.
Benieuwd of Macron hiermee tegen het lagere volk heeft gezegd: ‘Je vous ai compris!’ – ik heb u begrepen.
In 1958 zei De Gaulle dat ook in Algerije tegen een plein vol kolonisten, om vervolgens geheel tegen zin van diezelfde menigte Algerije onafhankelijk te maken. Heeft Macron als ‘de president van de rijken’ het volk begrepen, of is alleen maar tijd gekocht? Anders dan de Nederlanders die het poldermodel hebben uitgevonden om elk arbeidsconflict te vermijden, zijn de Fransen niet zo gewillig en inschikkelijk. Herinnert u zich nog de directeur van Air France, die over een metershoog heg werd gekieperd door zijn luchtvaartpersoneel? Die man had er niets van begrepen.
Nederlanders kijken vreemd tegen die mores aan. Onze gele hesjes, dat is slechts wat gepruttel. Ons pensioenakkoord is niet voor een half jaar, maar voor onbepaalde tijd uitgesteld. Aux armes! Begeerte heeft ons aangeraakt. Of gaan we vandaag liever vissen?