Direct naar artikelinhoud
De VSVertrek Jim Mattis

Met het vertrek van defensieminister Jim Mattis uit het Witte Huis valt het laatste veiligheidsventiel weg

Abrupt trekt president Trump de Amerikaanse troepen terug uit Syrië en halveert hij het aantal manschappen in Afghanistan. En nu verdwijnt met Jim Mattis ook nog de enige man die Trump in het gareel kan houden. Europa moet vrezen voor de veiligheid in haar achtertuin.

Donald Trump en Jim Mattis.Beeld Hollandse Hoogte / The New York Times Syndication

De Nederlandse minister van Defensie was vrijdag zo geschokt door het vertrek van haar Amerikaanse collega Jim Mattis dat zij geen moeite deed haar emoties te verpakken in verhullend ministerieel taalgebruik. ‘Verschrikkelijk’, zei Ank Bijleveld. Zo’n krachtige term gebruik je niet zomaar, die gebruik alleen als je oprecht ontzet bent en in volslagen onzekerheid verkeert over wat er verder allemaal dreigt.

Niet dat de wereld vergaat nu Mattis het in bedwang houden van Trump opgeeft, wel kan zijn opstappen ertoe leiden dat de wereld nog harder verandert en rauwer wordt dan nu al het geval is. Want met Mattis vertrekt ook een idee, een filosofie, een traditie. In zijn ontslagbrief geeft hij in een paar alinea’s weer wat die inhouden en maakt hij indirect duidelijk waarom Amerika’s bondgenoten het ergste moeten vrezen.

Verdediging van de vrije wereld

De Verenigde Staten zijn volgens hem ‘onmisbaar’ voor de verdediging van de belangen van de vrije wereld. Maar hoewel de VS militair heel sterk zijn, kunnen zij het niet alleen. Zij hebben allianties nodig. Zoals de Navo en de coalitie tegen IS. Mattis is het met Trump eens dat de VS niet de politieagent van de wereld mogen zijn, maar juist daarom moet de nadruk liggen op een ‘gemeenschappelijke defensie’. Zeker nu de spanningen met autoritaire mogendheden als China en Rusland toenemen.

Mattis’ denkwijze is niet een persoonlijke hobby, zij vormde de Atlantische catechismus voor hele generaties Amerikaanse en Europese politici. Na de Tweede Wereldoorlog grondvestten mannen als de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Dean Acheson op deze ideeën het Westers bondgenootschap. Hij schreef er een trots boek over: Present at the Creation.

Amerika was de ordebewaarder. Hoewel er geregeld spanningen waren, opereerde het doorgaans in nauw overleg en hechte samenwerking met de Europese bondgenoten. Die voeren daar wel bij. Dankzij de Amerikaanse veiligheidsparaplu konden zij dure verzorgingsstaten opbouwen, wonnen zij de Koude Oorlog en werd een einde gemaakt aan de bloedige Balkanoorlogen.

Deze ‘feelgood-story’ wordt bedreigd. Nota bene vlak voor Kerst. Abrupt trekt de Amerikaanse president Trump al zijn troepen terug uit Syrië en halveert hij het aantal manschappen in Afghanistan. De coalitiepartners in beide landen werden hierdoor overvallen. Niks overleg, niks samenwerking. Wat ooit was, is er niet meer. En dan vertrekt ook nog Mattis.

Winnaars en verliezers

De verliezers van deze dolle, dwaze dagen zijn de bondgenoten in het Westen. De winnaars zijn de tegenstanders van het Westen: Rusland, Iran, de Syrische president Assad, de Taliban en Noord-Korea, aldus de reacties in Amerika’s veiligheidsestablishment. Oud-minister van Defensie William Cohen zegt dat zijn vriend Mattis de terugtrekking uit Syrië beschouwt als ‘verraad aan onze bondgenoten’. De Fransen tasten volledig in het duister of zij nog wel kunnen rekenen op Amerikaanse luchtsteun voor hun troepen. Trumps bewering dat de terreurgroep IS verslagen is en de troepen weg kunnen, wordt bespot als ‘nepnieuws’. De Amerikaanse Syrië-gezant zei maandag dat de klus nog niet geklaard is.

Ook in Afghanistan staan de bondgenoten voor het blok. De Navo heeft er 8.000 militairen. Een woordvoerder beperkte zich tot de mededeling dat deze missie wordt voortgezet. Verder geen commentaar – maar dat zei alles over de bondgenootschappelijke zorgen. De Navo weet ook dat een Amerikaanse topmilitair deze maand in het Congres verklaarde dat de Afghaanse strijdkrachten zonder Amerikaanse steun zullen instorten.

De wereld had al aan stabiliteit ingeboet door Trump. Maar nu valt met Mattis het laatste veiligheidsventiel op zijn impulsieve presidentschap weg. De Europeanen vrezen de gevolgen voor hun achtertuin. De Taliban krijgen de kans Afghanistan weer tot een terroristische uitvalsbasis te maken, de door Amerika in de steek gelaten Syrische verzetsmilities kunnen hun IS-gevangenen vrijlaten. Trump zelf kan voluit gaan in het negeren van de bondgenoten en het vooropstellen van het Amerikaanse eigenbelang onder het motto ‘ieder voor zich en het recht van de jungle voor ons allen’. Het hoeft niet zo te gaan, toch is er in Europese hoofdsteden het onbestemde gevoel dat men Present at the Destruction is.