De vliegtaks is terug van weggeweest, maar het milieu schiet er weinig mee op
De vliegbelasting maakt na twaalf jaar een comeback. Op vliegtickets van en naar luchthavens in Nederland moeten reizigers vanaf 2021 circa 7 euro belasting betalen. Het kabinet heeft dit vrijdagmiddag bekendgemaakt. Transferpassagiers, dus reizigers die alleen overstappen in Nederland, worden daarbij ontzien. De nieuwe vliegtaks gaat wel met waarschijnlijk een gedifferentieerd tarief gelden voor vrachtvervoerders.
Het kabinet-Rutte III zou liever een Europese vliegtaks invoeren, maar krijgt daar tot nu toe weinig steun voor. Het instellen van een Europees belastingtarief vereist de instemming van alle EU-landen. Vooral lidstaten uit het voormalige Oostblok zien een milieubelasting voor de luchtvaart niet zitten. In het regeerakkoord staat dat Nederland in 2021 een nationale vliegtaks invoert als er op Europees vlak niets gebeurt. Die kans wordt steeds groter. Daarom bereidt staatssecretaris Menno Snel (Belastingen) alvast een eigen wetsvoorstel voor.
Het kabinet kiest nu voor een relatief lage vlaktaks van enkele euro’s. Passagiers die van Schiphol naar Australië vliegen betalen dus evenveel als vliegreizigers die naar Brussel gaan. Vanuit milieuoogpunt is dat onlogisch: wie verder vliegt, produceert immers meer broeikasgas. In het regeerakkoord sorteerde het kabinet dan ook voor op een gedifferentieerd tarief. Passagiers binnen de Europese Unie zouden dan 7 euro betalen, maar reizigers naar verdere bestemmingen tot wel 40 euro per ticket. In juni meldde Snel nog aan de Tweede Kamer dat het kabinet 3,80 euro wilde heffen op vluchten binnen Europa en 22 euro op intercontinentale vluchten.
Verbruiker betaalt
Waarom er dan ineens een vlaktaks uitrolt? Snel en premier Rutte zeiden vrijdag desgevraagd dat een vlaktaks volgens hen eerlijker is, omdat reizigers binnen Europa een alternatief hebben voor het vliegtuig (trein of bus) en reizigers naar andere continenten niet. Een andere, niet openlijk genoemde, verklaring voor de keuze voor deze ‘simpele’ variant is dat de veelgeplaagde Belastingdienst de invoering van meerdere belastingtarieven niet zou kunnen behappen.
Een belasting op vliegreizen stoelt op het principe ‘de verbruiker betaalt’. Hoewel de luchtvaart verantwoordelijk is voor een substantieel deel van de wereldwijde CO2-uitstoot, worden die milieukosten nauwelijks doorberekend in de ticketprijzen.
In juli 2008 voerde de Nederlandse regering ook al een vliegbelasting in, maar die maakte na een jaar al een smadelijke aftocht. De timing van die taks was uiterst ongelukkig; vlak voor de economische crisis. De luchtvaart werd toen zwaar getroffen door de recessie. Waarschijnlijk was de reizigersdip meer te wijten aan de crisis dan aan de vliegbelasting, maar toenmalig verkeersminister Camiel Eurlings besloot niettemin de belasting schielijk af te schaffen om Schiphol en KLM niet nog verder in de puree te helpen.
Meer vliegreizigers
Uit onderzoek bleek overigens wel dat de vliegbelasting in 2008 voor veel Nederlanders reden was uit te wijken naar luchthavens in Duitsland; vooral Düsseldorf en Weeze. Maar de situatie is nu heel anders. Ten eerste draait de economie op volle toeren, waardoor het aantal vliegreizigers sterk groeit en luchtvaartmaatschappijen zo’n taks makkelijker kunnen lijden.
Ten tweede hief Duitsland in 2008 nog geen vliegbelasting en nu wel. Het Duitse tarief ligt tussen de 7,50 en 42 euro. Het heeft voor Nederlanders straks dus geen enkele zin naar Duitse luchthavens uit te wijken. Dat geldt niet voor België, maar een taks van 7 euro is zo laag dat het de moeite van het uitwijken niet loont. Onderzoeksbureau CE Delft berekende eerder dit jaar dat ruim 95 procent van de luchtvaartklanten zijn reisgedrag niet aanpast bij zo’n laag en vlak belastingtarief.
Melkkoe
Het milieu zal bitter weinig met deze vliegtaks opschieten, concludeerde CE Delft. Schiet de belasting daarmee dan zijn doel niet voorbij? Volgens het kabinet niet, want de belasting levert in 2021 wel 200 miljoen euro voor de schatkist op. Dat geld kan het kabinet goed gebruiken om het aanstaande Klimaatakkoord te financieren, zei premier Rutte vrijdag op zijn wekelijkse persconferentie. Dat akkoord moet ertoe leiden dat Nederland in 2030 49 procent minder broeikasgas uitstoot dan in 1990. De uitstoot van de luchtvaart telt niet mee in dat doelpercentage.
De nieuwe vliegtaks is dus een melkkoe die het kabinet het nodige smeergeld moet opleveren om andere milieudoelen te halen. Het tarief van circa 7 euro is dan ook geheel gebaseerd op de doelopbrengst. Het kabinet heeft simpelweg vanuit dat bedrag (dat al in de meerjarenbegroting is ingeboekt) teruggerekend: als we 200 miljoen willen ophalen, hoe hoog moet het tarief dan zijn?