Waarom het vooral Erdogan goed uitkomt dat de VS zich terugtrekken uit Syrië

Is IS echt verslagen in Syrië, zoals Trump op Twitter stelt?

Volstrekt niet. Het belangrijkste grondgebied van IS in Syrië bevindt zich in het rivierdal van de Eufraat, vanaf de stad Hajin naar de Iraakse grens. Hier bevinden zich ‘duizenden strijders’, stelde Brett McGurk, de anti-IS-tsaar van Trump, vorige week nog onomwonden tijdens een persbijeenkomst. Zij vormen de harde kern van IS, zijn vaak buitenlander en zullen zich doodvechten. ‘We zijn op het punt aangekomen waar bijna elke IS-strijder een bomvest draagt’, stelde McGurk, toen blijkbaar nog onwetend van de plannen van Trump. ‘Dus het zal nog een tijd duren.’ Dit najaar won IS in het gebied zelfs weer even aan terrein. Pas sinds begin december lijkt het tij te keren. In dit gebied houdt mogelijk ook IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi zich verscholen.

Wat doen de VS in Syrië?

In Syrië bevinden zich circa 1.700 Amerikaanse militairen, schat de denktank Carnegie Center. Ze hebben volgens Amerikaanse media meer dan tien legerbases en vier vliegvelden in Noordoost-Syrië, waar de Koerden een soort zelfbestuur hebben uitgeroepen. De Amerikanen ondersteunen hier de Koerdische SDF, een militie die geldt als de belangrijkste westerse bondgenoot tegen IS. Daarnaast is er een Amerikaanse legerbasis in Zuid-Syrië bij Al Tanf, op de grens met Jordanië. Die moet voorkomen dat aan Iran gelieerde strijders een cruciale snelweg in handen krijgen.

Wie profiteren ervan nu de VS zich terugtrekken?

Allereerst krijgt IS daarmee de kans om op krachten te komen. De terreurgroep heeft zich in het Syrisch-Iraakse grensgebied al vaker met succes gehergroepeerd. Vorige week noemde McGurk het daarom nog ‘roekeloos’ om nu al te vertrekken. Als Trump inderdaad zijn militairen terugtrekt, is dat ook een handreiking aan de omstreden Syrische president Bashar al-Assad. Zijn regering hoopt al jaren op het vertrek van de Amerikanen uit zijn land. Iran, dat het Assad-regime militair steunt, zal door het sluiten van de Al Tanf-basis haar invloed in de regio uitbreiden. Maar vooral is dit een gunstige ontwikkeling voor de Turkse president Erdogan. Die dreigt met oorlog tegen de Koerdische SDF. Alleen de Amerikanen staan hem daarbij in de weg.

De Amerikanen waren toch juist bezig om grensposten te bouwen in Syrië?

Dat klopt. Eind november verscheen de eerste, langs de Turks-Syrische grens. Officieel zijn deze ‘observatieposten’ bedoeld om de Turken te helpen met het vangen van vluchtende IS-strijders. ‘Wij willen degenen zijn die de Turken bellen’, aldus minister van Defensie Jim Mattis vorige maand. Maar in de praktijk zal er meer aan de hand zijn. Turkije, die de Koerdische SDF als verlengstuk ziet van de terreurgroep PKK, dreigt al maanden met oorlog tegen de Syrische Koerden. De Amerikaanse legerposten lijken dan ook vooral bedoeld om te voorkomen dat Turkije de Koerden aanvalt.

Wat gebeurt er nu met de Koerden in Syrië?

Hoewel de Koerdische SDF bestaat uit geharde strijders, zijn zij zonder Amerikaanse steun kansloos tegen het Turkse leger. Noord-Syrië is een laagvlakte. Als Erdogan besluit om aan te vallen, is het gebied van hem. Eerder veroverde hij al met succes de Koerdische regio Afrin en het gebied rond de stad Jarabulus. Zijn plan is om de hele Syrische grensstreek in te nemen, inclusief een stad als Kobani, waar de Koerden met groot verlies van mensenlevens IS een beslissende slag wisten toe te brengen.