Direct naar artikelinhoud
interviewFloris Alkemade

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester

In ‘Panorama Nederland’ schetst de Rijksbouwmeester zijn toekomst van Nederland: zes thema’s uitgelicht.

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Zoals Nederland na de oorlog met onverwoestbaar optimisme industrialiseerde, zo moet het zich nu aanpassen aan de 21ste eeuw, de eeuw van klimaat en energietransitie. ‘Hetzelfde optimisme van de naoorlogse jaren is opnieuw gerechtvaardigd. Het kan op gang gebracht worden als er een gemeenschappelijk, herkenbaar en positief toekomstbeeld ontstaat’, stelt het College van Rijksadviseurs, geleid door Rijksbouwmeester Floris Alkemade. 

Klik op de afbeelding om in te zoomen en door het panorama te navigeren.Beeld West8

Een Nederland van duurzame landbouw, energiezuinige woningen, schone steden en goede verbindingen, een land dat zich aanpast aan het veranderde klimaat en hernieuwbare energiebronnen gebruikt. Hiertoe heeft het College van Rijksadviseurs Panorama Nederland laten maken, een panorama van acht meter doorsnede in de trant van Panorama Mesdag. Om te laten zien dat zo’n duurzaam Nederland er fantastisch kan uitzien. ‘Zo willen we een verlangen naar verandering opwekken’, zegt Rijksbouwmeester Alkemade. Panorama Nederland (hier helemaal afgebeeld) werd donderdag gepresenteerd. Het is de bedoeling dat het door het hele land zal gaan reizen. 

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Optimisme: Gidsland voor klimaat en energie

‘Als het over klimaat en milieu gaat, wordt al snel gesproken in doemscenario’s. Daardoor word je murw geslagen. Je denkt: het heeft toch allemaal geen zin meer’, zegt Rijksbouwmeester Floris Alkemade. ‘Wij zeggen: net als tijdens de wederopbouw worden we geconfronteerd met grote vragen. Het is prachtig dat onze generatie daar een beslissende wending aan kan geven. In Nederland hebben we de kennis en de kunde, we zijn een ontzettend wel­varend land. Het is absoluut niet makkelijk, maar Nederland kan weer een gidsland worden.’

Klimaat en energie moeten uit de sfeer van schuld en boete worden gehaald, vindt ook Daan Zandbelt, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving. ‘Het wordt makkelijker om de klimaatdoelen van Parijs te halen als het leven er leuker door wordt. Als mensen denken: dit Nederland, daar wil ik in leven’, aldus Zandbelt.

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Water: Ingrijpen in rivieren-landschap

Het klimaat verandert. Het weer wordt extremer en Nederland krijgt te maken met perioden van ernstige droogte of hevige neerslag. Daarom moet het land beter beveiligd worden tegen overstromingen, maar water zal ook beter moeten worden vastgehouden om droogte op te vangen.

Ingrijpen in het typisch Nederlandse rivierenlandschap ligt gevoelig, maar is heel goed mogelijk, zegt Rijksbouwmeester Alkemade: ‘Nederland is één groot domein waar een continue stroom aan veranderingen plaatsvindt. In het rivierenlandschap zie je dat het programma Ruimte voor Rivieren de ruimtelijke kwaliteit heeft verbeterd. Bescherming tegen het water kan goed samengaan met de ontwikkeling van natuur.’ Zo kunnen historische beekdalen opnieuw worden ingericht om water vast te houden. ‘Natte natuurparels’, zegt het College van Rijksadviseurs. 

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Stad: meer tijd voor elkaar

Ter bestrijding van de woningnood moet een miljoen woningen worden gebouwd. Dat moet vooral niet op de oude manier: slaapsteden op flinke afstand van het werk, zodat inwoners elke ochtend in de file staan of in een overvolle trein zitten. Nieuwe huizen moeten in de bestaande stad worden gebouwd. Dat kan ook, want de stad is populair. Het leven wordt leuker als mensen dichter bij hun werk wonen, denkt Rijksadviseur Daan Zandbelt.

‘Je houdt meer tijd over voor de dingen die je belangrijk vindt, voor familie of sport’, zegt hij. Daarnaast worden naoorlogse wijken duurzamer als er nieuwe huizen worden gebouwd. ‘Stel dat je een warmtenetwerk bouwt voor duizend nieuwe huizen. Dan wordt het veel gemakkelijker om er vierduizend oude huizen op aan te sluiten. De sociale segregatie wordt ook tegengegaan, omdat er meer verschillende soorten mensen in zo’n wijk komen te wonen.’

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Landbouw: ‘New Deal’ voor de boeren

Het Nederlandse landbouwmodel van hoge productie tegen lage prijzen is uitgeput. Het is vervuilend, terwijl de boeren er onvoldoende inkomen aan overhouden. De Rijksadviseurs stellen een New Deal met de boeren voor. Zij gaan duurzaam produceren, waarbij zij ook betaald krijgen voor natuurbeheer en andere maatschappelijke ­taken. ‘Er zijn al interessante experimenten, waarbij de consumenten in de stad producten uit de ommelanden ­kopen. Dat is beter voor het milieu en hoeft niet duurder te zijn’, zegt Rijksbouwmeester Alkemade.

Overigens hoeft niet alle landbouw biologisch of kleinschalig te zijn, zegt hij: ‘De industriële productie van voedsel is geweldig efficiënt. Maar de tuinbouw of de intensieve veeteelt is een vorm van industrie die op een industrieterrein thuishoort. Ik sprak laatst voor een gezelschap van boeren. De meesten waren het met me eens.’

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Energie: au­tar­kisch, slimmer en duurzaam

Nederland moet vrijwel geheel zelfvoorzienend worden, zeggen de Rijksadviseurs. Voor eenderde denken ze dit te bereiken door energiebesparing, zoals een betere isolatie. Voor nog eens eenderde door nieuwe technologieën als geo- en aquathermie. En voor eenderde door elektriciteit uit zon en wind te halen. Die windparken zullen vooral in zee moeten verrijzen. Is het vanuit ruimtelijk perspectief niet barbaars om de horizon aan de kust te vervuilen met windmolens? ‘Je kunt beter windmolens op grote schaal op zee plaatsen dan op het land waar ze voor verrommeling van het landschap zorgen. Later kun je de windmolens misschien weer vervangen door nieuwe technnologieën’, zegt Rijksbouwmeester Alkemade. De productie van zonne-energie moet vooral op daken plaatsvinden. ‘We zien liever geen zonneweiden’, zegt Alkemade.

Met een goede aanpak kan de energietransitie aantrekkelijk gemaakt worden, zeggen de Rijksadviseurs: ‘Hoe mooi zou het zijn om in een volledig zelfvoorzienende woning te wonen?’

Nederland is in 2100 een optimistisch en duurzaam gidsland. Althans, dat denkt de Rijksbouwmeester
Beeld West8

Solidariteit: Lasten eerlijk verdelen

Zo schetsen de Rijksadviseurs een beeld van een Nederland dat ‘schoner, hechter en rijker’ wordt. Een mooi land waar de mensen meer tijd voor elkaar hebben, omdat ze dicht bij elkaar wonen en niet in de file hoeven te staan. Panorama Nederland biedt een gemeenschappelijk, herkenbaar en positief toekomstbeeld waardoor burgers zin in verandering moeten krijgen. Vaak wordt op een heel andere toon over klimaat en energietransitie gesproken. Het lijken al hoofdpijndossiers voordat goed en wel met de uitvoering begonnen is. ‘Daarom is ons overkoepelende thema solidariteit’, zegt Rijksbouwmeester ­Alkemade.

De grote aanpassingen van de nieuwe eeuw kunnen alleen worden uitgevoerd als de lasten eerlijk verdeeld worden. ‘In Frankrijk zie je nu hoe heftig het protest kan zijn als je die solidariteit niet helder vormgeeft. Je moet verduurzaming natuurlijk niet neerleggen bij de laagste inkomens. Dat is niet alleen onrechtvaardig, op die manier zal er ook niets van terechtkomen.’