Direct naar artikelinhoud
InterviewErik ten Hag

Interview Ajax-trainer Erik ten Hag: ‘Ajax heeft de kleur op het smoelwerk terug’

Ajax-trainer Erik ten Hag kreeg het eerste halfjaar veel kritiek. Die is verstomd nu de club bij de beste zestien van de Champions League zit. ‘Het kost veel tijd om automatismen in het team te krijgen.’

Erik ten Hag.Beeld Hollandse Hoogte / VI Images

In zijn nieuwe, bescheiden kantoor op trainingscomplex de Toekomst, met uitzicht op het veld, staat de ingelijste foto van voetballer Johan Cruijff nog op de grond. Erik ten Hag wil die foto aan de muur hangen, net als de portretten van de trainers Rinus Michels, Johan Cruijff en Louis van Gaal. ‘Zij hebben Ajax grootgemaakt, ook door innovatie.’

Ten Hag (48) is sinds bijna een jaar trainer van Ajax. Ook twee ingelijste pamfletten sieren zijn kantoor. ‘Wij zijn Ajax’, met subtitels als ‘wij willen de besten zijn’ en ‘wij denken aanvallend’. Plus de tekst onder de kop ‘de Ajacied’, over onder meer initiatief en creativiteit.

‘De kleur op het smoelwerk van Ajax is terug’, stelt Ten Hag, die geniet van zijn aantrekkelijk voetballende elftal. Zijn spelers zijn veelgevraagde sterren, bijna dagelijks in het nieuws om een miljoenentransfer. ‘Ze gaan daarmee goed om. Ze zijn hongerig en ambitieus. Normaal gesproken blijft dit team tot de zomer bij elkaar.’ Het gesprek is op de dag voor de berichten dat Frenkie de Jong na het seizoen vermoedelijk voor 75 miljoen euro naar Paris SG vertrekt.

Ajax is rijk. Ruim zestig miljoen leverde de plaatsing al op voor de achtste finales van de Champions League. Spelers als Frenkie de Jong en Matthijs de Ligt zijn zeventig, tachtig miljoen waard. Ten Hag is aanjager van de miljoenendans. ‘Het klinkt onbescheiden, maar elke club waar ik heb gewerkt, is economisch beter geworden.’ Waarna hij het werk van de totale staf benadrukt.

Ten Hag is een veelwerker, afkomstig uit Twente. Hij woont in Amsterdam, boven een supermarkt. Zijn vrouw en drie kinderen verblijven meestal in Oldenzaal, een katholieke enclave in Twente. Hij houdt van carnaval. De optocht trekt aan zijn huis in Oldenzaal voorbij. Hij ontspant op de golfbaan, op de fiets, hardlopend of met zijn gezin.

Zijn 21-jarige zoon is gestopt met voetbal en probeert het weer op te pakken. ‘Elk kind maakt zijn keuzes en zoekt zijn geluk. Dat probeer je te sturen, maar je moet ze vooral vrijlaten. Zo doe je dat ook met een elftal. Je geeft structuur aan, maar binnen die structuur moet creativiteit zijn, verantwoordelijkheid. Hoe meer vrijheid, des te groter de verantwoordelijkheid dient te zijn. Je mag en moet creatief en inspirerend zijn. Maar elk team heeft structuur nodig. Automatismen. Het kost veel tijd om die erin te krijgen.’

Verwachte transfer van Frenkie de Jong naar Paris Saint-Germain wordt groots ingeschat

Ajacied Frenkie de Jong (21) lijkt op weg naar Paris Saint-Germain. Voor goud geld, en dus ook voor Willem II en RKC. De Jong kan de duurste verkochte Ajacied ooit worden.

HET WAPEN VAN ARKEL!

Een nuchtere jongen van 21, nooit een grote mond, die toevallig erg goed kan voetballen. Ja, dat is Frenkie de Jong uit Arkel. Zijn lievelingseten? De gehaktballen van z’n oma. Lees onze speciale productie over het wapen van Arkel.

Overlevingsdrang

Hij had een aanloop nodig nadat hij de ontslagen Marcel Keizer was opgevolgd, elf maanden geleden. Ajax verloor de titel definitief bij de kansloze nederlaag in Eindhoven, in april. Ten Hag, toen: ‘Ajax heeft leuke spelers, maar het gaat om bewustwording. PSV is mentaal verder, qua overlevingsdrang en wil om te winnen. De absolute overgave mis ik soms bij ons. Het is soms te plichtmatig.’

Sindsdien is veel verbeterd. Andere spelers, ander spel. ‘We hebben naar de samenstelling van de selectie gekeken. We hadden veel jonge spelers en weinig in de middencategorie, met een bepaald bewustzijn en gevoel voor urgentie. Daaraan hebben we iets gedaan, en daarmee is de hiërarchie veranderd. We hebben Matthijs de Ligt aanvoerder gemaakt. Nieuwe spelers als Dusan Tadic, Daley Blind en eerder al Nicolas Tagliafico spelen hun rol. Wij hebben de eisen opgeschroefd en het verwachtingspatroon verhoogd. Als we iets willen bereiken, zullen we meer moeten eisen, ook op trainingen, ook qua beleving.

‘In hersteltrainingen is ruimte voor ontspanning, maar in andere trainingen moet alles in het allerhoogste tempo. Nee, dat was er niet altijd. Het is nu geen thema meer. We hebben echt topspelers. We krijgen kruisbestuiving. Ze steken elkaar aan. Vorig seizoen hadden we elf, twaalf basisspelers, nu zestien of zeventien. Ze moeten het laten zien op trainingen en vooral in wedstrijden, anders neemt een ander hun positie over.’

Erik ten Hag tijdens een training van Ajax voor de Champions League-wedstrijd tegen AEK Athene. Links wisselen Frenkie de Jong en Lasse Schöne van hesje.Beeld ANP

Talentenklas

Ten Hag stuurt dat proces als een manager met gevoel. Bij vorige clubs als PSV, FC Twente en Go Ahead ging hij ook goed om met als lastig bekendstaande spelers als Memphis Depay, Eljero Elia, Quincy Promes en Marko Arnautovic. ‘Met Mempis heb ik als trainer van een talentenklas bij PSV menig robbertje uitgevochten. Hij was centrale middenvelder en deed bijna niets in de omschakeling. Hij was zo goed, sterk, vaardig en overtuigd van zichzelf, met echte straatmentaliteit en weinig structuur.’

Hij biedt structuur. Structuur als geleider van chaos, creativiteit en kwaliteit. ‘Het is ook wel eens niet gelukt hoor, met een speler. Trainer zijn, plus begeleiding bieden in het normale leven. Over lichaamsverzorging praten, of over herstel. Over bewustwording van een leven in de schijnwerpers. Over arbeid-rustverhouding. Wat doe je in je vrije tijd? Het is als bij je kinderen. Keuzes moeten ze zelf maken, maar je houdt ze wel eens een spiegel voor.

‘Memphis en Quincy waren ambitieus, maar ze wisten niet altijd wat het profbestaan inhoudt. En ze hebben gewoon liefde nodig. Ja, liefde. Via een vertrouwensband. Als ze jou vertrouwen, kun je ze ook bekritiseren. Kritiek is dan een cadeautje. Een goede trainer geeft geen kritiek om iemand af te zeiken, maar om iemand te verbeteren. Als je geen kritiek hebt, heb je het opgegeven met iemand.’

Bij Ajax wilde hij evenwicht in de selectie. ‘Toen ik op 1 januari binnenkwam, werd mij het doel meegedeeld door de Raad van Commissarissen: Ajax moest zijn gezicht terugkrijgen in Europa. Commissaris Leo van Wijk zei letterlijk tegen mij: ‘Kampioen ga je niet meer worden. Zorg dat het elftal Europaproof is als we weer beginnen aan het nieuwe seizoen.’

‘Ik vroeg hem nog: hoezo geen kampioen?’ Van Wijk kreeg gelijk. PSV werd kampioen, Ajax plaatste zich via zes duels in de voorronde voor de Champions League. Nu zijn de laatste zestien bereikt, voor het eerst in dertien jaar. ‘Ajax heeft weer kleur op het smoelwerk.’

Erik ten Hag was vroeger als voetballer van FC Twente, De Graafschap, RKC en FC Utrecht al een leider op het veld, een trainer in de dop. Hij was niet snel genoeg voor de top. Als trainer kon hij beter worden dan als voetballer. Hij leerde veel van Fred Rutten. Wat de Ten Hag-manier is? ‘Situationeel coachen. Ageren en anticiperen. Een proces naar je hand zetten. Situaties aanvoelen. Soms erbovenop, soms even een stap terugzetten. Het trainersvak is gewoon leuk.’

Als hij ergens komt, wil hij meer. Harder werken, anders werken, meer eisen. ‘Als je tevreden bent, moet je vooral niets doen. Ik zeg altijd: als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg. Als een club tevreden is, moeten ze mij niet halen. Als je hogere doelen wil nastreven, zul je iets moeten veranderen in filosofie, strategie en plan van aanpak. Anders blijft alles bij het oude. Daarmee kun je tevreden zijn. Dat kan.’

Daarom was zijn komst ook best een cultuurschok, voor de buitenwereld meer dan voor hem. Ajax, de veeleisende club met zoveel prijzen, de club van zelfvertrouwen en kernboodschappen, koos voor een totaal ander type trainer. Een weinig getapte oosterling met accent, met andere methoden. Niet iemand wiens presentatie zijn sterkste punt is.

Innovatie

‘Ik wil natuurlijk niet de cultuur van de club veranderen, maar we zijn wel in een nieuwe tijd aanbeland. Ajax is vier jaar geen kampioen. Voor het eerst in dertien jaar overwinteren we nu in de Champions League. Dan kun je niet zeggen dat je als Ajax heel tevreden kon zijn. Binnen de cultuur zijn nieuwe ontwikkelingen, nieuwe tendensen. Een van de kernwaarden is innovatie.’

Hij wilde meer nadruk leggen op fysieke gesteldheid, op mentaliteit, op fitheid en belastbaarheid. Goed trainen. Bij de winterstop zit menigeen al op 32 wedstrijden, exclusief interlands. Ten Hag wilde meer rendement uit kansen. Compacter spelen. Verdedigend beter staan. Betere keuzen maken in balbezit. ‘We speelden te veel op balbezit. Er was te weinig direct spel. Ik wilde variabeler spelen, met meer verrassing. Dynamisch, met veel beweging.’

Totaalvoetbal? ‘Dat is een mooie term. Als topteam moet je alles beheersen. Wat ga je doen als je de bal wint? Ga je dan positiespel spelen en de bal houden, of ga je voor de goal als de kans daar is?’

Hij voelt de hunkering naar prijzen. ‘Vier jaar zonder prijs, dat telt bij Ajax. Ik krijg berichten dat mensen trots zijn, ook door de manier waarop we voetballen. We zien deze ploeg elke dag groeien. Ik zie het aan data en dan word ik wel eens uitgelachen. Data zijn feiten. Daarmee kun je veel onderbouwen. We krijgen weinig goals tegen. We scoren steeds makkelijker. Dat is tastbaar, herkenbaar.’

De resultaten, ook in de competitie waar Ajax tweede staat achter PSV, schenken hem wat meer losheid, ook in de publiciteit. ‘Het hele proces begeleiden kost energie, maar stress? Natuurlijk zijn er momenten van stress. Bij Ajax heb je de vijfde, zesde en zevende colonne. Iedereen heeft een mening.’

Het deed best pijn dat hij veelvuldig is bespot op tv en in columns. Zijn accent, zijn wat hortende stijl van praten met schorre stem, de hele presentatie, ze hielpen hem niet altijd. ‘Als iemand iets schrijft of roept, neem ik het ter kennisgeving aan, maar ik heb daarop geen invloed. Ik heb invloed op het functioneren van mijn team. Dus kan ik mijn energie beter daarin steken.’

Ten Hag was bijna een jaar geleden de vervanger van de ontslagen Marcel Keizer, die zo goed was omgegaan met het drama rond Abdelhak Nouri. Het sentiment was tegen Ten Hag, ook omdat hij aanvankelijk ogenschijnlijk weinig progressie boekte. ‘Moet die kritiek op het ontslag van de vorige trainer geprojecteerd worden op de nieuwe trainer?’

Hij sprak destijds over de ‘afzeikcultuur’ in Nederland. Lachend: ‘Daarvoor is wel een markt, ja. Je moet iemand objectief beoordelen op het werk dat hij levert. Die kritiek was soms oneerlijk. Soms zelfs schandalig, maar ik heb daarop geen invloed. Mijn job is: het maximale uit mijn team halen en spelers verbeteren.’

Ajax-trainer ten Hag tijdens de wedstrijd tegen Benfica in de groepsfase van de Champions League.Beeld REUTERS

Afzeikcultuur

Dat afkraken is toch al een vreemd fenomeen. ‘Afzeiken, keihard, gericht op personen. Tegelijkertijd behandelen we onze kinderen met fluwelen handschoenen. Wat mag een leraar nog op school, om een kind te corrigeren? Dat hebben wij als samenleving laten gebeuren. Als kinderen groot zijn, komen ze in die afzeikcultuur terecht en kunnen ze daar niet tegen. We moeten mensen ook weerbaar maken. Weerbaarheidstraining is er bijna niet meer in Nederland.’

Daarmee, en met veel meer, is hij bij Ajax bezig. Het gaat de goede kant op. Ajax speelt bovendien mooi voetbal, in verschillende stijlen. Hij een defensieve coach? ‘Onzin. Ik houd van initiatief, van dynamisch voetbal met een flexibel team.

‘Een goed team beheerst vele facetten van het voetbal. En dit team is een goed team, dat graag balbezit heeft. Een van mijn voornaamste taken is te zorgen dat iedereen de rol speelt die bij hem past. Een speelwijze vinden waarin iedereen op zijn best is. Zorgen dat iedereen zijn rol blijft spelen, elkaar versterkt en elkaars mindere punten camoufleert.’

CV Erik ten Hag

1970 geboren op 2 februari in Haaksbergen. 

1989-2002 prof bij FC Twente, De Graafschap, RKC en FC Utrecht. Kampioen eerste divisie met De Graafschap in 1991. Bekerwinst met FC Twente in 2001.

Vanaf 2002 hoofd opleiding PSV, assistent-trainer FC Twente, assistent-trainer PSV, hoofdtrainer Go Ahead Eagles (promotie naar eredivisie), Bayern München II, FC Utrecht en, sinds januari 2018 Ajax. Ten Hag is getrouwd en heeft een zoon en twee dochters.