Ook voor Ank Bijleveld is er weinig ruimte voor nieuwe missers bij Defensie

Jeroen van der Veer is naar eigen zeggen wel wat gewend, maar de onderzoeksklus bij Defensie heeft de voormalige topman niet onberoerd gelaten. De afgelopen drie maanden ploegde Van der Veer een hoge stapel dossiers door vol ernstige ongevallen onder militairen 'Als je dat allemaal leest... Ja, dat voel je wel.'

Het motiveerde Van der Veer om Defensie managementtips te geven om weer controle te krijgen over het veiligheidsbeleid. Zijn vrijdag gepresenteerde rapport leest dan ook als een zakelijke memo vol managementtaal over de voordelen van een 'plan-do-check-act-cyclus', 'een defensiebreed dashboard' en een 'safety board' die de 'p&c-cyclus' (planning en controle) moet bewaken. De ex-Shell-topman meent dat de zeven aanbevelingen van zijn commissie eenvoudig zijn uit te voeren. 'We voelen allemaal dat er snel iets moet gebeuren.'

Papieren werkelijkheid

De tips van Van der Veer moeten voorkomen dat het rapport opnieuw een papieren werkelijkheid blijft. Dat is eerder gebeurd, merkt ook Van der Veer op in zijn rapport. In 2015 was er al een grootschalig onderzoek, wat resulteerde in maar liefst 38 aanbevelingen. Onder leiding van toenmalig minister Jeanine Hennis (VVD) duurde het vervolgens anderhalf jaar voordat Defensie met een plan van aanpak kwam. De uitvoering van dat plan schoot vervolgens ook nog eens tekort.

Ongelukken gingen in de tussentijd gestaag door. In 2016 waren er in totaal 4500 ongevallen, waarvan er 120 tot ziekenhuisopnamen of ernstige milieuschade leidden. Alleen de meest dramatische gebeurtenissen haalden de publiciteit, zoals het dodelijke ongeval op een niet gekeurde en niet geschikte schietbaan in Ossendrecht in 2016 en het mortierongeluk in Mali in hetzelfde jaar waarbij twee militairen om het leven kwamen. De fatale munitie bleek niet getest, gebreken werden genegeerd en het transport en de opslag gebeurde in strijd met de regels.

68

Bij Defensie zijn er wel volop plannen om de veiligheid te verbeteren, maar die worden vaak niet uitgevoerd. Volgens Van der Veer zijn er naar aanleiding van incidenten 68 maatregelen genomen die nog steeds wachten op uitvoering, waarvan eentje al sinds 2011 vastzit in de bureaucratie.

Organisatorische fouten

Ex-minister Hennis moest in oktober na een vernietigend rapport van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV) aftreden. De commissie Van der Veer concludeert opnieuw dat er grove organisatorische fouten zijn gemaakt, maar heeft ook enige relativerende woorden. Als militaire operaties buiten beschouwing worden gelaten, ligt de veiligheid bij Defensie ongeveer op hetzelfde niveau als in de bouw en bij de politie. 'Het kan en moet beter, maar Defensie is geen onveilige organisatie', meent Van der Veer.  

De bestaande problemen zijn wel hardnekkig. Elk jaar weer gebeuren dezelfde soort ongevallen. Zo is in 2014 en 2015 al geconstateerd dat er onnodig veel 'hitteletsel' is. Er worden verbeterplannen opgesteld, maar 'toch hebben zich in 2016 en 2017 opnieuw ernstige tot zeer ernstige voorvallen van dit type voorgedaan', constateert de commissie.

De nieuwe minister van Defensie, CDA'er Ank Bijleveld, neemt alle aanbevelingen van Van der Veer 'onverkort' over en belooft dat er extra personeel komt om het nieuwe veiligheidsbeleid in de praktijk te brengen. Binnen twee maanden wil Bijleveld een plan van aanpak klaar hebben.

De nieuwe minister heeft in elk geval meer financiële ruimte dan haar voorgangers. De commissie Van der Veer legt een directe link tussen het falende veiligheidsbeleid en de harde bezuinigingen van de afgelopen jaren. De kaalgeplukte organisatie is er door de jaren heen aan gewend geraakt om niet al te hoge eisen te stellen. 'Er is een cultuur gegroeid waarin meer risico's worden aanvaard dan toegestaan', stelt het rapport.

Bijleveld benadrukte vrijdag dat het 'volharding' vergt om die cultuur weer terug te draaien. Tegelijkertijd zal de CDA-minister zich realiseren dat er na alle rapporten en plechtige beloftes de afgelopen jaren weinig ruimte is voor nieuwe missers. Defensie is nu niet 'in control', concludeert Van der Veer. Aan de nieuwe bewindsvrouw om daar verandering in te brengen.