Direct naar artikelinhoud
ColumnHarriët Duurvoort

Ik hoop dat de kerstspecial van Allerhande volgend jaar recepten met teff bevat; als het geld maar niet verdwijnt in de zakken van Drentse biopiraten

Volgend jaar zou het zomaar kunnen dat de kersteditie van Allerhande uitpakt met recepten van de hipste herontdekte glutenvrije graansoort: teff, vitaminerijk en vol aminozuren. Gwyneth Paltrow is al fan, net als Victoria Beckham. Quinoa is dan ineens heel erg 2017.

Voordat fitgirls op Instagram zwoeren bij quinoa als musthave gezonde slabasis, aten de Inca’s het al minstens drieduizend jaar. Dat is ook zo bij teff, superfood dat in de Ethiopische hooglanden groeit en het hoofdingrediënt is van de nationale schotel injera; een hartige soort pannenkoek. Het wordt er al sinds de oudtestamentische tijden van de koningin van Sheba gegeten.

Maar nu ook een miljardenmarkt van westerse hipsters teff aan het ontdekken is, is er stront aan de knikker. ‘Hoe kan het in Ethiopië al duizenden jaren geteelde teff in 2003 zijn ‘uitgevonden’ door ene Jans Roosjen, landbouwkundige uit het Drentse Hooghalen, vragen Ethiopiërs zich af’, schreef de Volkskrant deze zomer. Maar Roosjen verkreeg de patenten en wordt nu door de Ethiopische regering voor de rechter gesleept.

Als Roosjen in 2003 1.440 kilo teffzaadjes door Ethiopische landbouwkundigen laat opsturen, is hij direct enthousiast over de mogelijkheden van het ‘Abessijnse liefdesgras’. Dat is natuurlijk prima. Maar op 22 juli dat jaar besluit hij twee patenten aan te vragen bij de Octrooiraad in Den Haag, een voor een ‘meelmengsel omvattende teffmeel’, de ander voor de ‘verwerking van nagerijpt teffmeel’. Hij ziet mogelijkheden buiten de traditionele injera, denkt bijvoorbeeld aan een teff-oliebollenmix. Niet veel later volgt een Europees patent, vandaag de dag goed voor 246 miljoen potentiële teff-eters. Ethiopië ontving 4.000 euro.

Dat zou je nu een fraai staaltje VOC-mentaliteit kunnen noemen, deze slinkse (agri)culturele toe-eigening. Maar met de Ethiopische regering ben ik van mening dat deze biopiraterij abject en onrechtmatig is. Bemiddelingspogingen liepen spaak, waardoor de Ethiopische regering naar het Hof van Arbitrage van de Internationale Kamer van Koophandel in Parijs stapt om de patenten terug te krijgen.

Er is veel in het geding, want er zijn ook zorgen dat een explosie van teff op de internationale markt gevolgen heeft voor de voedselzekerheid van Ethiopiërs. Dat gebeurde bij quinoa. Sinds het een paar jaar terug plots westers hipstervoer werd, vertienvoudigde de prijs. Het werd onbetaalbaar voor de arme Andesbevolking, die noodgedwongen van het vitaminerijke quinoa overstapte naar de allergoedkoopste pasta. Toch heeft de productie van quinoa voor welvaartsgroei gezorgd onder arme boeren in de Andes. Alles afgewogen en in goede banen geleid kan de export van dit soort superfood dus positieve gevolgen hebben.

In uitgerekend Ethiopië kan geen risico worden genomen met de voedselveiligheid. Nog altijd zijn zo’n elf miljoen Ethiopiërs afhankelijk van voedselhulp. Teff is het basisvoedsel voor tweederde van de Ethiopiërs. Tegelijk kan teff nieuwe kansen bieden aan arme boeren.

Intussen tuig ik de kerstboom op en hoor regelmatig Do They Know It’s Christmas? voorbijkomen. De noodhulp die Ethiopië nodig had voor die afgrijselijke hongersnood van 1984 die een miljoen mensenlevens kostte, leverde mij, zoals de meeste veertigers en vijftigers, mooi jeugdsentiment op. Al onze idolen brachten in koor zoetgevooisde popklassiekers uit en gaven bovendien ook nog hét popconcert van de 20ste eeuw. Het gaf een gevoel van saamhorigheid, tegengif tegen het Koude Oorlogsentiment dat die dagen eveneens kenmerkte. Natuurlijk, er was genoeg op af te dingen. Ethiopië werd omgedoopt tot ‘Africa’ en ons gehele beeld van het continent werd bepaald door schrijnende beelden van uitgemergelde kindjes. Maar er werd wel een beroep gedaan op onze internationale solidariteit.

Ik hoop van harte dat de kerstspecial van Allerhande volgend jaar een recept bevat met teff. En dat elke quinoadeugtrut het koopt, tegen de pittige prijs die een zichzelf respecterende vegan hipster nu eenmaal neertelt voor een beetje superfood. Als de opbrengst maar ten goede komt aan de Ethiopische keuterboer en niet aan een stel handige jongens uit Drenthe. Wat mij betreft mag u zelfs, beschonken en in uw foutste kersttrui, die dan 35 jaar oude kerstklassieker meegalmen. And there won’t be snow in Africa this Christmas time. The greatest gift they’ll get this year is... fair trade. Dat dan weer wel. Want het zou toch godgeklaagd zijn als we opnieuw een gift op giro 555 moeten storten, alleen omdat Hollands handelskapitalisme andermaal een hongersnood veroorzaakt. Als Ethiopië om te beginnen dit patent niet terugkrijgt, bel ik Bob Geldof.