Artsen houden contracten met fabrikanten geheim ondanks transparantieregister
Tientallen artsen van universitaire medische centra hebben financiële contracten met fabrikanten van medische hulpmiddelen zoals pacemakers en protheses, maar zijn daar niet open over. De artsen krijgen tienduizenden euro’s per jaar van de bedrijven, maar die vergoedingen zijn niet terug te vinden in het transparantieregister, dat zes jaar geleden werd opgezet om betalingen van de industrie openbaar te maken.
Dat blijkt uit onderzoek van het platform voor onderzoeksjournalistiek Follow The Money (FTM), dat via een wob-verzoek vijftig contracten wist te achterhalen. Op één na was geen van die contracten in het openbare register opgenomen. Dat er financiële banden bestaan tussen fabrikanten van medische hulpmiddelen, ziekenhuizen en artsen is bekend: vorig jaar betaalden die fabrikanten 12,4 miljoen euro, zo blijkt uit de jaarcijfers van het transparantieregister. De farmaceutische industrie sponsorde artsen, zorginstellingen en patiëntenverenigingen voor nog eens 59,1 miljoen euro. Artsen doen voor dat geld bijvoorbeeld advieswerk, geven lezingen of trainen andere artsen.
Gedragscode
Die registratie van betalingen is niet wettelijk verplicht en daardoor blijft onduidelijk of het overzicht compleet is. Fabrikanten van medische hulpmiddelen hebben een paar jaar geleden een gedragscode opgesteld waarin ze hebben afgesproken transparant te zijn over de financiële banden met artsen en ziekenhuizen. Ziekenhuizen moeten er bovendien op toezien dat financiële banden van hun artsen worden gemeld. Maar het onderzoek van FTM maakt duidelijk dat de bekendheid met die gedragscode minimaal is: fabrikanten melden zich niet en artsen en ziekenhuizen laten het erbij zitten. PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen werkt aan een initiatiefwet om een wettelijke verplichting af te dwingen. ‘Geheime contracten zijn onacceptabel’, zegt ze. Pas als het overzicht van betalingen volledig is, kan volgens Ploumen worden beoordeeld of daar conclusies aan moeten worden verbonden.
Frederik Schutte, secretaris van de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) en verantwoordelijk voor het Transparantieregister Zorg, wijst erop dat de hulpmiddelenindustrie pas sinds twee jaar meedoet aan het register. Het heeft mogelijk wat tijd nodig, zegt hij, voordat ook over die sector een volledig beeld ontstaat. Vorig jaar werd al voor ruim 10 miljoen euro meer gemeld dan in 2016, het eerste jaar van deelname.
Beïnvloeding
Of artsen beter worden van sponsoring door de industrie is lastig te bewijzen. Tal van onderzoeken wijzen uit dat bij financiële banden beïnvloeding op de loer ligt, maar dat is moeilijk hard te maken. In de meeste contracten waarover FTM beschikt, zijn aparte clausules opgenomen waarin expliciet wordt uitgesloten dat de arts meer geld gaat verdienen als de fabrikant meer omzet draait. Op de site van FTM is echter ook een passage uit een contract te lezen dat een arts van het AMC afsloot met een Amerikaanse fabrikant van hartkleppen, waarin geheimhouding is vastgelegd: de arts mag niemand vertellen dat hij het bedrijf adviseert.
Volgens de Stichting Gedragscode Medische Hulpmiddelen (GMH) zijn patiënten erbij gebaat dat artsen, ziekenhuizen en bedrijven samenwerken, om kennis uit te wisselen over nieuwe medische hulpmiddelen en innovatieve producten te ontwikkelen.