Direct naar artikelinhoud
ReportageTerrorisme

Hoe komt een gezochte terrorist van A naar B?

Zo’n 700 agenten zoeken nog altijd naar de voortvluchtige Chérif C., de vermeende dader die dinsdag meerdere mensen doodschoot op de kerstmarkt in Straatsburg. Hoe komt een gezochte aanslagpleger van A naar B? Lees hier het verhaal terug van journalist Bahram Sadeghi, die vorig jaar besloot de vluchtroute na te reizen van Anis Amri, die een aanslag pleegde op een kerstmarkt in Berlijn.

Hoe komt een gezochte terrorist van A naar B?
Beeld Ruby Fresson

Op maandag 19 december 2016 rijdt Anis Amri, een afgewezen asielzoeker uit Tunesië, met een gestolen vrachtwagen in op de Berlijnse kerstmarkt. Met de Poolse chauffeur van de wagen, die Amri al eerder op die dag heeft vermoord, komt het aantal doden van die aanslag op twaalf. Na de aanslag weet Amri te vluchten en na een reis via Nederland, België, Frankrijk en Italië, wordt hij vier dagen later in een voorstad van Milaan door de politie doodgeschoten.

Hoe kon de meest gezochte man ter wereld zonder hinder vier dagen door Europa reizen? Ik besloot dezelfde reis te maken als Anis Amri, om te zien hoe dat praktisch in z'n werk gaat. Voor de route baseerde ik me op de informatie die tot nu toe door de autoriteiten werd vrijgegeven. Met een zwarte muts, een sjaal die grotendeels mijn gezicht bedekte, een jas met capuchon en een kleine rugzak, kortom precies zoals Amri gekleed was, begon ik eind februari in Berlijn aan een reis die me met nachtbussen, stoptreinen en tgv's naar de plek zou brengen waar Anis Amri zijn dood vond.

Zou Amri simpelweg voor deze straat hebben gekozen omdat hij er als vreemdeling weleens kwam en de omgeving goed kende?

Maandag 27 februari 2017

De eerste stap van Amri's aanslag wordt gezet in Friedrich-Krause-Ufer. Daar kaapt hij op maandagmiddag 19 december een zwarte vrachtwagen van het merk Scania. Friedrich-Krause-Ufer, gelegen aan de noordwestkant van Berlijn, is een straat met aan de ene kant het Westhafenkanaal en aan de andere kant bedrijfsruimten.

Wanneer ik er op die koude, grijze maandag rond het middaguur aankom, vraag ik me af waarom Anis Amri juist deze straat koos om een truck te kapen, want er staan in de straat, die een kilometer lang is, maar weinig vrachtwagens geparkeerd. Dat blijft zo, als ik die middag meerdere keren de Friedrich-Krause-Ufer op en neer wandel. In de loop van de middag valt het me op dat er veel niet-blanken door de straat lopen. Ze gaan allemaal naar de afdeling Bürger- und Ordnungsangelegenheiten, onderdeel van Vreemdelingenzaken. Zou Amri simpelweg voor deze straat hebben gekozen omdat hij er als vreemdeling weleens kwam en de omgeving goed kende?

De lading van de gekaapte vrachtwagen bestond uit stalen balken die de Poolse vrachtwagenchauffeur Lukasz Robert Urban in Turijn had opgehaald om ze bij een dochterbedrijf van de Duitse industriegigant ThyssenKrupp in Friedrich-Krause-Ufer af te leveren. Ik spreek een man aan die aanstalten maakt het kantoor van ThyssenKrupp in te gaan. Volgens hem stond de vrachtwagen niet op het parkeerterrein van ThyssenKrupp, omdat daar te weinig plaats is. Chauffeurs die te vroeg aankomen (Urban kwam inderdaad één dag te vroeg aan), parkeren hun wagens gewoon in de straat.

Het is niemands schuld dat die vrachtwagen daar stond, zegt hij, en gaat het gebouw in.

Berlijn, Friederich-Krause-Ufer.

Het laatste telefonische contact tussen Lukasz Robert Urban en zijn baas, tevens zijn neef, was tussen 15.00 en 16.00 uur. Na de aanslag werd Urbans lichaam in de vrachtwagen ontdekt. Hij was door messteken en een hoofdschot om het leven gebracht.

Tegen het einde van de middag klop ik op het raam van een vrachtwagen met Hongaars kenteken. De man achter het stuur aarzelt eventjes, maar opent vervolgens het raam én het portier. Ik kan net zien dat hij op zijn tablet porno zat te kijken. Ik vraag hem of hij weet dat in deze straat twee maanden geleden een Poolse vrachtwagen is gekaapt. Hij snapt de vraag, maar zegt in gebroken Engels dat ik met zijn baas contact moet opnemen. Daarna gooit hij het portier dicht.

Ik wandel door een klein park, eigenlijk een verzameling onooglijke bosjes met een middenpad, als ik een jong stel met twee kinderen tegenkom. Ze laten hun hond uit. Ik heb nauwelijks mijn mond opengedaan en ze weten al precies waarover ik het heb.

Berlijn, busstation Z.O.B.
Ik snap wel dat hij voor je opendeed, hoewel jij ook een terrorist had kunnen zijn

Elke keer als hij zijn hond uitlaat, zegt de man, realiseert hij zich dat de verschrikkelijke aanslag in hun straat is begonnen. Maar nu hij is bekomen van die schrik, maakt hij zich meer zorgen om alle maatregelen die de overheid na de aanslag heeft genomen, maatregelen waarmee burgerrechten dreigen te worden ingeperkt.

Ik vertel ze van de Hongaarse vrachtwagenchauffeur en hoe snel die het portier van zijn vrachtwagen voor mij opendeed. Zij: 'Ik snap wel dat hij voor je opendeed, hoewel jij ook een terrorist had kunnen zijn. Maar een terrorist kan overal en op elk moment toeslaan. We kunnen ons dagelijks leven toch niet ineens overboord gooien?'

Het is donker geworden als ik aan mijn wandeling van 5 kilometer richting de plek van de aanslag, Breitscheidplatz, begin. De autorit zou volgens Google Maps ongeveer een kwartiertje hebben geduurd.

Reiskosten

Berlijn Z.O.B. - Nijmegen, met tussenstop Karlsruhe€ 77,50
Nijmegen - Amsterdam Sloterdijk € 19,40
Amsterdam Sloterdijk - Amsterdam Centraal € 2,30
Amsterdam Centraal - Brussel-Noord € 44,80
Brussel-Noord - Lyon € 80
Lyon-Part-Dieu - Chambéry € 18,90
Chambéry - Milano Garibaldi € 69,90
Bardonecchia - Torino Porta Nuova € 7
Torino Porta Nuova - Milano Centrale € 12,45

Totaal € 332,25

Als inwoner van de grote stad weet je dat zoiets vroeg of laat kan gebeuren

De zwarte Scania R 450 rijdt om 20.02 uur 50 tot 70 meter door de kerststalletjes, waarna hij ter hoogte van de Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche tot stilstand komt, dankzij het Advanced Emergency Braking System (AEBS), een automatisch remsysteem. AEBS bestaat uit sensoren in de voorzijde van de vrachtwagen die continu de omgeving scannen. Als een object waargenomen wordt én de snelheid van de wagen zo hoog is dat een botsing onvermijdelijk is, activeert AEBS automatisch de remmen.

Bij de Gedächtniskirche is een bescheiden monument opgericht. Kaarsjes branden, er liggen bloemen en het bord met 'Warum?', vaak te zien bij soortgelijke monumenten, ontbreekt ook hier niet. Ik kan niet zeggen dat het monument op veel belangstelling van de passanten kan rekenen, want bijna iedereen loopt door. Zodra er iemand stopt, meestal om een foto of selfie te maken, stoppen er nog een paar mensen. Maar zodra die weg zijn, is het weer stil.

Een vrouw stapt van haar fiets en blijft staan om naar het monument te kijken. Ik vraag wat de aanslag met haar heeft gedaan.

'Als inwoner van de grote stad weet je dat zoiets vroeg of laat kan gebeuren. Daarom, en dit klinkt misschien heel cynisch, keek ik er niet van op. Ik was niet verbaasd of geschokt. Trouwens, ik fiets hier bijna dagelijks langs op weg naar mijn werk en dit is de eerste keer dat ik hier stop.'

Waarom juist nu? 'Ik weet het niet. Om eerlijk te zijn, dacht ik, vlak voordat ik stopte: zou ik dit wel doen? Want als er één plek is waar een terrorist makkelijk kan toeslaan, is het deze plek. Er staan misschien niet veel mensen, maar je krijgt veel publiciteit. Er staat geen beveiliging, niks. Maar ik heb het toch gedaan.'

Kaarsen bij de plek van de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn.Beeld ANP
Reiskosten
Beeld Robert Fresson

Een getuige verklaarde dat hij Anis Amri na de aanslag achterna had gezeten, maar dat Amri wist te ontkomen door het Große Tiergarten-park achter de nabijgelegen dierentuin in te rennen. Die getuigenis is vooralsnog onbevestigd, want volgens de politie rende iedereen in paniek weg. Sterker, de politie zelf hield die avond iemand aan die ook van plaats delict wegrende. Tot dinsdagavond was die man, de Pakistaanse asielzoeker Naved Baloch, de hoofdverdachte. Daardoor verkreeg Amri één dag voorsprong op de opsporingsautoriteiten.

Het is goed voorstelbaar dat Amri na de aanslag het Große Tiergarten-park invluchtte - ik doe er wandelend 10 minuten over - want naast de redelijk verlichte hoofdpaden zie ik in het park ook vele onverlichte paadjes en bosschages waar je je makkelijk kunt schuilhouden.

Of Amri die koude maandagavond (het vroor die nacht 2 graden) het park is ingegaan en daar is gebleven, is nog niet opgehelderd, maar hij was hoe dan ook goed voorbereid: toen hij de daaropvolgende vrijdag in een voorstad van Milaan werd doodgeschoten, bleek hij drie broeken aan te hebben.

Het eerste bewijs van waar Amri zich na de aanslag heeft opgehouden, is een foto van een bewakingscamera, genomen op treinstation Nijmegen CS op woensdag 21 december om 11.30 uur. Maar waar zou Amri tussen maandagavond 19 december en woensdagochtend 21 december hebben gezeten? Hij zou na de aanslag bij een salafistische moskee in Berlijn zijn geweest die hij voor de aanslag weleens bezocht, maar tot nog toe is daarvoor geen bewijs gevonden. Hij zou dinsdagnacht in een moskee in Dortmund geweest zijn waarvan hij de sleutel had, maar ook daarvoor is nog geen bewijs. Hij zou in de stad Emmerich (vlak bij Nijmegen) zijn geweest, waar hij als asielzoeker een tijdje had gewoond: geen bewijs.

Wel staat vast dat Amri de reis naar Nijmegen met de lowbudgetbusmaatschappij FlixBus heeft gemaakt. Om er zeker van te zijn dat ik woensdag rond 11.30 uur op Nijmegen CS aanwezig ben, moet ik dinsdagochtend de FlixBus van 11.45 uur nemen, met een overstap van vier uur in Karlsruhe. Totale reisduur: 18,5 uur.

De normale manier om een kaartje bij FlixBus te kopen is via hun website. Maar ik ga ervan uit dat Amri zo weinig mogelijk digitale sporen wilde achterlaten en besluit daarom te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om offline een kaartje te kopen. Vermoeid door de lange en koude dag ga ik naar een hotel in de buurt van de plek van de aanslag.

De normale manier om een kaartje bij FlixBus te kopen is via hun website. Maar ik ga ervan uit dat Amri zo weinig mogelijk digitale sporen wilde achterlaten en besluit daarom te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om offline een kaartje te kopen
Bij de kaartjescontrole wordt alleen de code op mijn uitgeprinte kaartje gescand

Dinsdag 28 februari 2017

Om 08.30 uur sta ik op station Hauptbahnhof en krijg ik van de dame van het Toeristeninformatiekantoor het advies een kaartje te kopen bij station Alexanderplatz, 10 minuten met de metro. Daar kan niemand me een fysiek kantoor van FlixBus aanwijzen. Terwijl ik ondertussen met het idee speel toch online een kaartje te kopen (de tijd begint te dringen) heb ik na een uur rondvragen eindelijk beet: een voorbijganger zegt dat ik in het station bij krantenkiosk Ludwig een kaartje voor de FlixBus kan kopen.

De vriendelijke verkoopmedewerker van Ludwig vindt het een beetje raar dat ik zo'n lange trip naar Nijmegen kies, want er bestaan kortere én goedkopere opties. Hij bestelt online op mijn naam een kaartje voor 74,50 euro. Mijn ID-kaart hoef ik niet te laten zien, maar ik moet wel 3 euro administratiekosten betalen, waarna ik mijn kaartje krijg uitgeprint. Van Alexanderplatz neem ik de metro (40 minuten) naar het Centrale Busstation Berlin Z.O.B., waar de FlixBus naar Nijmegen vertrekt. Zoals alle busstations voor (middel)lange afstanden in Europa is Z.O.B. een plek waar, naast jongeren, niet-blanken zwaar oververtegenwoordigd zijn. Hier zou iemand als Amri volstrekt niet opvallen.

De bus van 11.45 uur naar Nijmegen is op tijd. Bij de kaartjescontrole wordt alleen de code op mijn uitgeprinte kaartje gescand. Er wordt niet gecontroleerd of de naam op het kaartje overeenkomt met de naam op mijn ID-kaart. De bus is een dubbeldekker, met ruime stoelen, stopcontacten bij elke stoel en gratis wifi. Wat wil een voortvluchtige nog meer?

Rond 20.30 uur komt de bus op station Karlsruhe aan en ik breng de vier uur die ik moet wachten op en rond het station door, vooral bij de McDonald's, want daar is gratis wifi en zijn her en der stopcontacten. Naast de jongeren en niet-blanken, die ook hier oververtegenwoordigd zijn, zie ik veel daklozen die er netjes genoeg uitzien om er urenlang met een kopje koffie te mogen te zitten, maar van wie de lichaamsgeur een getroebleerd bestaan verraadt.

Karlsruhe, station, McDonald's.
We kunnen natuurlijk niet zien of de ID-kaart echt is. We zijn geen marechaussee!

Woensdag 1 maart 2017

Om 00.15 uur komt de volgende FlixBus met bestemming Nijmegen op het station Karlsruhe aan. De twee chauffeurs - ze spreken Engels met sterk Nederlands accent - vragen aan iedereen om naast hun buskaartje ook hun ID-kaart gereed te houden, maar ook hier wordt alleen mijn buskaartje gescand en kan ik zonder ID-controle de bus in.

Zou het door de 'verzwarende' omstandigheden komen? Je moet als chauffeur sterk in je schoenen staan wil je midden in de nacht én in de regen controleren of de naam op het buskaartje overeenkomt met de naam op de ID-kaart, terwijl tientallen ongeduldige passagiers zo snel mogelijk de bus in willen.

Halverwege de reis maak ik een praatje met de chauffeur over de (grens)controles. Volgens hem wordt er door de autoriteiten de laatste tijd veel strenger aan de grens gecontroleerd. Dat komt niet alleen door de aanslag in Berlijn, maar vooral door drugstransporten (recent is iemand met een tas vol cocaïne in een FlixBus opgepakt) en rondreizende migranten die, zegt de chauffeur, 'in Italië asiel aanvragen en vervolgens met hun asielzoekerspasjes naar Duitsland willen reizen om daar óók asiel aan te vragen om zo een uitkering te kunnen krijgen'.

Ook de chauffeurs zouden moeten controleren of de naam op buskaartje en de naam op ID-kaart dezelfde zijn. 'Maar we kunnen natuurlijk niet zien of de ID-kaart echt is. We zijn geen marechaussee!'

Karlsruhe, station.
Woensdag 1 maart 2017
Beeld de Volkskrant

Rond 06.30 uur komt de bus in Nijmegen aan, aan de achterkant van het Centraal Station. Op dit station maakten bewakingscamera's rond 11.30 uur een foto van Amri.

Amri zou later die woensdag op station Amsterdam Sloterdijk gezien zijn, waarvandaan hij met de bus naar Frankrijk zou zijn gegaan. Maar dat laatste bleek niet te kloppen: hij reisde met de trein van Amsterdam CS naar Brussel-Noord. Maar omdat ik wil weten hoe zijn eventuele omweg via Sloterdijk loopt, koop ik in Nijmegen toch een kaartje voor Amsterdam Sloterdijk, contant bij het NS-loket, dat om 07.00 uur opengaat. Vervolgens breng ik een uurtje door bij Starbucks op het station, waar ik op de wc schone sokken en ondergoed aantrek. Tegen 08.30 uur wandel ik richting het centrum.

Het is een waterkoude dag en het miezert. Daarom ben ik blij als Bakker Bart om 09.00 uur opengaat. Rond 10.30 uur ben ik terug op station Nijmegen, waar ik de trein naar Amsterdam Sloterdijk neem.

Nijmegen, station.
Nijmegen, Starbucks op station.

Ik kom er omstreeks 13.15 uur aan en vertrek direct naar Amsterdam Centraal, waar camera's om 13.30 uur een foto van Amri maakten. Bij de internationale balie van de NS koop ik met contant geld een kaartje naar Brussel-Noord, voor 44,80 euro, vertrektijd 15.52 uur. Een ID-kaart is niet nodig.

Omdat ik ruim twee uur overstaptijd heb, besluit ik Amsterdam in te gaan, de stad waar ik al ruim twintig jaar woon, maar die ik nu probeer te bekijken met de blik van een voortvluchtige terrorist.

Allereerst zie ik op het Damrak een klein filiaal van McDonald's. Ik ga naar binnen en omdat het heel druk is (hier weinig onaangepaste personen, wel veel toeristen en dagjesmensen) valt het niemand op dat ik zonder consumptie een half uur zit uit te rusten. I'm lovin' it.

Daarna ga ik een van de vage steegjes tussen Damrak en Nieuwendijk in om bij een belwinkel een simkaart te kopen. Ik doe dit omdat Amri op station Nijmegen een gratis simkaart kreeg een kerstactie van Vodafone die na zijn dood in zijn rugzak in Milaan werd gevonden. Aangezien ik die mazzel niet heb gehad, koop ik er zelf een, zonder ID-kaart. Na een uurtje in de stad rondgelopen te hebben, ga ik terug naar Amsterdam Centraal en rust uit bij Starbucks.

Amsterdam, McDonald's Damrak.
Amsterdam, vlak bij Amsterdam CS.
Amsterdam, Centraal Station.

Om 15.52 uur neem ik de vrijwel lege trein naar Brussel-Noord. Nadat we Roosendaal gepasseerd zijn, vraag ik aan de jonge conducteur (is ze van Marokkaanse of Turkse komaf?) hoe het met de controles zit. Volgens haar wordt er tussen Nederland en België bijna nooit op ID-bewijzen gecontroleerd. Er moet echt iets ingrijpends gebeuren, zoals de aanslag bij vliegveld Zaventem, wil er gecontroleerd worden, maar dan nog gebeurt dat niet door de NS-medewerkers, zegt zij.

Om 19.00 uur komt de trein op aan Brussel-Noord. Zonder enig gevoel voor drama kun je gerust stellen dat het een zooitje is op station Brussel-Noord. Er is een verbouwing gaande, er zijn vele provisorische gangen gebouwd en alles ziet er gehavend uit. Voor het eerst tijdens mijn reis zie ik op een treinstation groepjes zwaarbewapende soldaten en politie. Omdat het regent, maak ik een wandeling in het stationsgebouw.

In een hoekje vlak bij de hoofdingang oefent een aantal jongens hun balvaardigheid, terwijl een drietal jongleurs op veilige afstand met stokjes in de weer is. Een tafereel dat wij van een zonnige dag in het park zouden kennen, maar op een overdekt internationaal treinstation vreemd aandoet. De ingang aan de kant van de Vooruitgangsstraat (what's in a name?) slaat echt alles: misschien wel honderd, bijna uitsluitend niet-blanke mannen die in groepjes van vier of vijf op de grond en tegen de muren zitten en liggen. Het gaat om migranten die daar vanwege de kou en de regen elke avond hangen. Ze mogen er tot middernacht blijven, daarna stuurt de politie ze de straat op. Er wordt af en toe hard geschreeuwd tegen elkaar, waarvan andere aanwezigen niet opkijken. Een sterke zweetgeur die ik alleen van vluchtelingenkampen ken, completeert het plaatje.

Als je dit gezien hebt, snap je waarom Amri rustig met wollen muts en een sjaal die grotendeels zijn gezicht bedekte (foto van bewakingscamera in Brussel-Noord) door dit station kon lopen zonder op te vallen. De afwezigheid van een McDonald's is vanuit het oogpunt van een voortvluchtige terrorist misschien het enige minpuntje van dit station.

De bus van 21.00 uur naar Lyon-Part-Dieu in Frankrijk, het volgende station waar Amri op bewakingscamera's te zien was, is ruim op tijd. Omdat ik nog steeds geen sporen achter wil laten, wil ik in de bus een kaartje kopen. Dat blijkt niet te kunnen, maar de Franssprekende chauffeur is bereid met zijn eigen telefoon een kaartje op mijn naam te bestellen, een ID-kaart is niet nodig. Omdat het kaartje in de bus gekocht is, moet ik twee keer de onlineprijs betalen: 80 euro.

Trein Amsterdam CS naar Brussel-Noord.
Brussel, station Brussel-Noord.
Brussel, station Brussel-Noord.

Donderdag 2 maart 2017

De hele reis tot Lyon-Part-Dieu, aankomst 08.30 uur, heb ik geslapen, slechts een paar keer ben ik wakker geworden door een stijve nek of pijnlijke onderrug.

Net als in Brussel zie ik ook hier veel zwaarbewapende militairen en politie op het station, en net als daar nemen zij er geen aanstoot aan dat iemand met muts op en een sjaal voor zijn gezicht urenlang op en rond het station verblijft.

Buiten het station maak ik een praatje met een jongeman in een gifgroene jas van FlixBus. Volgens hem moet je tegenwoordig in elke FlixBus een ID-kaart laten zien, ook al bestelt een chauffeur ter plekke je kaartje online. En bij elke grensovergang is er controle door de douane, zegt hij. Dat is niet zozeer vanwege de vluchtelingenstroom, want vluchtelingen hebben allemaal hun eigen pasjes, maar vanwege de aanslagen in Parijs en Zaventem, denkt hij. Ik houd mijn mond over het uitblijven van de controles door zijn collega's en de autoriteiten tijdens mijn reis.

Lyon, station Lyon-Part-Dieu.
Europa: het continent waar hij aanvankelijk zo graag wilde zijn, maar waar hij een spoor van dood en verderf achterliet

Terug op het station koop ik bij het loket met contant geld een kaartje voor de trein van 15.50 uur naar Milaan, zonder ID-kaart. Omdat bekend is dat Amri op het tussenliggende station Chambéry gezien is, stap ik ook daar uit. Het is dan 17.16 uur en ik heb een halfuur overstaptijd.

Een prachtig berglandschap met naaldbomen, boerderijen, beekjes en riviertjes, laaghangende witte wolken tegen een strakblauwe hemel en besneeuwde bergtoppen: ik zit in de tgv van 17.44 uur van Chambéry naar Turijn en bedenk dat dit waarschijnlijk het laatste is (want het wordt gauw donker) wat Amri van het Europese landschap heeft gezien.

Europa: het continent waar hij aanvankelijk zo graag wilde zijn, maar waar hij een spoor van dood en verderf achterliet. Bij het plaatsje Modane in Frankrijk stapt een viertal agenten de coupé in en vraagt de reizigers, in het Frans en het Italiaans, hun bagage aan te wijzen. De twee vrouwelijke agenten die mij aanspreken merken al gauw dat ik geen van beide talen spreek en vragen waar ik naartoe ga. Ik vertel dat ik bij het eerste station in Italië wil overstappen op de stoptrein naar Turijn en daarna naar Milaan ga. Dat vinden zij raar (en met hen iedereen die deze zaak onderzoekt) want deze tgv rijdt óók naar Turijn, zeggen ze. Nadat zij mijn paspoort en mijn perskaart hebben gecheckt en ik heb verteld dat ik een artikel schrijf over grensplaatsen (ik zeg niks over terrorisme), lopen ze verder.

Dit is de eerste en de laatste keer tijdens mijn reis dat mijn ID-kaart is gecontroleerd.

Chambéry Challes les Eaux.
Tip voor de veiligheidsdiensten: let op passagiers met stinkvoeten en een paar dagen oude baard

Om 19.13 uur kom ik in Bardonecchia aan, het grensstation in Italië waar Amri op bewakingscamera is gezien. Hier koop ik een kaartje voor de trein van 19.21 uur, die anderhalf uur later in Torino Porta Nuova zal aankomen. De trein naar Torino Porta Nuova is vrijwel leeg en daarom durf ik hier mijn schoenen en sokken uit te doen. Mijn arme stinktenen snakken naar frisse lucht.

Om 20.45 uur komt de trein in Torino Porta Nuova aan, het station waar Amri om 22.14 uur is gezien. In vergelijking met de andere stations die ik 's avonds tijdens mijn reis heb gezien, is Torino Porta Nuova een oase van rust, maar ook hier patrouilleren veel zwaarbewapende agenten en militairen, in groepjes van twee. Mijn volgende trein vertrekt om 22.54 uur naar Milaan.

Tip voor de veiligheidsdiensten: let op passagiers met stinkvoeten en een paar dagen oude baard, maar let ook op vermoeide passagiers die onlogische (althans voor u onlogische) reisroutes maken.

Bardonecchia, station.
Turijn, station Torino Porta Nuova.

Vrijdag 3 maart 2017

Om 00.46 uur kom ik op Milano Centrale aan. Vlak voor 01.00 uur is Amri hier gefilmd, terwijl hij het station verliet. Het besef dat ik in de voetsporen treed van iemand die, twee uur nadat hij op dit station was aangekomen, zou worden doodgeschoten, begint voor het eerst tot me door te dringen. Ik word er tamelijk neerslachtig van. Maar misschien is het gewoon de vermoeidheid die toeslaat.

Bij de bushalte tegenover Milano Centrale vroeg Amri aan wachtende passagiers waar Piazza Argentina is. Dat doe ik ook. In een mengelmoes van Italiaans en Engels wijst een jongen (Indiaas?) me de weg naar Piazza Argentina.

Ik wandel erheen, door de verlaten straten van nachtelijk Milaan, een wandeling van nog geen kwartier. Bij de bushalte vraag ik aan een van de wachtende reizigers of dit de juiste halte voor de bus M naar Sesto San Giovanni is en waar ik een kaartje kan kopen. Volgens hem zijn er geen kiosken meer open, maar kan ik gerust de bus instappen, omdat op dit tijdstip toch niet meer wordt gecontroleerd. Omstreeks 01.45 uur stap ik bus M in en een kwartier later stap ik bij de eindhalte op station Sesto San Giovanni uit.

Milaan, Milano Centrale.
Milaan, Milano Centrale.
Milaan, wachten op bus.
We weten nu namelijk dat beide agenten in het verleden op hun Facebookpagina racistische uitlatingen hebben gedaan

Station Sesto San Giovanni bestaat uit een treinstation en een groot busstation, maar op dit tijdstip rijden er geen treinen en de enorme busparkeerplaats is leeg.

Wat deed Amri op dit tijdstip in een voorstad van Milaan? Had hij een afspraak met iemand? Dacht hij dat er nachttreinen van het station zouden vertrekken? De autoriteiten laten er tot nu toe weinig over los.

Wat we wel weten is het volgende: volgens agenten Luca Scatà (29 jaar) en Cristian Movio (36 jaar) gedroeg iemand zich buiten station Sesto San Giovanni verdacht en vroegen ze hem daarom naar zijn identiteitspapieren. Klinkt als een routinecontrole, alleen hadden de agenten geen idee dat zij op dat moment de meest gezochte man ter wereld tegenover zich hadden. Amri deed alsof hij zijn identiteitspapieren uit zijn rugzak wilde halen, maar trok een wapen en schoot agent Movio in de schouder. Agent Scatà, nog in opleiding en pas negen maanden bij de politie, schoot Amri dood.

Het is dan 03.08 uur.

Sesto San Giovanni, station.

Inmiddels is de kwalificatie 'verdacht gedrag' zelf verdacht geworden. We weten nu namelijk dat beide agenten in het verleden op hun Facebookpagina racistische uitlatingen hebben gedaan. Zo vond Movio dat migranten die naar Italië komen allemaal criminelen zijn en plaatste Scatà een foto van zichzelf met de 'Romeinse groet', ter meerdere eer en glorie van het fascisme. Zou de staandehouding van Amri en de daaropvolgende schietpartij ingegeven zijn door discriminerend aanhoudingsbeleid? Hoe dan ook trok de Duitse regering het Grootkruis in Orde van Verdienste dat de agenten zouden krijgen, in.

Als laatste stap van mijn reis wil ik weten waar Amri precies is doodgeschoten.

Twee zwarte jongens zijn binnen op het station aan het 'slaapzitten' en worden wakker als ik de kleine hal binnenloop. Ze begrijpen mijn vraag maar willen of kunnen niks vertellen. Buiten het station spreek ik spaarzaam passerende mensen aan. Volgens een jongeman die goed Engels spreekt, is Amri bij een kruispunt aan de zijkant van het station doodgeschoten. Een (dronken?) fietser die ik aanspreek, zet zijn fiets tegen een muur en achtervolgt mij op zijn onvaste benen, zonder iets te zeggen. Na een halfuurtje zie ik hem niet meer, maar zijn fiets staat er nog wel.

Ik voel me niet helemaal veilig op deze koude verlaten busparkeerplaats en wil er weg. Ineens zie ik het neonbord Egyturck Pizza & Kebab. Ondanks het late tijdstip zitten vijf mensen in de kleine snackbar. Als ze horen dat ik op zoek ben naar de exacte plek waar de Tunesische terrorist is doodgeschoten, wil niemand iets zeggen, maar ik dring aan en uiteindelijk loopt een van de bezoekers met mij mee naar buiten en wijst een plek pal tegenover de ingang van het station aan. Het is duidelijk een andere plek dan waarnaar de eerste man wees.

Ondertussen loop ik al uren buiten en heb ik het er helemaal mee gehad. Gelukkig is er een hotel naast het station. Ik loop naar binnen. De vriendelijke nachtmanager Stefano zegt dat hij nog een eenpersoonskamer voor me heeft. We raken met elkaar in gesprek en wanneer hij hoort waarom ik hier ben, stelt hij voor op internet naar foto's te zoeken van de schietpartij, een voor de hand liggende maar geniale zet. Met die foto's op mijn telefoon loop ik terug naar het station en binnen een paar minuten heb ik de exacte plek van de schietpartij gevonden.

Ik ga terug naar het hotel en vraag Stefano waarom hij me binnenliet, ondanks het late tijdstip. 'Ik had ook een terrorist kunnen zijn', zeg ik tegen hem. Heeft de schietpartij naast zijn hotel dan geen indruk op hem gemaakt?

Stefano vertelt dat hij twee dagen geleden de 10de verjaardag van een van zijn dochters heeft gevierd. Een meisje met één been. Een paar jaar geleden was er bij haar botkanker geconstateerd en daarom moest een van haar benen worden geamputeerd. 'Zo'n gebeurtenis plaatst alles in perspectief. Mijn gezin en ik weten wat lijden en verlies is. Wij weten dat het noodlot zomaar kan toeslaan, hoe voorzichtig of gezond je ook probeert te leven. Sinds wat mijn dochter is overkomen, sta ik vooral stil bij het lot van de nabestaanden, terwijl iedereen aan de motieven van de terroristen denkt. Ik heb het leven leren omarmen en leef even behoedzaam als vroeger, maar ook even vrij als altijd.'

Met tranen in zijn ogen geeft hij me het pasje voor mijn kamer. Met tranen in mijn ogen neem ik het aan.

Sinds wat mijn dochter is overkomen, sta ik vooral stil bij het lot van de nabestaanden, terwijl iedereen aan de motieven van de terroristen denkt

Met paspoort door Schengenlanden?

In principe kun je zonder grenscontroles tussen de 22 EU-landen en IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein reizen. Maar in bijzondere omstandigheden hebben landen het recht op een tijdelijke ontheffing (steeds voor een periode van maximaal drie maanden) van het verdrag. Bijvoorbeeld in het geval van een ernstige bedreiging van de openbare orde.

Zo wordt er in Oostenrijk, Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen sinds mei 2016 aan de binnengrenzen gecontroleerd om de stroom migranten die door Europa rondreist tegen te gaan. Frankrijk voert ook controles uit aan de binnengrenzen, maar die komen voort uit de noodtoestand die vanwege de terreurdreiging is ingevoerd en zullen tot eind 2017 duren.