2,3 miljoen spookvarkens in Nederland: grootschalige fraude door varkensboeren of slechte administratie?
Nederland telt grofweg twee tot drie miljoen varkens meer dan dan in de officiële statistieken voorkomen. Waar deze ‘spookvarkens’ zijn gebleven, daarover verschillen de meningen. Varkens in Nood stelt dinsdag in een onderzoeksrapport dat sprake is van grootschalige fraude.
De dierenrechtenorganisatie vergelijkt de niet-geregistreerde varkens met de mestfraude die eerder aan het licht is gebracht. Hetzelfde netwerk van boeren, transporteurs, makelaars, advocaten en veevoerbedrijven dat actief is in de mestfraude ‘is zeer waarschijnlijk ook betrokken bij de verwerking van niet-geregistreerde varkens’, aldus Varkens in Nood.
De Wageningse varkenseconoom Robert Hoste (Wageningen University & Research) zegt dat ‘het klopt dat er een gat van 2,3 miljoen varkens zit tussen de CBS-statistieken en de databestanden over bijvoorbeeld export- en importcijfers’. Maar hij vindt het erg tendentieus om dat louter toe te schrijven aan massale fraude. ‘Ik ken de sector goed, maar ik krijg geen signalen dat er massaal wordt gefraudeerd met zwarte varkens.’
Het is voor varkenshouders lucratief om meer dieren te houden dan is toegestaan en de pakkans is gering, stelt Varkens in Nood. Zo besparen de boeren op dure varkensrechten, mestafvoer en belastingafdrachten, terwijl ze extra inkomsten genereren uit de verkoop van de ‘zwarte’ varkens. Dit leidt tot hogere emissies aan stikstof of fosfaat en vollere varkensstallen dan is toegestaan. Jaarlijks veroordeelt het Openbaar Ministerie tientallen varkensboeren om die reden.
Varkens in Nood concludeert dat de fraude veel groter is, na de CBS-cijfers over het aantal varkens in Nederland te hebben vergeleken met andere databestanden uit de varkenssector, zoals over vervoer, slacht, import, export, varkensrechten en oormerken. De organisatie wijst op de grote verschillen tussen de Nederlandse exportcijfers naar Duitsland en de Duitse importcijfers vanuit Nederland. Volgens de jaarcijfers van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland werden in 2017 7,1 miljoen varkens naar de oosterburen uitgevoerd. Volgens het Statistisches Bundesamt werden in dat jaar 8,3 miljoen varkens uit Nederland ingevoerd.
‘Negatieve bedoelingen’
Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV) waarschuwde vooraf haar leden over de aanstaande campagne van Varkens in Nood. POV hekelt de activisten, omdat ze geen inzage gaven in de berekeningen en schreef vervolgens aan de eigen leden: ‘Dan mag je aannemen dat er het nodige op het onderzoek is aan te merken en dat Varkens in Nood negatieve bedoelingen heeft’. Voorzitter Linda Janssen zegt dat ze twijfels heeft bij de betrouwbaarheid van importcijfers in Duitsland en dat exportcijfers doorgaans betrouwbaarder zijn.
Varkens in Nood, dat zich mede baseert op informatie van ‘klokkenluiders’, houdt het op bewust gesjoemel, dat mogelijk is door het gebrekkige registratiesysteem in de varkenshouderij. In tegenstelling tot de rundveesector, dat een sluitend identificatie- en registratiesysteem heeft waarbij elk rund een uniek nummer heeft, worden varkens slechts geregistreerd per bedrijf: alle beesten in de stallen van één bedrijf krijgen een oormerk met een bedrijfsnummer en volgnummer – deze nummers worden niet centraal bijgehouden. Varkens in Nood probeerde het uit en kreeg ‘via enkele aliassen’ vierhonderd oormerken voor varkens toegestuurd.
Het verschil in cijfers heeft volgens varkenseconoom Hoste meer te maken met de manier van registreren en definiëren van zeugen, biggen of vleesvarkens. Cor Pierik, landbouweconoom van het CBS, geeft dezelfde verklaring en denkt niet dat grootschalige fraude mogelijk is binnen het dierrechtsysteem. POV erkent dat administratief het nodige kan worden verbeterd en zegt daaraan ook te werken. ‘Want daar gaat Varkens in Nood nu de fout in.’