De buurt is welkom in het zwembad van de tbs-kliniek

‘Ik vind het wel spannend. De bewoners hier zitten niet voor niets achter gesloten deuren. Maar ik ben niet bang, het is veilig.’ Liesbeth van Reen (73) is het oudste lid van het Utrechtse zwemclubje van buurtbewoners, dat zich deze woensdagavond heeft verzameld in de hal van de tbs-kliniek Van der Hoeven, in de Utrechtse buurt Lauwerecht. Twintig buurtbewoners gaan zich vanavond te buiten aan aqua aerobics en vrij zwemmen in het anders voor buitenstaanders gesloten zwembad van de kliniek. ‘Ik ben vooral benieuwd hoe het hier binnen is’, zegt Van Reens zwemgenoot Vera van Reuler (26).

_{Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Meer verbinding met de buurt: dat wil de Van der Hoeven Kliniek. In het onopvallende gebouw uit de jaren tachtig verblijven tweehonderd patiënten, zoals ze worden genoemd, op last van de rechter – verreweg de meesten krijgen een behandeling vanwege een tbs-maatregel. Vaak hebben ze een gevangenisstraf uitgezeten voor een ernstig misdrijf. De wekelijkse komst van twee zwemclubs op woensdagavond is een eerste concrete stap naar meer contact met omwonenden.

Niet dat er onrust is in de buurt. Ook niet sinds de lopende discussie over de veiligheid van omwonenden van forensische klinieken. Die laaide op na de moord op Anne Faber in september 2017 door een bewoner van een forensische kliniek in Den Dolder – geen tbs-kliniek, overigens. ‘Er is al tientallen ­jaren geen incident geweest met omwonenden  en voor zover wij weten ook daarvoor niet’, zegt woordvoerder Hiske Dibbets. Uit een buurtenquête begin vorig jaar bleek dat omwonenden zich meer zorgen maken over de verkeersveiligheid. ‘Een deel van de bewoners weet niet eens dat hier een tbs-kliniek zit.’

Brainstorms

Maar de omwonenden móéten wel weten dat de kliniek er is, zeker nu er steeds meer wordt bijgebouwd in de omgeving. Dibbets: ‘Wij willen de verhouding met de buurt goed houden.’ Om die reden hangt  de kliniek in de zomer – in samenwerking met de lokale ondernemers – manden met bloemen aan de lantaarnpalen in de omgeving , en onderhouden hoveniers, soms met patiënten met een ‘verlofstatus’, de perken in de buurt. 

De Van der Hoeven Kliniek is de enige tbs-instelling met een groot inpandig zwembad. De patiënten maken daarvan dankbaar gebruik. Sommigen leren in het warme water te ontspannen. Anderen spelen er waterpolo. Ook zijn er patiënten die er hun zwemd­iploma halen. Uit interne brainstorms en gesprekken met de buurt kwam al gauw het idee om de zwemlustige buurtbewoners binnen te halen in het bad op momenten dat de patiënten er geen gebruik van maken. Al snel meldden zich zestig geïnteresseerden.

‘In de buurt is te weinig zwemwater en veel mensen vinden de reguliere baden te koud en te massaal, vandaar die grote belangstelling’, vertelt buurtbewoner Anja van der Aa, spil in de organisatie. ‘Het is win-win als wij gebruik kunnen maken van dit 20-meterbad en zij contact willen met de buurt.’

Op de avond dat buurtbewoners er zwemmen, is het bad afgesloten voor de patiënten. Maar ook zo blijft duidelijk dat het geen gewoon zwembad­bezoek betreft. De leden van de zwemclub moeten in de hal wachten, om gezamenlijk door een medewerker van de kliniek te worden begeleid naar het zwembad. Wie te laat is, heeft pech. Vooraf moet iedereen zijn mobiele telefoon in een kluisje doen – die mag de kliniek niet in.

Badmeester Bob, door de buurt ­gevraagd voor de begeleiding, had daarmee geen rekening gehouden. ‘Mijn playlist staat op mijn iPhone’, zegt hij beteuterd. ‘We zullen het zonder muziek moeten doen.’

Patiënten

In de ontmoetingsruimte die de zwemclub passeert, loopt een patiënt met een koptelefoon op voorbij. Hij begroet het groepje met een brede glimlach en vervolgt zijn weg. Het is het enige contact dat de buurtbewoners deze avond hebben met de patiënten.

‘De patiënten hier juichen het toe dat buurtbewoners binnenkomen’, zegt projectmanager wijkgericht werken Linda Daneel. ‘Degenen die er klaar voor zijn, gaan al op verlof en bezoeken winkels in de buurt. Zo kunnen ze wennen aan het leven buiten, anders kunnen ze nooit terug de maatschappij in. Alleen weten de bewoners dan niet dat ze hier wonen.’

Rondom sommige andere tbs-klinieken is meer onrust. Het gaat namelijk ook weleens goed mis. In december 2016 bijvoorbeeld werd een 21-jarige vrouw verkracht in de buurt van de Rooyse Wissel, door een bewoner van die Limburgse tbs-kliniek. ‘Dat is verschrikkelijk, dan is het voorstelbaar dat mensen ongerust zijn’, zegt Dibbets. Maar de woordvoerder beklemtoont dat dat uitzonderlijke incidenten zijn. ‘De 1.300 tbs’ers in elf tbs-klinieken krijgen in totaal jaarlijks 70 duizend keer verlof. Dat het meestal goed gaat: dat willen wij graag laten zien.’

Na tien weken bekijkt de kliniek of de animo uit de buurt zo groot blijft. En of er nog meer kan. Of buurtverenigingen gebruik kunnen maken van een ruimte in het gebouw, bijvoorbeeld om te repeteren. Of buurtbewoners met patiënten willen wandelen tijdens een verlof.

De kliniek wil graag haar nek uitsteken, maar wacht ook met spanning de reacties af. ‘Tbs is beladen en ligt gevoelig. Er zullen vast mensen zijn die het overdreven vinden dat wij een zwembad hebben voor deze doelgroep.’

Ondertussen hebben de twaalf buurtzwemmers in de kleedhokjes hun badkleding aangedaan en zijn ze het zwembad in gedoken. Dat ziet er met de lichte tegeltjes en de zwarte strepen op de bodem niet anders uit dan andere baden. Badmeester Bob laat hen in het warme water marcheren en zwaaien met gewichten. ‘Lekker bezig, niet stoppen’, roept hij, terwijl de deelnemers plonzend en hijgend de oefeningen doen.

Ze vinden het een luxe dat ze hier zoveel ruimte hebben. In andere baden in de stad is het soms filezwemmen. En dat zo dicht bij huis. ‘Ontzettend mooi dat we hiervan gebruik kunnen maken’, zegt buurtbewoonster Cosima (45), als ze voldaan haar laatste baantje zwemt. ‘Ik was altijd al benieuwd naar deze instelling, en anders was ik hier nooit binnen gekomen.’