Onze Amerika-correspondent over tussentijdse verkiezingen: ‘Dit land heeft geen idee meer waar het heen gaat’

Het vergt enige moeite om Michael Persson te spreken te krijgen. Uiteindelijk vindt het telefoongesprek plaats om half zeven in de ochtend, lokale tijd in New York. Een vroeg begin van de werkdag is voor Persson niet uitzonderlijk. ‘Voor de weekendkrant moet ik mijn stukken om vijf uur ‘s ochtends inleveren. Door dat vroege ritme kan ik daarna de fiets pakken om een paar rondjes door het park te racen. Dat is een van de mooie dingen van het leven in Brooklyn. Om zeven uur ben ik dan terug met vers brood voor het ontbijt.’

Ronde de verkiezingen waren er zoveel verhalen te maken dat hij sommige nachten helemaal niet heeft geslapen. Waar journalisten meestal verantwoordelijk zijn voor een afgebakend onderwerp, heeft een correspondent een heel land in zijn portefeuille. ‘Alles in mijn leven kan een verhaal zijn. Zoals een ontmoeting met een Italiaanse slager die vertelt over zijn neef bij de maffia. Alles wat opvalt in de supermarkt zegt iets over het land. Het is een intense baan. Je wilt geen moment verslappen.’

Hoe is het voor je gezin dat je continu aan het werk bent?

‘Mijn vrouw en kinderen hebben het grootste offer moeten brengen. Terwijl ik begon aan de mooiste baan die ik me kon voorstellen, gaven zij hun Nederlandse leven op terwijl ze niet wisten wat ze ervoor terugkregen. Inmiddels heeft mijn vrouw haar draai gevonden als freelance journalist en zijn de kinderen twee volbloed Amerikaanse schoolkinderen.’

‘Als ik op stel en sprong op pad moet, moet mijn gezin er een mouw aan passen. Het nieuws kan elke dag overhoop gooien. Dan kan ik niet naar de ouderavond of de basketbalwedstrijd. Maar omdat ik mijn eigen agenda bepaal, valt het reizen beter te plannen dan je zou verwachten.’

Eenderde van zijn tijd besteedt hij aan ‘op ontdekkingstocht gaan in het land’, zoals hij dat noemt. ‘Ik bedenk een relevant onderwerp, bepaal waar dat het meeste speelt en neem het vliegtuig. Het is een enorme luxe om een paar dagen in Kansas of Wyoming rond te rijden om een verhaal bij elkaar te verzamelen. Ik krijg zaken te zien die ik als toerist nooit zou zien, en spreek mensen die ik anders nooit zou tegenkomen. Toevallige ontmoetingen bepalen in de helft van de gevallen waar een verhaal eindigt. Amerikanen zijn opgevoed in een narratieve traditie, ze weten in een paar zinnen hun levensverhaal te schetsen. Elke Amerikaan is een verhaal.’

Amerika is niet bepaald een nieuwsluw land. Heb je wel tijd om op pad te gaan voor verhalen?

‘Die ruimte moet je maken. Het is de taak van een correspondent om de onderstroom van structurele ontwikkelingen te laten zien. Dat kan gaan over studieschulden, de goudkoorts die de drugsliberalisering veroorzaakt, de nog steeds bestaande apartheid in het zuiden van Amerika, of de revival van Detroit. Het nieuws bestaat voor een belangrijk deel uit ruis. Dat moeten we filteren, zodat het belangrijke overblijft.

‘Er zijn allerlei belangen waardoor nieuws soms groot lijkt, terwijl dat het niet is. Soms is het retoriek om kiezers op te warmen om te gaan stemmen, soms moet het nieuws de aandacht afleiden van grotere zaken die spelen. Omdat het Witte Huis en Trump nu doen alsof de migrantenkaravaan in Mexico het belangrijkste nieuws is, lopen er honderdvijftig journalisten mee. Dan ontstaat er een selffulfilling prophecy. De politiek zet iets op de agenda, de media maken het groot.

‘Ik ben zelf trouwens ook bij zo’n karavaan geweest. Maar dat was bij een eerdere, al in april, toen die aankwam in de Mexicaanse grensplaats Tijuana. Want immigratie ís natuurlijk een onderwerp. Maar niet op de manier zoals dat nu door Trump wordt geframed en getimed.

‘Het vergt discipline om lawaai te negeren. Het nieuws is ook verslavend, dat moet ik bekennen. Maar op lange termijn is het veel bevredigender om werkelijk inzicht te geven in wat er gebeurt. Als je je eigen agenda bepaalt, kun je een verhaal maken waar de lezer meer van leert.

‘Ik had na de schietpartij in Texas net als vijfhonderd andere rampjournalisten kunnen kijken naar een door de FBI opgetrokken witte muur. Inwoners waren op dat moment te veel in shock om te praten. Daarom ging ik een maand later en kon ik omschrijven wat de impact was geweest. Het is een raar woord in deze situatie, maar het verhaal werd er mooier van. Menselijker, omdat het vanuit binnen de gemeenschap was gemaakt.’

Wat verwachtte je toen je drie jaar geleden begon als correspondent?

‘Ik wilde verhalen maken over de grote ongelijkheid. Het komt in de Verenigde Staten allemaal neer op de verdeling van geluk. Amerika is een rijk land waar niet iedereen rijk is, en een gelukkig land waar niet iedereen gelukkig is. Als je hier pech hebt, heb je grote pech en eindig je op straat. Als je geluk hebt, heb je veel geluk. Maar de plek waar je geboren wordt, bepaalt je mate van geluk en dat staat op gespannen voet met de Amerikaanse droom.

‘Het was een zegen dat ik juist op dat moment in Amerika aankwam. Ik had niet verwacht dat types als Trump zo snel zouden opkomen. Het maakte de achtergrondverhalen die ik van plan was te schrijven opeens urgent. Ik dacht dat het veel moeite zou kosten om mijn verhalen te slijten aan de krant. Dat is niet nodig gebleken.

‘Toen ik hier net was, bezocht ik verlaten mijnen in de Appalachen. Mensen daar zijn buitenstaanders. Ze zijn verder verwijderd van New York en Washington dan Nederlanders dat zijn. Die steden kennen ze alleen van plaatjes. Juist omdat ik vrij fris en zonder vooroordelen hiernaartoe kwam, nam ik hun enthousiasme voor Trump al vanaf het begin serieus.’

Wat was je eerste reactie op de uitslagen afgelopen woensdag?

‘Het begon met een paar kleine verrassingen, een paar van de house races gingen naar de Republikeinen. Maar daarna ging alles wel ongeveer zoals ik het had verwacht. Dat is altijd fijn. Als journalist is het niet je werk om te voorspellen, maar je schat wel in wat de belangrijkste verhalen zijn om te vertellen in aanloop naar zo’n verkiezing. Ik had van tevoren twee grote verhalen gemaakt: een over de Democraten die mogelijk het huis terug zouden veroveren, met de vrouwen voorop, en een verhaal over de kans dat de Republikeinen hun kracht in de Senaat zouden behouden. Dat blijkt nu ook aan te sluiten op wat er is gebeurd. Het blijft ergens een opluchting als je merkt dat je geen onzin hebt verkocht aan de lezers.’

Dit resultaat komt dicht bij een gelijkspel, of niet?

‘Klopt. De Democraten hebben het huis heroverd en de republikeinen hebben hun positie in de Senaat verstevigd. Maar het broeit nog wel. In Florida loopt de spanning op, daar worden nog steeds stembussen gevonden. Elk district is zelf verantwoordelijk voor het organiseren van dat stemmen en dat is op sommige plekken zo chaotisch. Wat dat betreft is Amerika soms echt een derdewereldland. Op vrijdag waren ze nog steeds stemmen aan het tellen in Florida, in een district met een grote democratische achterban, dus die extra stemmen zouden een belangrijk verschil kunnen maken.’

Wat waren de reacties van mensen om je heen?

‘De uitslagen waren redelijk volgens de peilingen, dus het kon niemand verrassen. Toch merkte ik dat veel Democraten in mijn omgeving licht teleurgesteld waren. De Democraten behaalden een grote overwinning met die 36 zetels extra in het huis van afgevaardigden, maar daar hadden ze eigenlijk al op gerekend. En de drie races met belangrijke democratische kopstukken – Beto O’Rourke in Texas, Andrew Gillum in Florida en Stacey Abrams in Georgia – hebben ze verloren. 

Ik merk om me heen dat Democraten eigenlijk pas blij waren geweest met die drie kersen op de taart. Ook omdat de overwinning met die figuren aan kop meer een gezicht had gehad. De mensen in het huis van afgevaardigden zijn toch minder bekend. De Republikeinen lijken daarentegen wel tevreden met het behoud van de Senaat. Die zien het glas als halfvol, de Democraten zien het als halfleeg.’

Denk je nog steeds dat een 1-1 uitslag zoals deze voor beide partijen psychologisch gezien het beste is, zoals je van tevoren dacht?

‘Ja, nog steeds wel. Beide partijen kunnen uit deze uitslag wat zelfvertrouwen halen. Het is een teken dat beide kanten recht van spreken hebben. Als de Democraten niet aan macht hadden teruggewonnen was het land mogelijk labieler geworden. Ik ben wel benieuwd wat het effect is op de Republikeinse partij, en op de Senaat. Trump lijkt de uitslagen vooral te zien als een bevestiging van zichzelf en zijn persoonlijke beleid. Hij heeft gelijk Sessions ontslagen en op illegale wijze een vervanger aangesteld. De vraag is of de Republikeinen en de Senaat dit gaan accepteren. Blijven ze de lakeien van Trump, of grijpen ze dit moment aan om zich te laten gelden?’