De bus bevond zich op een route die veel gebruikt wordt door Oezbeekse arbeidsmigranten. Hun weg naar werk begint bij de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent, loopt naar het Kazachse Sjimkent en brengt ze via ruim tweeduizend kilometer door de Kazachse steppe naar het land van bestemming: Rusland.

Een groot deel van de Oezbeekse bevolking verdient zijn geld in Rusland bij gebrek aan werk in eigen land. Volgens Russische migratiestatistieken werken er 1,9 miljoen Oezbeken in Rusland. Deskundigen spreken van nog hogere aantallen, aangezien een deel van de Oezbeken illegaal werkt.

De omgekomen migranten waren op weg naar de Russische stad Kazan. Op de terugweg naar Oezbekistan gaat het geregeld mis. Afgelopen oktober kwamen er al zeventien Oezbeken om bij een busongeluk. De bus van een Kazachse vervoerder kwam vast te zitten bij een spoorovergang en werd geramd door een trein.

Geramd

De arbeidsmigranten reizen voortdurend heen en weer, omdat de rest van hun gezin vaak in Oezbekistan blijft. Tijdens een recent bezoek aan Oezbekistan trof de Volkskrant dorpen aan waar het overgrote deel van de inwoners uit vrouwen en kinderen bestaat: vaders sturen geld vanuit het buitenland.

De levensstandaard van de uitgeweken Oezbeken ligt aanzienlijk lager dan die van de meeste Russen. De migranten werken doorgaans onder zware omstandigheden in de bouw, zoals bij werkzaamheden aan de stadions voor het wereldkampioenschap voetbal in Rusland van komende zomer. Wie klaagt, dreigt teruggestuurd te worden. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch stelt dat de Russische autoriteiten bij het stadion in Rostov aan de Don tientallen migranten uit Oezbekistan en Tajikistan gearresteerd en uitgezet hebben na stakingen van de migranten. Ze zouden geprotesteerd hebben tegen slechte arbeidsomstandigheden.

Hun achtergestelde positie wordt vaak in verband gebracht met criminaliteit. Rusland houdt Oezbeken en andere Centraal-Aziatische migranten verantwoordelijk voor een stijging in het aantal misdaden dat gepleegd wordt door buitenlanders. De regering in Moskou heeft het migranten de afgelopen jaren moeilijker gemaakt om in Rusland te werken.

Met name de aanscherping van de eisen voor een werkvergunning zijn een obstakel voor veel Oezbeken. Ze moeten onder meer een medische keuring doorlopen, een ziektekostenverzekering afsluiten en een examen afleggen over de Russische taal en wetten.

Sindsdien zoeken Oezbeken vaker hun heil buiten de voormalige Sovjet-Unie, zoals in Turkije, de Europese Unie en de Verenigde Staten. Maar integratie loopt daar stroever dan in Rusland, door grotere taal- en cultuurverschillen. Oezbeken belanden in de illegaliteit en zijn in enkele gevallen geradicaliseerd: vorig jaar werden drie terroristische aanslagen (New York, Stockholm, Sint-Petersburg) gepleegd door Oezbeekse migranten.

In de bus die donderdag in brand vloog op de besneeuwde steppe van Kazachstan, zaten in totaal 57 mensen. Slechts vijf inzittenden wisten de bus te ontvluchten, meldde het Kazachse ministerie van Binnenlandse Zaken. Het is niet duidelijk waarom de bus in brand vloog.

Oezbekistan is een van de meest gesloten plekken op aarde en er komen zelden journalistieke verhalen uit dit land. Toch lukte het Volkskrantjournalist Tom Vennink om een reportage te schrijven (zie hieronder). Zo kwam zijn verhaal tot stand.

Open gaan de poorten van een gesloten rijk - maar de geest van de oude dictator jaagt nog velen schrik aan
27 jaar zuchtte Oezbekistan onder de dictatuur van president Islam Karimov. Sinds zijn dood, een jaar geleden, opent het land zich. Maar de geest van Karimov jaagt velen nog schrik aan.