Direct naar artikelinhoud
BoekrecensieSally Rooney - Normal people

IJzersterke tweede roman van de piepjonge schrijfster Sally Rooney (vijf sterren)

Een goed jaar na haar verrassende Conversations with Friends (Gesprekken met vrienden) komt de jonge Ierse schrijfster Sally Rooney (1991) met een tweede roman: Normal People. En verdomd: het boek blijkt nog beter dan haar terecht veelgeprezen debuut.

Sally RooneyBeeld Jonny L Davies

Normal People is het verhaal van Marianne en Connell. Beiden zitten in de hoogste klas van een middelbare school in een provinciestadje in West-Ierland. Marianne stamt uit een rijk milieu, Connell komt uit een gebroken arbeidersgezin. Zijn moeder – die hem kreeg op haar zeventiende – werkt als schoonmaakster bij Marianne thuis.

Op school liggen de verhoudingen totaal anders. De knappe en sportieve Connell ligt goed bij zijn medeleerlingen, meisjes adoreren hem. Marianne daarentegen is een outcast. Verstoken van vrienden als ze is, brengt ze de pauzes door met het lezen van Proust. Uncooler dan zij kun je niet worden.

Intiem geheim

Als hij zijn moeder op een dag komt ophalen van haar schoonmaakwerk, raakt Connell met Marianne in gesprek. De twee blijken een klik te hebben en gaandeweg krijgen ze een verhouding. Deze dient wat Connell betreft strikt geheim te blijven, want zodra bekend zou worden dat hij intieme banden heeft met het lelijke eendje van de school is zijn reputatie eraan. Marianne schikt zich in deze situatie.

Zo doet zich de tamelijk hartverscheurende situatie voor dat Connell op het ene moment seks heeft met Marianne, en haar op het volgende moment straal negeert. Deze constellatie loopt spaak als Connell voor het debutantenbal een ander meisje vraagt en Marianne wegens uitblijven van een uitnodiging niet eens op het bal kan verschijnen.

Maanden later, als beiden zijn gaan studeren, ontmoeten ze elkaar opnieuw, op Trinity College in Dublin. Marianne blijkt zich in het grootstedelijke, academische milieu als een vis in het water te voelen. Connell heeft het moeilijker in de hoofdstad. Hij geldt als een aardige jongen, maar ook als een echte provinciaal. Onder dit veranderde gesternte voelen de twee zich opnieuw naar elkaar toe drijven. In hun contact leren ze zichzelf definiëren, ontwikkelen ze hun persoonlijkheden.

Snelle sympathie

Normal People wordt afwisselend verteld vanuit het perspectief van Marianne en van Connell, en het is vooral in de bespiegelingen van beide hoofdpersonen dat Rooney haar verbijsterende meesterschap toont. Waar de twee in bovenstaande samenvatting wellicht naar voren komen als nogal eendimensionale persoonlijkheden, groeien ze in Rooneys handen uit tot overtuigende en complexe levende wezens die moeiteloos de sympathie van de lezer veroveren.

Want dat is de grote kracht van deze geboren schrijfster: het is onmogelijk onverschillig te blijven ten opzichte van haar personages. Rooney laat de lezer een intieme band met Marianne en Connell smeden door hun gedachten en emoties invoelbaar te maken. Hun taalgebruik, hun redeneringen, hun zwakheden, hun soms wrede of onverschillige handelingen, de duistere kanten van hun persoonlijkheden, ze zijn stuk voor stuk volkomen geloofwaardig.

Af en toe geeft de auteur haar lezers een stevige knipoog, bijvoorbeeld als Connell als kersverse student Engels in de bibliotheek Emma van Jane Austen leest en daar wegens sluitingstijd mee moet stoppen (kennelijk wordt het boek niet uitgeleend). Als Connell naar huis loopt, een beetje van slag omdat hij juist een cruciale scène aan het lezen was, schrijft Rooney: ‘Het verbaast hem dat hij zo opgaat in de dramatiek van romans. Het voelt intellectueel niet-serieus om je bezig te houden met de vraag of fictieve mensen al dan niet met elkaar trouwen. Maar zo is het: literatuur doet wat met hem.’ Het klinkt bijna als een beginselverklaring.

Maximale spanning

Compositorisch is Normal People een triomf. De roman wordt in principe chronologisch verteld, en beslaat een periode van vier jaar. Maar regelmatig zet Rooney de lezer midden in een geladen situatie neer, om vervolgens kort terug te grijpen op de voorgeschiedenis en daarna de verdere verwikkelingen te beschrijven. Door dit elegante heen en weer dansen in de tijd weet ze maximale spanning te genereren.

En zo wordt de lezer moeiteloos meegevoerd in een roman waarin de hoofdpersonen om elkaar heen blijven cirkelen, nu eens afstand nemen, dan weer elkaar naderen. Ze lijken voor elkaar voorbestemd, maar is dat voldoende?

Net als Jane Austen houdt Sally Rooney de lezer in haar greep met de zeurende vraag ‘of ze elkaar krijgen’. Maar dat is niet de essentie van deze roman. Normal People is in de kern een boek over de vraag of mensen elkaar kunnen veranderen. In het geval van Marianne en Connell luidt het antwoord driewerf ja.

Sally Rooney: Normal People
Faber & Faber, import Van Ditmar; 266 pagina’s; € 19,99. 
(De Nederlandse vertaling verschijnt in februari 2019 bij Ambo/Anthos)

Op allerlei manieren over boeken schrijven, daar is de boekenredactie van de Volkskrant de hele dag mee bezig. Maar hoe kiezen zij welke boeken uit het enorme aanbod worden behandeld, en hoe bepaal je wat goed en slecht is? Boekenchef Wilma de Rek: ‘Een roman is goed als je erin wilt blijven wonen.’