Marrakech opgetogen over migratiepact, nu moet het nog in praktijk worden gebracht
Terwijl in België dit weekeind nog bijna de regering viel over het VN-migratiepact, overheerst in Marrakech blijdschap en opwinding. Zeker 150 landen zijn maandag wél aanwezig in de Marokkaanse woestijnstad om de overeenkomst te steunen.
De migratiebijeenkomst vormt daarom wel degelijk ‘een momentum’, vinden de aanwezigen. ‘De sfeer is hier geweldig’, zegt Sarnata Reynolds, mensenrechtenexpert van Oxfam International, vanuit Marrakech. ‘Er ligt nu voor het eerst in de geschiedenis een sterk document om migratie beter te reguleren en om te zorgen dat migranten minder gevaar lopen onderweg. En dat ondanks de giftige taal van politici die het debat over migratie heeft gedomineerd de afgelopen tijd.’
Wat is het pact van Marrakech?
Het pact van Marrakech trekt een spoor van politieke onrust door het Westen. Maar wat is het eigenlijk voor akkoord? Voor welk probleem is het een oplossing? En waarom is er discussie over?
De eerste regeringsvertegenwoordigers zijn dit weekeind aangekomen in Marrakech om maandag en dinsdag te debatteren over het zogeheten Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration (GCM). Een tweederdemeerderheid is genoeg om de overeenkomst aan te nemen. Het idee ervoor ontstond nadat in 2015 duidelijk was geworden dat landen onvoldoende grip hebben op vluchtelingen- en migratiestromen.
Om migratie te reguleren moesten er duidelijke afspraken komen en meer samenwerking tussen landen. Ook moesten de rechten van migranten beter worden vastgelegd om ze te beschermen tegen dwangarbeid, uitbuiting, gedwongen prostitutie of mishandeling en detentie onderweg. Met het oog op schrijnende omstandigheden in kampen als Calais of het Griekse eiland Lesbos werd de toegang tot basisvoorzieningen als voedsel, zorg en onderdak nog eens expliciet vastgelegd.
Hamerstuk
De afgelopen twee jaar werd in stilte gewerkt aan de tekst van het document, dat niet meer dan een hamerstuk leek te worden. Veel van de rechten van migranten zijn immers al vastgelegd in andere VN-verdragen. Pas toen de concepttekst dit najaar naar buiten kwam schrokken politici wakker. Met name rechts-nationalistische partijen zagen het document als een vrijbrief voor meer migratie en een afbreuk van soevereiniteit.
De Amerikaanse president Trump trok vorig jaar al zijn handen af van het migratiepact. Daarna volgden Australië, Israël, Hongarije, Polen, Oostenrijk, Zwitserland, Bulgarije, Tsjechië, Kroatië, Slowakije en op de valreep Italië, Denemarken en Chili. De Chileense regering, één van de aanjagers van het pact, besloot op het allerlaatste moment het akkoord toch niet te tekenen. ‘Onze positie is helder. Migratie is geen recht’, zei de onderminister van Binnenlandse Zaken tegen een lokale krant. ‘Landen mogen zelf bepalen op welke voorwaarden ze mensen toelaten.’
Ook Nederland dreigde bijna zijn steun in te trekken onder druk van de rechterflank in de Tweede Kamer maar de crisis werd op het laatste moment bezworen met een compromis. In een ‘inlegvel’ moet nadrukkelijk worden vastgelegd dat het migratiepact geen juridische consequenties heeft. Een symbolisch gebaar volgens voorstanders van het pact, want het was toch al niet bindend.
Maar het is veelzeggend voor het huidige politieke klimaat, zegt Alexander Betts, hoogleraar gedwongen migratie en internationale betrekkingen aan Oxford Universiteit die Nederland onlangs bezocht voor de jaarlijkse conferentie van de hulporganisatie Spark over ondernemen in fragiele staten. ‘Politici grijpen het pact aan om hun politieke agenda uit te spelen. Maar als je kijkt naar de aantallen is er geen migratiecrisis in Europa maar een vertrouwenscrisis.’
Wir schaffen das
Het pact kan dit vertrouwen juist herstellen, zegt Betts. ‘De EU moet laten zien aan zijn kiezers dat ze controle heeft over wie er op zijn grondgebied komt en de regie terugnemen. Ad hocbeleid heeft alleen tot chaos en paniek geleid. Je kunt er over twisten of het Wir schaffen das van Angela Merkel slim was, maar feit is dat er geen plan achter lag en de rest van Europa niet meedeed. En dus zit Duitsland nu opgescheept met een onevenredig aantal jonge mannelijke asielzoekers die moeten zien te integreren’.
De oplossing zit in het aanbieden van veilige alternatieven zegt Sarnata Reynolds van Oxfam. ‘Dat wordt de test. Gaan landen het pact nu aangrijpen om migratie in betere banen te leiden? Er is overal in Europa behoefte aan arbeidskrachten. Breng die behoefte in kaart en nodig arbeidsmigranten gericht uit, zorg dat mensen een visum voor werk of studie kunnen bemachtigen. Dan houdt de illegale en ongecontroleerde migratie vanzelf op.’
Verbetering: in een eerdere versie van dit stuk stond dat 180 landen het pact van Marrakech steunen. Dat had moeten zijn: zeker 150. Van een aantal landen is nog niet bekend of ze de afspraken steunen.
Lees ook:
Het liefdeloze huwelijk tussen de Vlaams-nationalistische N-VA en premier Michel bleek niet bestand tegen ‘Marrakech’
Het huwelijk had al veel turbulentie overleefd, maar ondanks allerlei pogingen om nog nader tot elkaar te komen, is de scheiding nu toch een feit. De Vlaams-nationalistische N-VA heeft de Belgische regering dit weekeinde verlaten. Premier Charles Michel gaat verder met een minderheidskabinet.