De tijd van vrijblijvende groene plannetjes is voorbij, het is de banken menens

Van vegetarisch eten in de kantine tot de zoveelste pot geld voor groene investeringen: er gaat geen week voorbij dat de Nederlandse financiële sector níet een fijn, duurzaam plannetje presenteert. Tegelijkertijd wees De Nederlandsche Bank er in een rapport op dat de drie grote banken de afgelopen jaren bijna een kwart meer geld zijn gaan uitlenen aan producenten van vervuilende, fossiele brandstoffen.

Een sterk staaltje greenwashing? Of is het ze toch echt menens? Dat laatste, betogen bankiers Kees van Dijkhuizen en Peter Blom. De eerste is ceo van het grote ABN Amro, met 20.000 werknemers en 5,5 miljoen klanten. Zijn collega Blom leidt Triodos, dat qua balans een factor 40 kleiner is, maar geldt als de groene aanjager in bankenland. 

In een gezamenlijk interview verklaren zij het tijdperk van de goede maar vrijblijvende voornemens voor beëindigd. En ze pleiten voor iets nieuws. Op dit moment brengen de banken de CO₂-uitstoot in kaart van hun complete balans. Dus niet enkel van de eigen kantoren of leaseauto’s, maar alle leningen en investeringen bij elkaar, van hypotheken tot bedrijfskredieten. Vervolgens moet er een concreet percentage komen waarmee dat in 2030 is verminderd.

De banken staan tot nu toe aan de zijlijn bij de klimaatafspraken. Een bindende klimaatdoelstelling voor al hun financieringen zou een primeur zijn. Hoeveel procent minder CO₂-uitstoot moet het worden ten opzichte van 1990?

Triodos-directeur Blom: ‘Er is niet eens zoveel discussie meer over het percentage onder de banken. Het is logisch om met onze balans aan te sluiten bij de klimaatafspraken in het regeerakkoord: 49 procent minder uitstoot ten opzichte van 1990. Dat is het minimum, ik ga liever voor 55 procent.’

ABN Amro heeft u al helemaal mee?

ABN Amro-directeur Van Dijkhuizen: ‘Nee, wij gaan eerst de gesprekken aan met de andere banken, want we moeten het wel hard kunnen maken.’

Jullie praten al jaren en u wilde het over uw groene plannen hebben. Laat die andere banken dan maar van de Volkskrant vernemen dat ook ABN Amro voor 55 procent CO₂-reductie gaat.

Van Dijkhuizen: ‘Ik bespreek dit liever eerst met mijn collega’s dan dat ze het in de krant moeten lezen. Wij willen een voortrekkersrol. Het feit dat duurzaamheid nu een centrale rol heeft in de strategie van ABN Amro, geeft aan dat de betrokkenheid er is. Maar ik ben ook chief financial officer geweest. Als het op de getalletjes aankomt, teken ik pas als ik weet dat ik kan leveren. Dus ik ga nu niet voor de mooie woorden. Zo van: let’s do it, in 2030 loop ik toch met mijn hond op het strand.’

Blom: ‘Dit is al een belangrijke verandering. Niet zo lang geleden keken de banken vooral naar de overheid. Kom met een CO₂-prijs, was het idee, en dan wordt onze balans vanzelf schoner. Het klimaatakkoord heeft dat veranderd. Wij als banken kunnen niet afwachten. We moeten zelf het initiatief nemen, al moet het wel nog even in harde cijfers beklonken worden.’

Wanneer ligt die harde CO₂-doelstelling er?

Blom: ‘Eind van dit jaar. Zodat er in het Klimaatakkoord een financiële paragraaf komt waarin staat: dit gaan wij banken doen. Dit is niet langer een kwestie van jaren, zelfs niet van maanden. Dat is alleen maar uitstellen, wat mij betreft zijn we dat punt voorbij.’

Wordt met het Klimaatakkoord vergroenen voor jullie niet een makkie? De overheid wil 49 procent CO₂-reductie in 2030. Beter geïsoleerde huizen, schonere auto’s en vermindering van het energieverbruik door bedrijven zullen jullie leningportefeuille automatisch vergroenen.

Blom: ‘Wij willen nog een stap verder gaan en niet straks anderen de schuld geven als we het niet halen. Het interessante is dat je achterblijvers en koplopers gaat krijgen. En dat is vooral een stimulans voor de banken die achterlopen. Die denken straks: ik wil niet onderaan het lijstje van duurzame banken bungelen.’

De burger die straks voor duizenden euro’s een nieuwe warmtepomp moet aanschaffen, zal toch denken: jullie hebben makkelijk praten. De energietransitie gaat iedereen geld kosten. Behalve de banken, want jullie kunnen extra geld uitlenen.

Van Dijkhuizen: ‘Die warmtepomp is juist een goed voorbeeld. Wij willen helpen met een nieuw soort lening: de gebouwgebonden financiering. Onze klanten kunnen daarmee die investering doen, zonder dat ze er last van hebben, want ze verdienen het geld terug met een lagere energierekening. Maar dat kunnen we niet alleen. Die lening moet wel fiscaal aftrekbaar zijn, anders vindt de klant het te duur.’

De toezichthouders zijn kritisch over nog hogere huizenschulden, en het kabinet heeft al laten weten dat die fiscale aftrek er niet komt. Waarom nemen de banken, als ze het klimaat zo belangrijk vinden, niet genoegen met minder winst, dus een lagere rente op dit soort leningen?

Blom: ‘Dat doen wij al een beetje. Hoe beter het energielabel, hoe minder hypotheekrente onze klanten betalen.’

Van Dijkhuizen: ‘Wij ook, maar feit is ook dat 56 procent van ABN Amro nog altijd verkocht moet worden door de staat. Die wil zoveel mogelijk zijn geld terug. Dat kan alleen met een goede beurskoers, en daarvoor moet je winst maken. Ons rendement was het afgelopen kwartaal ruim 14 procent. Dat is inderdaad hoog. Het toont dat we én groene projecten kunnen financieren, én de aandeelhouder netjes bedienen, én dat de Nederlandse belastingbetaler zijn geld kan terugkrijgen.’

Groen doen zónder een centje pijn. Dat is wel heel erg comfortabel.

Van Dijkhuizen: ‘Ik ben ervan overtuigd dat duurzaamheid een onomstreden business case is. Windparken en zonnepanelen zijn commercieel interessant. En omgekeerd worden vieze investeringen, de zogenoemde stranded assets, in hoog tempo een financieel risico. Kijk naar alle dieselauto’s die nu ineens de Duitse binnensteden niet meer binnenkomen.’

Blom: ‘Daar noem je een cruciaal punt. Duurzaamheid is geen leuk extraatje. Het is een harde noodzaak, de klimaatcrisis heeft impact op de stabiliteit van de financiële sector. We moeten ophouden met enkel naar onze groene projecten wijzen en roepen hoe geweldig we als bank bezig zijn. Kijk meer naar het bruine stukje – de financieringen voor vervuilende activiteiten – van de balans. Want dat is met afstand het moeilijkste. Omdat je tegen klanten met wie je jarenlang hebt samengewerkt, moet zeggen: als je binnen drie jaar niet minder vervuilend wordt, ga je maar een andere bank zoeken.’

De investeringen van de grote Nederlandse banken in de fossiele industrie blijven ondertussen stijgen.

Van Dijkhuizen: ‘Energie is met 7 miljard euro een serieuze portefeuille voor ons. Deze groeit mee met de economie, maar dat moeten we gaan veranderen. Van die 7 miljard gaat nu 7 procent naar hernieuwbare energie zoals wind en zon. Volgend jaar is dat het dubbele en in 2020 met 21 procent het drievoudige. Dit durf ik nu al toe te zeggen. Tegelijkertijd proberen we de investeringen in fossiel te stabiliseren.’

Zulke gesprekken hoeft Triodos zelden te voeren: jullie zijn klein en principieel. ABN Amro is juist groot in vervuilende sectoren als energie en handelsfinanciering.

Van Dijkhuizen: ‘Het verschil met Triodos is dat wij niet zeggen: dit is vuil, dus dat doen wij niet. Wij zitten nu eenmaal in die sectoren, dus gaan we het gesprek aan met palmoliebedrijven, scheepsbouwers. Soms raken we daardoor klanten kwijt. Dat gebeurt, maar we proberen het zoveel mogelijk te voorkomen, want bij een andere bank gaan zulke bedrijven of vastgoedeigenaren hun leven echt niet beteren. Tja, op die manier maken wij vuile handen – dat moet dan maar hè. Maar we praten ook met huizenbezitters en vastgoedklanten die een energielabel-F of -G hebben. Wij hebben ons voorgenomen dat in 2030 al het door ons gefinancierde vastgoed gemiddeld energielabel-A heeft. ’

Triodos is en blijft de duurzame aanjager. Maar ABN Amro is binnenkort geen staatsbank meer. Bent u niet bang dat uw groene koers dan sneuvelt, meneer van Dijkhuizen?

‘Geen denken aan. Ik hoor hier van aandeelhouders nooit kritiek over.’

En binnen de bank?

‘Laatst hebben we met 450 mensen van ABN Amro twee dagen bij elkaar gezeten om over duurzame dilemma’s te praten’, zegt Van Dijkhuizen die graag Engelse woorden mag weven door zijn Nederlandse zinnen. ‘Daar was aan alle kanten commitment om die nieuwe journey te gaan maken. Het overgrote deel van onze 20 duizend medewerkers is hier enthousiast over. We hebben het laatst gepeild, en 93 procent geeft aan hartstikke veel zin te hebben om aan een duurzame bank te bouwen.’

Begin dit jaar klaagden anonieme medewerkers in een brandbrief dat ABN Amro geen NGO is, en zonder duidelijke op winst gerichte strategie zal worden overgenomen.

‘Helemaal rustig is het nog niet. Ik heb donderdag bij een bijeenkomst hier op kantoor gezegd: jongens, hou nou eens op met anonieme brieven sturen. Als mensen een schandaal à la #MeToo op het spoor zouden zijn, dat is een ander verhaal. Maar het is nu meer in de trant van: er wordt wel erg veel over vergroening gesproken, moeten we niet met een goede strategie komen? Dan zeg ik: vergroening ís de strategie! Voor mij is die wissel allang genomen. Mijn vraag aan de mensen die dit doen is: ben je binnen, of ben je niet binnen? Het houdt ook een keer op. Als je je niet senang voelt bij een groenere koers voor de bank, en je wil met dat oude bankieren doorgaan, dan moet je ergens anders gaan werken.’