Omstreden psycholoog Jordan Peterson spreekt in afgeladen faculteit ‘totalitaire wannabe’s’ en bewonderaars toe

Vooraf is de spanning flink opgelopen rondom het publieke interview van Peterson bij het debatprogramma Society in Crisis, georganiseerd door economiestudenten van de Universiteit van Amsterdam. De 56-jarige hoogleraar maakte als klinisch psycholoog studie van het communisme en werd twee jaar geleden binnen zeer korte tijd een internetberoemdheid dankzij zijn blogs en YouTube-colleges. Daarin vaart hij uit tegen het in zijn ogen doorgeslagen feminisme, het genderneutraliteitsdebat en de beschuldigingen van wittemannenprivilege. Dankzij zijn boek 12 regels voor het leven - Een remedie tegen chaos, waarin hij met name jonge mannen met zelfhulptips en filosofie moed inspreekt, wordt hij door veelal witte mannen wereldwijd gezien als een rolmodel.

Het is een boodschap die bij een aanzienlijk deel van de UvA-bevolking op weerstand kan rekenen. Vooral bij de geesteswetenschappen leeft juist de strijd voor gendergelijkheid en tegen de dominantie van de witte man in de wetenschap en de samenleving. Een beter diversiteitsbeleid was zelfs een van de eisen van de studenten die vorige maand een universiteitsgebouw kraakten.

Open brief

Tachtig UvA-medewerkers en -studenten hebben de organisatie van het debat met Peterson van tevoren in een open brief aangeschreven. Peterson moet een kritische referent krijgen tijdens het debat, was hun boodschap. Om tegenwicht te bieden aan zijn ‘conservatieve, patriarchale, anti-feministische, anti-klimaatwetenschappelijke, politiek incorrecte wereldbeschouwing’.

Peterson reageerde daar weer op door die brief in een lang relaas te fileren. De afsluitende zin: ‘Tot in Amsterdam, lafaards, lasteraars en totalitaire wannabe’s.’ De organisatie besloot naar aanleiding van deze inleidende beschietingen om geen extra gast uit te nodigen maar twintig minuten in te ruimen voor vragen uit het publiek.

De opkomst is ernaar. Alleen studenten en medewerkers van de UvA kunnen naar binnen, maar zelfs dat zijn er te veel. Ruim een half uur voor aanvang is de hal van de economiefaculteit al afgeladen. ‘Dit wordt zeker rellen’, zegt een student. Belangstellenden in de rij buiten krijgen te horen dat ze de bijeenkomst via een videoscherm kunnen volgen in een zaal verderop. Ook daar is het even later goed druk.

Bewonderaars

De grootste bewonderaars zijn duidelijk op tijd gekomen. Zij zitten vooraan met 12 regels voor het leven binnen handbereik. Na afloop hopen ze op een handtekening van de auteur. Ook zijn er enkele opiniemakers van naam op afgekomen. Jort Kelder en Telegraaf-columnist Wierd Duk luisteren aandachtig. Activist en documentairemaker Sunny Bergman loopt met een camera rond; zij werkt aan een film over mannelijkheid.

De aanwezigen zien aanvankelijk een gesoigneerde man in pak op een chesterfieldbank, aan wie bijna niets anders beweegt dan zijn mond en af en toe een vinger. Petersons antwoorden op de vragen van de twee (mannelijke) discussieleiders zijn als een salvo. De afgelopen jaren heeft hij wereldwijd zoveel zaaltjes toegesproken dat hij over zijn zinnen duidelijk niet meer hoeft na te denken.

Dat hij als man van tweespalt is afgeschilderd vindt Peterson totale onzin. ‘Mijn lezingen gaan er juist om dat ik mensen samenbreng.’ Tegen die tachtig UvA-critici is hij wel hard van leer getrokken, geeft hij toe. ‘Maar dat zijn leden van de academische wereld, net als ik, die een heel rommelig stuk schrijven. En ik zie mijn reactie op hen meer als een stevige verdediging dan een aanval.’

Hete hangijzers

Een aantal hete hangijzers uit zijn werk komt ter sprake. Homohuwelijk: ‘Vooralsnog een interessant experiment.’ Quota voor vrouwen of minderheden: ‘Totaal arbitrair, want welke minderheden geef je voorrang? Het enige dat leidend moet zijn is de geschiktheid voor de functie.’ En beleid van Twitter en Facebook om nepnieuws te filteren: ‘Onmogelijk, want wie bepaalt wat niet waar is? Ik gun dan liever iedereen het recht om zijn eigen onzin te verkondigen.’

Tussendoor zijn er enkele vragen uit het publiek.

Sunny Bergman, die zelf als niet-student geen vraag mag stellen, heeft haar stagiair naar voren geschoven. ‘Wat vindt Peterson van toxic masculinity’, wil zij weten.

‘Geef me een definitie en is er ook zoiets als giftige vrouwelijkheid’, antwoordt de professor.

De debatleiders vinden dat er geen tijd is om die kwestie verder uit te diepen, maar als het publiek massaal begint te joelen, krijgt de vragensteller toch een kans. ‘Dat mannen over de grenzen van de integriteit van anderen heen gaan’, zegt ze zoekend naar de juiste Engelse woorden.

Peterson: ‘Dat hoort niemand te doen, mannen noch vrouwen.’ 

Volgende vraag.

Laatste advies

Van de onbewogen man aan het begin is inmiddels geen sprake meer. Met zijn armen maakt hij grootse gebaren, en tot twee keer toe moet de professor de brok in zijn keel wegspoelen als hij vertelt over de gekwetste mannen die hem aanspreken om te vertellen hoe ‘Doctor Peterson’ hun leven heeft veranderd. ‘En dat gebeurt meerdere keren per dag.’

En dan komt dus de laatste vraag: ‘Wat adviseert u jonge mensen zoals ik wanneer zij gehoord willen worden en niet willen schreeuwen?’

‘Leer schrijven’, is het korte antwoord. Dat wordt gevolgd door een lang exposé over de waarde van een goede tekst, het uitwerken en overbrengen van een gedachte. ‘Kies een onderwerp dat je aan het hart gaat, onderzoek het en zoek naar de rake alinea’s, zinnen en woorden. Wat de persoonlijke opvatting van een professor ook is, het komt bijna nooit voor dat hij een goed essay afkeurt omdat de inhoud hem niet bevalt.’ Te meten aan het applaus is het een boodschap waarmee bijna alle studenten in de zaal wel iets lijken te kunnen. Al uiten sommige toehoorders hun verwarring door zowel te klappen als ‘boe’ te roepen.

‘Gelukkig’, verzucht een van de organiserende economiestudenten terwijl hij over de menigte uitkijkt. ‘Dat is allemaal netjes verlopen.’