Coalitie worstelt met Marrakech-pact dat niet bindend is, maar ook niet vrijblijvend
VVD en CDA willen niet zonder nieuwe waarborgen het VN-migratiepact van Marrakech steunen. Het kabinet zoekt daarom samen met andere Europese landen naar een extra stemverklaring die vastlegt dat ondertekening geen juridische consequenties heeft. Dat bevestigen meerdere bronnen binnen de coalitie.
De coalitie doet geen enkele moeite meer om de verdeeldheid over het migratiepact te verhullen. VVD-Kamerlid Malik Azmani (‘Ik zit niet te wachten op dergelijke documenten’) en CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg (‘goede intenties kunnen zich tegen ons keren’) lieten deze week onverholen huiver blijken over het plan. D66-leider Rob Jetten is juist hartstochtelijk voorstander van het pact, waaronder op 10 en 11 december 193 landen van de Verenigde Naties hun handtekening zouden zetten.
Het pact leidt zeker niet alleen in Nederland tot verdeeldheid. Zwitserland kondigde woensdag aan niet meer achter de overeenkomst te staan. Eerder trokken de Verenigde Staten, Australië, Israël, Oostenrijk, Hongarije, Polen, Bulgarije, Tsjechië, Estland en Kroatië zich al terug. Pijnpunten voor die landen: het pact pleit voor meer legale migratie, wil dat migranten toegang krijgen tot basisvoorzieningen, ziet detentie als ‘een uiterst middel’ en wil de positieve kanten van migratie benadrukken.
Zonder migratiepact is het risico van een nieuw, ruimer migratierecht kleiner, hopen de landen die zich nu afkeren van de overeenkomst. Dat weegt op tegen de internationale verdeeldheid die ontstaat als het pact op de valreep sneuvelt.
Angela Merkel
Bondskanselier Angela Merkel schaarde zich woensdag juist vierkant achter de VN-overeenkomst. ‘De vraag is hoe we op een menselijke manier met illegale immigratie omgaan’, verklaarde Merkel in de Bondsdag. ‘Juist daar wordt een begin mee gemaakt in dit pact. Onze soevereiniteit heeft hier niet onder te lijden.’
Ook op het Binnenhof draait het om de kwestie van soevereiniteit. In de artikelen 7 en 15 staat dat het pact ‘niet juridisch bindend’ is, maar VVD’er Azmani is daar ‘niet honderd procent gerust op’, omdat in artikel 41 weer is vastgelegd dat landen de afspraken in hun eigen wet- en regelgeving dienen te verankeren. Dat zou kunnen betekenen dat migranten opvang en andere basisvoorzieningen moet worden geboden.
Staatssecretaris Mark Harbers (Migratie) krijgt donderdag tijdens het vervolg van de begrotingsbehandeling van Justitie ongetwijfeld een spervuur aan vragen, maar onzeker is of hij alle antwoorden al paraat heeft. Het kabinet voert momenteel nog steeds ‘een juridische analyse’ uit. Pas in oktober - toen Oostenrijk zich als eerste EU-land terugtrok uit het pact - begon het in Den Haag te dagen dat het op het eerste gezicht onschuldig ogende pact weleens op weerstand zou kunnen stuiten bij rechtse partijen. Bronnen in de coalitie sluiten niet uit dat Nederland de zaak zolang mogelijk aankijkt, om te zien hoe de discussie zich ontwikkelt die ook in de buurlanden Duitsland en België is opgelaaid.
Wankel draagvlak
Het draagvlak in de Kamer is inmiddels zeer wankel. PVV, 50Plus, SGP en Forum voor Democratie zijn mordicus tegen; VVD en CDA twijfelen. Toch houdt bijna niemand er rekening mee dat Nederland zich terugtrekt, omdat dan de coalitie onder zware druk komt te staan. D66-fractievoorzitter Rob Jetten ziet niet tekenen als ‘zwichten voor populisme’, verklaarde hij dinsdag tegen EenVandaag. ‘Dit pact is in het belang van Nederland. Niet tekenen is niet aan de orde.’
De harde opstelling van Jetten leidt tot spanning binnen de coalitie. VVD en CDA willen alleen tekenen als er een aanvullende stemverklaring komt. D66 kan alleen leven met zo’n bijlage als er inhoudelijk niks verandert aan het VN-akkoord waarover twee jaar is onderhandeld.
VVD en CDA zullen zich daar waarschijnlijk tandenknarsend bij neerleggen, al komen ze daardoor juist op het gevoelige punt van immigratie in een links kamp terecht. GroenLinks is de grootste voorstander van het VN-pact. ‘Ik zeg: doen!’, zei Kamerlid Bram van Ojik eerder deze week enthousiast. De GroenLinkser benadrukte dat het pact niet juridisch bindend is, maar zeker ook ‘niet vrijblijvend’. Het akkoord legt volgens Van Ojik ‘spelregels, richtlijnen en handleidingen’ op, en ook ‘internationale normstelling’.
CDA en VVD komen zo vlak voor de provinciale statenverkiezingen in een kwetsbare positie terecht. PVV’er Sietse Fritsma merkte al sarrend op dat het kabinet met het VN-migratiepact de agenda van Jesse Klaver overneemt: ‘Het verkiezingsprogramma van GroenLinks is hier nog niets bij.’
VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff beaamde ondertussen zelf ook dat in het pact ‘allerlei zinnen staan die ik nooit zou verzinnen en opschrijven’. Probleem is alleen dat premier Mark Rutte eerder nog positief was over het VN-akkoord. Ook daardoor is het moeilijk geworden om nog terug te krabbelen.
De premier boort nu zijn internationale contacten aan om samen met Europese geestverwanten een extra stemverklaring af te geven. Zelfs binnen de coalitie is lang niet iedereen ervan overtuigd dat de kritiek daarna verstomt.