Ryanair-piloot klapt uit de school: ‘De boodschap was: teken bij het kruisje, anders word je ontslagen’

‘Het is een belachelijke situatie waarin we zitten’, zegt hij strikt op anonieme basis. Want praten met de pers is verboden door Ryanair-topman Michael O’Leary, zo staat het ook in het Ierse arbeidscontract. ‘Ik ben blij dat de rechter in Den Bosch onze verplichte overplaatsing naar het buitenland donderdag heeft verboden. Anders hadden we pas echt in de rats gezeten.’

Andy is een van de zestien piloten die het hebben aangedurfd een kort geding te beginnen tegen hun werkgever. Ze hebben glansrijk gewonnen: de rechter noemde de sluiting van de basis onrechtmatig, en eerder een wraakactie of sanctie tegen de stakingsacties van het personeel dan gebaseerd op bedrijfseconomische redenen. Ook werd Ryanair verplicht de piloten gewoon door te betalen.

Ultimatum

Ondanks dat duidelijke vonnis kregen de vliegers een ultimatum van hun werkgever: werk mee aan ‘vrijwillige’ overplaatsing, anders volgt ontslag. ‘Het woord ‘vrijwillig’ kwam vier keer voor in de mail en werd vier keer onderstreept’, zegt Andy. ‘De boodschap was: teken bij het kruisje, anders word je ontslagen. Het ultimatum liep eerst tot vrijdagavond, maar de termijn is daarna nog een keer met 48 uur verlengd, tot zondag. De Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers heeft namens ons een brief naar Dublin gemaild, dat we erg veel belang hechten aan het vonnis van de rechter.’

Hij vertelt dat de piloten als nieuwe standplaatsen kregen aangeboden: Fez en Marrakech in Marokko, Ponta Delgada op de Azoren, Boekarest, Sofia en Lamezia in het uiterste zuiden van Italië. ‘De algemene perceptie is dat we bases kregen aangeboden waar niemand naartoe wil’, aldus Andy. ‘Dat ga ik mijn gezin niet aandoen. Mijn kinderen zijn hier in Brabant geworteld.’

‘Moet je naar een ander land, papa?’

Ze weigerden – op één collega na – waarna Ryanair hun zogenaamde mobiele contracten aanbood. ‘Bij een mobiel contract krijg je een rooster voor een maand vanuit een andere standplaats. Dat is nu ergens in Duitsland. Maar je weet niet waar je over een maand naartoe wordt gestuurd. Dat kan best Marokko of Lamezia zijn.’

Voor zijn gezin is het een erg onrustige tijd geweest, sinds Ryanair begin oktober de sluiting van de basis in Eindhoven bekendmaakte. ‘Ik merk de onzekerheid bij de kinderen: moet je naar een ander land, papa?’, vertelt Andy. ‘Niet weten wat de toekomst zal brengen, die onzekerheid, die onrust, het knaagt aan de kinderen, aan mijn vrouw en aan mij. Ik voel me gesterkt door de uitspraak van de rechter. Het komt goed, denk ik nu. Dat heb ik een maand niet gehad. Dit drukt wel een enorm stempel op je leven.’

Angstcultuur

Andy vervolgt: ‘De sluiting van de basis zie ik vooral ook als een signaal van Ryanair, een waarschuwing voor andere piloten in andere landen: als je niet netjes luistert en doet wat we willen, sturen we je naar de verste uithoeken. Het is een angstcultuur die ze kweken, in combinatie met een verdeel-en-heerstactiek. Gelukkig worden ze door de rechter tegengehouden, en volkomen terecht.’

Ryanair heeft zich altijd overal ‘doorheen gebluft’, beweert hij. ‘Maar ze moeten eens doorkrijgen dat ze zich ook gewoon aan de wet moeten houden. Ze dachten steeds: we komen er wel mee weg. Maar Ryanair is inmiddels veel te groot geworden. Onlangs zei Europees Commissaris Marianne Thyssen ook: het is hier geen jungle, jullie behoren je te houden aan lokale wetten.’

De stouterik die de vliegmarkt even kwam opschudden

Door de berichtgeving in de media hoopt hij dat ook het grote publiek begint te denken: wat is dit voor tent? Ook passagiers kunnen een keer afhaken, uit protest tegen de uitbuiting van het personeel. ‘Dan kom je aan de centjes van de aandeelhouders’, aldus Andy. Topman O’Leary heeft 4 procent van de aandelen, de rest zit bij financiële instellingen en pensioenfondsen.

‘Het wordt tijd dat de top van Ryanair eens ter verantwoording wordt geroepen’, vindt de Brabantse piloot. ‘O’Leary kon zich natuurlijk jarenlang gedragen als de stouterik die de vliegmarkt even kwam opschudden en het de grote jongens lastig maakte. Hij was de bad boy everybody loves to hate. Maar nu komen steeds meer feiten naar buiten over hoe schofterig hij met zijn personeel omgaat.’

Op het schofterige af

‘Bij ons als piloten is het al schrijnend. Maar het cabinepersoneel, dat allemaal uit Zuid- of Oost-Europa komt, wordt echt op het schofterige af behandeld. Een paar maanden geleden zijn in Eindhoven nog twintig cabinemedewerkers aangenomen. Dan volgt een arbeidsconflict, haalt Ryanair de stekker eruit en worden die nieuwe medewerkers in hun proeftijd pardoes de laan uitgestuurd. Die hebben net een huis gehuurd, hebben een borg moeten betalen en zitten misschien vast aan nog een halfjaar huur. Die vertrekken met minder geld dan ze gekomen zijn. Het is echt ongelofelijk wat in dit bedrijf gebeurt.’

Hij wacht de ontwikkelingen af. ‘De 28ste moeten we ons salaris krijgen, spannend’, zegt hij. ‘Ze kunnen ons niet ontslaan, dan graven ze een nog dieper graf voor zichzelf. Ze beroepen zich altijd op het Ierse recht, maar de rechter in Den Bosch heeft daar een stokje voor gestoken. Het wordt eens tijd dat ze gaan leren. Maar Ryanair is bepaald geen snelle student. Ons doel is een goede cao met arbeidsvoorwaarden die ook bij gewone bedrijven gelden, zoals doorbetaling van loon bij ziekte of een goede pensioenopbouw.’

Deurwaarder

Hij kijkt wel voorzichtig rond naar andere banen. Maar het liefst blijft hij voorlopig gewoon bij Ryanair, dat een keer ‘een fatsoenlijke werkgever’ moet worden. Andy: ‘Ze kunnen de rechter niet blijven schofferen. Uiteindelijk kan de deurwaarder worden ingezet om een kist aan de ketting te leggen. Dat gebeurt wel vaker met vliegmaatschappijen die niet aan hun financiële verplichtingen voldoen.’

* Andy is een gefingeerde naam. Personeel van Ryanair mag niet met de media praten, zo staat in een clausule in hun arbeidscontract. De echte naam en woonplaats van de piloot zijn bij de redactie bekend.