Direct naar artikelinhoud
AnalyseTop 2000

Oude witte mannen zegevieren als vanouds in de Top 2000, maar er zit wel degelijk vernieuwing in (als je goed kijkt)

Het meest beluisterde radio-evenement van het jaar, de Top 2000, heeft zojuist de volledige lijst met liedjes van dit jaar bekendgemaakt. Is er eindelijk eens wat diversiteit in te ontwaren of zijn het weer vooral the usual suspects die de dienst uitmaken?

Oude witte mannen zegevieren als vanouds in de Top 2000, maar er zit wel degelijk vernieuwing in (als je goed kijkt)
Beeld de Volkskrant

Door fans wordt hij liefdevol ‘de lijst der lijsten’ genoemd, of ‘de thermometer van de Nederlandse popsmaak’. Maar critici spreken van een kneuterig feestdagenfenomeen, dat ongeveer net zo trendgevoelig is als de kalkoen op het kerstmenu en de oliebollenmix op Oudejaarsavond.

Je kunt heel verschillend denken over de jaarlijkse Top 2000, die al sinds 1999 vanaf Eerste Kerstdag om acht uur ’s morgens wordt uitgezonden op NPO Radio 2, en die steevast eindigt met Freddie Mercury die het jaar vaarwel zingt: ‘O mamma mia, mamma mia.’ Maar als de samenstelling van de lijst wordt bekendgemaakt, zoals ieder jaar een week voor aanvang van het radiospektakel, dan buigt het land zich toch weer nieuwsgierig over de noteringen. Zit er beweging in de toptien? Zijn er opvallende nieuwkomers? En wat de laatste jaren vooral interessant wordt gevonden: schemert in de popjaarlijst iets door van actuele maatschappelijke ontwikkelingen? Oftewel: wordt die Top 2000 eindelijk eens wat diverser?

Bohemian Rhapsody van Queen staat als vanouds op de eerste plaats van de Top 2000.Beeld ANP Kippa

Wie de top-25 van 2018 bekijkt, ziet het antwoord op die vraag in één oogopslag: nee. Er is welgeteld één vrouw te vinden: Claudia de Breij, op nummer 24, met het nummer Mag Ik Dan Bij Jou. En De Breij wordt voorafgegaan door een leger aan mannen zonder kleur, oftewel: witte mannen. Van ook nog gevorderde leeftijd.

Mastodont van de jaarlijsten

En daarmee is de Top 2000 ook een beetje ‘de mastodont van de jaarlijsten’ geworden. Want terwijl in veel culturele voorkeurslijstjes van 2018 de vrouwen domineren, al dan niet ingegeven door maatschappelijke wenselijkheid, zegeviert straks op Radio 2 als vanouds de rockende heer. Veelzeggend: in de top-25 staan elf bands uit de jaren zeventig, van Queen tot AC/DC, Led Zeppelin, Pink Floyd en de Eagles.

Maar de Top 2000 wegzetten als een oerconservatief en roestig popfenomeen is ook niet helemaal eerlijk. Er zit wel degelijk vernieuwing in de jaarlijst en dat kan ook bijna niet anders, want de Top 2000 wordt samengesteld door stemlijsten van luisteraars. En dat zijn er nog altijd ontzettend veel. Volgens Radio 2 worden de radio-uitzendingen en tegenwoordig ook tv-programma’s als Top 2000 a gogo en Top 2000: Untold Stories door in totaal tien miljoen mensen gevolgd. Daar zitten uiteraard ook veel jongere liefhebbers bij, dat kan gezien de kijk- en luistercijfers bijna niet anders.

En de verjonging duikt ook echt wel op, als de lijst maar wat nauwkeurig wordt geïnspecteerd. De Nederlandse hiphop komt aan bod, met nummers van de Jeugd van Tegenwoordig en bijvoorbeeld Mr. Probz. Martin Garrix is herhaaldelijk present, net als de onvermijdelijke Ed Sheeran en Dua Lipa en zelfs een hedendaagse indieband als Tame Impala. En heel eigentijds: de hoogste Nederlandse nieuwkomer is de YouTuber Davina Michelle, die groot werd met haar online cover-video’s.

Eerbetoon aan overledenen

Opvallend is ook dat de Top 2000 steeds vaker dienst lijkt te doen als laatste eerbetoon aan de popsterren die ons het afgelopen jaar ontvielen. De begin dit jaar overleden Zweedse dj Avicii staat vijf keer in de Top 2000, en is met het nummer Levels op plaats 260 zelfs de hoogste nieuwe binnenkomer. Ook de in augustus gestorven Aretha Franklin wordt met vijf liedjes uitgezwaaid, en de noteringen voor de in oktober overleden chansonnier Charles Aznavour schieten omhoog. Queen doet het ook beter dan ooit, met acht nieuwe liedjes en in totaal 27 nummers. De band dankt dat succes ongetwijfeld aan de film Bohemian Rhapsody; de filmhit van het jaar. 

Zo valt niet te ontkennen dat de Top 2000 toch ook de actualiteit volgt. Het mooie aan de jaarlijst is dat nieuwe pop, r&b en dance hand in hand gaan met oude en zelfs een beetje versteende rock, en dat generaties luisteraars er bij samen kunnen komen. In dat opzicht is de Top 2000 best verbindend, en dat is natuurlijk wél heel modern.

Freddie MercuryBeeld ANP

Concurrerende toplijsten

Een sterk staaltje, van de Top 2000. Terwijl de wereldwijde muziekconsumptie zich verplaatst van oude naar nieuwe media, en dus streamingdiensten en afspeellijsten, lijkt de populariteit van het radioprogramma – dat uiteraard ook online te volgen is – alleen maar toe te nemen. De laatste jaren proberen andere omroepen en radiostations mee te profiteren van de eindejaarsgekte, want overal duiken concurrerende toplijsten op.

Zo heeft Radio Veronica al sinds 2003 een Top 1000 Allertijden, die in november wordt uitgezonden. Ook Q Music zendt al in november een jaarlijst uit: de Q-top 1000, die het muziekstation zelf ‘de lijst van je leven’ noemt.

Een aardige nieuwkomer in het aanbod is de Snob 2000, een lijst die is samengesteld uit liedjes waarop de luisteraars van de Top 2000 niet konden stemmen. In de Snob 2000, die tot 31 december wordt uitgezonden door het online-radiokanaal van Pinguin Radio, komen soms wel dezelfde bands voorbij als in de Top 2000, maar dan vaak met net wat eigenwijzer liedjes. Zo staat Queen genoteerd met het nummer The March of the Black Queen. En is Metallica, een van de andere grootleveranciers van de Top 2000, in de Snob 2000 present met nummers als Blackened en The Four Horsemen.