Direct naar artikelinhoud
De GidsLezen

Met een boek bij de kerstboom? Dit zijn de 51 beste boeken van 2018

Een ranglijst met boeken uit alle genres,  samengesteld door de boekenmedewerkers van de Volkskrant. Dat de beste zes boeken zijn geschreven door vrouwen is puur toeval. 

Met een boek bij de kerstboom? Dit zijn de 51 beste boeken van 2018
Beeld Lars Deltrap

De eerste zes boeken in de lijst van beste boeken van 2018 zijn geschreven door vrouwen. Dit is geen trotse mededeling, maar een feitelijke constatering; we hebben er niet bewust op aangestuurd. Dat zou ook treurig zijn geweest, vooral voor de schrijvers in kwestie. De vrouwelijke dominantie in de bovenste regionen is puur toeval. Of de schrijvers zwart zijn dan wel wit, beige of mokkakleurig, is ook al iets waar we bij de selectie in het geheel niet op hebben gelet. Om precies te zijn heeft geen enkel fysiek kenmerk van de auteurs bij het samenstellen van deze lijst een rol gespeeld, want waarom zou je blijven hameren op kleine verschillen tussen mensen als er zoveel meer grote overeenkomsten zijn?

We beëindigen een jaar waarin het veel ging over wat wel en niet mag en moet, ook in de letteren. ‘De literatuur staat onder een nieuw soort censuur’, kopte afgelopen juni de Franse krant Le Figaro, die zich bezorgd afvroeg of de hysterie in de VS, waar ze elk gedrukt woord inmiddels op een goudschaaltje wegen, naar de oude wereld zou overslaan. Een week later ontstond in Nederland commotie over het Boekenweekthema 2019, ‘de moeder de vrouw’.

Hoe deze lijst wél tot stand is gekomen: de vaste boekenmedewerkers van de Volkskrant maakten een lijstje van de boeken van 2018 (alle genres) die zij het best/mooist/indrukwekkendst vonden en gaven die een cijfer tussen de 0 en de 10. Als een boek op meerdere lijsten voorkwam, kreeg het bonuspunten. Na drie uur optellen en aftrekken lag er deze prachtige top-51. Met op nummer 1 Asymmetrie van de Amerikaanse schrijver Lisa Halliday, die in haar boek een tong uitsteekt naar 2018 door een gevalletje #MeToo te schetsen dat geen gevalletje #MeToo blijkt, en door tevens overtuigend aan te tonen dat culturele toe-eigening prachtige verhalen kan opleveren. Niets is wat het lijkt en in literatuur mag alles, schreeuwt dit boek.

Zo is het maar net. Blijf lezen.

DE BOEKEN TOP 51:

51. Bas van Bavel - De onzichtbare hand (Non-fictie)

Grote studie over opkomst, bloei en verval van economieën die niet alleen handelen in spullen, maar ook in grond, arbeid en kapitaal. Wat blijkt: in alle goed gedocumenteerde historische voorbeelden holt zo’n open marktsysteem zichzelf op den duur uit. In tegenstelling tot de praatjes neemt de vrijheid af en de ongelijkheid toe. Van Bavels toon is rustig, maar het slaat je koud om het hart, want dit is het patroon dat we nu zien. 

50. Rob van Essen - De goede zoon (Roman)

Een 60-jarige man die samen met een oude vriend een reis maakt en onderweg herinneringen ophaalt. Dat is de conventionele premisse van De goede zoon. Maar maak van die zestiger een schrijver van plotloze thrillers, van die vriend een neusloze man, van hun reis een geheime missie, situeer dit alles in een naargeestige toekomst en het wordt ineens heel intrigerend. 

49. Thomas Wolfe - Daal neder, engel (Roman)

Deze uit 1929 stammende roman was Wolfe’s debuut, werd destijds met veel lof ontvangen en bezorgde Wolfe in de literatuurgeschiedenissen een plekje te midden van de zogeheten Lost Generation-auteurs, zoals Hemingway en Fitzgerald. Ondanks zijn wijdlopige schrijfstijl is dit nog altijd een fascinerende roman over een eenling, met dikwijls treffende observaties. Over een groepje jongelui: ‘Hun wild gelach sprong los als vrijgelaten jachthonden’. 

48. Brecht Evens - Het Amusement (Strip)

Brecht Evens is de grootmeester van de Nieuwe Vlaamse Strip. In Het Amusement legt hij het grootsteedse uitgaansleven onder de loep: men vermaakt zich, tot op de rand van de afgrond. Evens weet waar hij het over heeft, want zijn mdma-gebruik bracht hem in psychische problemen. Net als in zijn vorige boeken zet hij zijn personages neer in virtuoze aquarellen en dialogen. 

47. Vamba Sherif & Ebissé Rouw (red.) - Zwart - Afro-Europese literatuur uit de Lage Landen (Literatuurgeschiedenis)

Zwart biedt de lezers een onderdompeling in de belevingswereld van jonge auteurs met een Afrikaanse achtergrond, die zich Nederlanders voelen maar ook vreemdelingen. Geen verhalen óver hen, maar uit de eerste hand. De verschillen tussen de bijdragen zijn groot: roerende egodocumenten staan naast polemische essays en literaire verhalen van ervaren schrijvers. Die afwisseling maakt deze rijke bundel juist zo boeiend. 

46. Richard O. Prum - De evolutie van schoonheid (Non-fictie)

Waarom hebben bij veel diersoorten alleen mannetjes uitzinnige ornamenten? Wat is het evolutionaire nut van de grote, veelkleurige staartwaaier van de pauwhaan, die het vrouwtje niet heeft? Daarover ruziën biologen al sinds Darwin ooit het probleem aankaartte. Op een interessante achtbaanrit langs vreemde seksuele capriolen van veelal tropische vogels volgt een vernieuwende kijk op de seksuele evolutie. Alleen zal deze veel evolutiebiologen niet overtuigen. 

45. Vladimir Majakovski - Verzamelde gedichten (Poëzie)

‘Een paard zag/ een dromedaris,/ en zei:/ ‘Wat een enorm/ bastaardpaard/ ben jij.’/ ‘Ben jij wel/ een paard?!’/ riep de dromedaris./ ‘Je bent gewoon/ een dromedaris/ die nog niet klaar is.’ Die kenden we nog niet, de kindergedichten van Vladimir Majakovski (1893-1930), nu vertaald door Robbert Jan Henkes, gebundeld samen met de bekende vrijheidslievende verzen die ooit door Marko Fondse zijn vertaald, zoals Een wolk in broek uit 1915; ‘Mij mooi een zorg/ dat een Homeros of zo’n licht/ geen mensen geeft als wij/ van lampenroet pokdalig./ Wel weet ik/ dat de zon verschieten zou op ’t zicht/ van wat aan goud in onze zielen braak ligt.’ 

Zoekt u nog een boek om cadeau te geven met de feestdagen? De Boekenraad van de Volkskrant zette de favoriete leesboeken op een rij. Lees het hier.

44. María Gainza - Oogzenuw ((Non-)fictie)

De Argentijnse María Gainza kan op een volkomen natuurlijke manier schrijven over (veelal 19de-eeuwse) schilders van wie ze doeken kent die ze niet uit haar hoofd krijgt, onnadrukkelijk iets vertellen over hun levens, en dan zonder inleiding of breuklijn overstappen op aangrijpende verhalen uit haar persoonlijk leven – over oma, een broer, een oom, een vriendin of zichzelf. Dat zijn meestal heus aardige anekdoten. De verhalen die we daarnaast horen over de kunstenaars Dreux, Robert, Courbet, Toulouse-Lautrec en Schiavoni zijn eveneens de moeite waard. Maar wat Oogzenuw tot een spectaculair boek maakt, is de achteloosheid waarmee ze deze verhalen in één beweging met elkaar kan vermengen. Kunst is geen extraatje in het leven of een territorium dat je pas mag betreden nadat je er examen in hebt gedaan: wie goed kijkt, vindt altijd wat, zou het adagium van deze auteur kunnen zijn. 

43. Édouard Louis - Ze hebben mijn vader vermoord (Non-fictie)

Dit politieke pamflet waarin Édouard Louis opkomt voor de mensen aan de onderkant van de samenleving is tegelijkertijd een ontroerend portret van zijn vader. 

42. Sadegh Hedayat - De blinde uil (Roman)

Lang was dit meesterwerk uit de Perzische literatuur, verschenen in 1936, alleen beschikbaar in de vertaling uit 1965 van Jacques Hamelink, die noodgedwongen uitging van een Engelse vertaling. Pas in 1987 bracht de onvolprezen uitgeverij Coppens & Frenks een uit het Perzisch vertaalde versie uit, van Gert J. J. de Vries. Een koortsdroom, een wonderschone nachtmerrie van taal, een boek dat je niet meer kwijtraakt. Hedayat beroofde zich in 1951 in Parijs van het leven. 

41. Guillermo Rosales - Het huis van de drenkelingen (Roman)

Wars van pathos vertelt een Cubaanse balling hoe hij in Florida wordt gedumpt in een ‘tehuis voor menselijk afval’ en hoe hij zich daar probeert te redden tussen psychiatrische patiënten die aan hun lot worden overgelaten. De schrijver was er niet meer bij toen zijn autobiografische roman een internationale culthit werd. In 1993 maakte hij een einde aan zijn leven.  

40. Jaap van Ginneken - Kurt Baschwitz, peetvader van journalistiek en communicatie (Biografie)

Nauwelijks iemand kent hem nog in Nederland: de Duits-Joodse journalist Kurt Baschwitz, die in 1933 naar Nederland vluchtte, zich ergerde aan het nepnieuws van de oorlogspropaganda, zich wijdde aan het bestuderen van de pers en uiteindelijk als hoogleraar perswetenschap en massapsychologie de basis legde voor de communicatiewetenschappen. Van Ginneken, opgeleid aan wat indertijd kortstondig het Baschwitz-instituut heette, haalt hem met zijn beknopte biografie terecht uit de vergetelheid. 

40. Jaap van Ginneken - Kurt Baschwitz, peetvader van journalistiek en communicatie (Biografie)
Beeld Lars Deltrap

39. Gabriele d’Annunzio - De schoonheid van de nacht (Non-fictie)

Hij was een onverbeterlijke narcist, maar wat kon hij toch mooi schrijven. Lange tijd was Gabriele d’Annunzio in Nederland zo goed als vergeten. Met een fraaie selectie uit zijn egodocumenten brengt vertaler Jan van der Haar daar verandering in. De perfecte manier om kennis te maken met de vader van de moderne Italiaanse letterkunde. 

38. Yasushi Inoue - Het jachtgeweer (Novelle)

Grote literatuur kan aan weinig woorden genoeg hebben. Dat geldt in elk geval voor de novelle Het jachtgeweer, waarmee de Japanse auteur Yasushi Inoue eind jaren veertig debuteerde. In 64 pagina’s ontvouwt zich een meesterwerkje: drie vrouwen, drie brieven, één lang verzwegen affaire. Dit is het werk van een volmaakt stilist, dat nu eindelijk in het Nederlands te lezen is.  

37. Ali Smith - Herfst (Roman)

Herfst is in de Britse pers de eerste grote Bexitroman genoemd, en dat is het ook. Maar het is meer dan alleen een krachtig boek over de staat van het koninkrijk. Herfst is universeler en rijker. In vaak wervelend mooi en speels proza schrijft Smith over kunst en liefde, over de betekenis van tijd en geschiedenis, ‘dat andere woord voor ironie’. En over het cyclische van die laatste twee.

36. Michael Ondaatje - Blindganger (Fictie)

In de zomer van 1945 vertrekken de ouders van de 14-jarige verteller Nathaniel en zijn iets oudere zus voor een jaar naar Singapore, en worden de twee toevertrouwd aan een gezelschap merkwaardige, mogelijk criminele mannen. Vanuit deze premisse (die al snel moet worden bijgesteld) vertelt Michael Ondaatje een intrigerend verhaal over een jongeman die zijn verleden en dat van zijn moeder poogt te reconstrueren en daarbij schokkende ontdekkingen doet. 

35. Nora Krug - Heimat. Terug naar het land van herkomst (Strip)

De Duits-Amerikaanse illustrator Nora Krug wilde weten of haar familie bij het nationaal-socialisme was betrokken. Ze ging de gangen na van opa Willi: een goede man, maar hield hij zich staande in het oprukkende nazisme? Heimat is een samenraapsel van genres: er staan strips in, fotocollages, brieven, documenten en een achtdelige catalogus van Duitse dingen, zoals de ordnermap van het merk Leitz: Ordnung muß sein

34. Annet Mooij - De eeuw van Gisèle. Mythe en werkelijkheid van een kunstenares (Biografie)

Gisèle d’Ailly van Waterschoot van der Gracht gaf in haar huis onderdak aan Castrum Peregrini, een dichtersgroep met trekken van een sekte. Jonge jongens werden er, onder het mom van ‘pedagogische eros’ misbruikt. Gisèle wilde het niet zien. Castrum gaf haar leven zin; zij gaf Castrum glans. Annet Mooij schets een scherp portret van een vrouw die de geschiedenis in het gewenste model kneedde. 

33. Sahm Venter (samenstelling)  - Nelson Mandela, brieven uit de gevangenis (Non-fictie)

De brieven die Nelson Mandela vanuit zijn cel stuurde, zijn om vele redenen fascinerend. Ingehouden (de censor las mee), maar hartverscheurend aan zijn kinderen en vrouw Winnie, spitsvondig met een verborgen politieke lading aan traditionele leiders, zorgvuldig geformuleerd met eisen aan de gevangenisdirectie, geërgerd en soms wanhopig omdat hij zo weinig mocht versturen en ontvangen en niet zeker wist of zijn brief niet was tegengehouden. 

32. A.F.Th. van der Heijden - Mooi doodliggen (Roman)

Terwijl iedereen in de afgelopen snikhete zomer naar terras en hangmat werd gedreven, heeft Van der Heijden, 40 jaar auteur, zich gezet aan een hoogst eigentijdse tragedie. Het verhaal wordt bijna gejaagd verteld, omdat de journalist Grigori Moerasjko, die de Russen wil aanklagen voor het neerhalen van de vlucht ‘MX17’ met een Russische raket, in juli 2014 boven Oekraïne  (met 298 doden tot gevolg, net als bij de MH17, en voornamelijk Nederlanders), niet weet hoe lang hij nog zal leven. De eenling versus het systeem, het is een jongensboek, avontuurlijk en op momenten roekeloos als een James Bond-film; maar achter alle actie en gevaar zit voelbare onvrede over de werkelijke gang van zaken: nog steeds heeft niemand de schuld voor het drama op zich genomen.

31. Gideon Samson en Joren Joshua - Zeb (Jeugd, vanaf 10 jaar)

Elf leerlingen uit één klas vertellen over iets vreemds dat ze hebben meegemaakt of gedaan. De verhalen zijn meestal grappig of licht filosofisch, maar zoals altijd schuilt er in dat geoliede proza van Samson ook een vleugje gevaar. Ben je een onschuldige lezer of ben je medeverantwoordelijk voor wat er door deze schijnbaar onschuldige woorden in jouw hoofd gebeurt?

30. Olivier Rolin - Veracruz (Roman)

Rolin is misschien wel op zijn best in korte romans: dit is er zo een. Een huiveringwekkende raamvertelling die zich afspeelt op een stormachtige avond in Mexico. 

30. Olivier Rolin - Veracruz (Roman)
Beeld Lars Deltrap

29. Peter Terrin - Patricia (Roman)

Astrid loopt weg van huis, man en kind, bedenkt zich, maar durft niet meer terug te komen. Peter Terrin speelt in deze thrillerachtige roman een formidabel spel met een verbluffende plotwending die je naar adem doet happen. Voor Terrins lef, vernuft en literaire vingervlugheid kun je alleen maar bewondering hebben. 

28. Nicolien Mizee - De porseleinkast (Fictie)

Een bundeling van faxen; dat klinkt suf. Maar die van Nicolien Mizee aan haar idool Ger Beukenkamp zijn intelligent, grappig en verslavend. Een intellectueel feuilleton, zo je wil. Laat deze opmerkelijke eenrichtingscorrespondentie niet aan je voorbijgaan en begin vooral snel met lezen, want Mizee blijft doorfaxen. 

27. Frank Westerman - Wij, de mens (Non-fictie)

Frank Westerman onderneemt een ongemeen spannende filosofische zoektocht naar de mens, die vooral praktisch van aard is. Het doel van de reizen die hij onderneemt – de schedel van de vroegere Floresmens bekijken, een paleoantropoloog bezoeken – is steeds duidelijk, maar de omwegen en gebeurtenissen tijdens de reis leren de lezer minstens evenveel. Vaak is er dan weinig reden om trots te zijn op de menselijke status. 

26. Jan van Aken - De ommegang (Roman)

Zodra een roman van Van Aken ongeremd begint te stromen neemt hij je mee naar onbekende verten en ongekende avonturen en wil je maar één ding: doorlezen. Dat kan gelukkig, met meer dan zeshonderd pagina’s. De ommegang is het derde grote werk in wat bezig is uit te groeien tot een uniek oeuvre van historische romans. 

25. Robert Walser - De rover (Roman)

De zoveelste herontdekking van de Zwitser Robert Walser (1878-1956) heeft een nieuwe parel opgeleverd, de roman De rover (Der Räuber). De tekst werd in 2003 opgenomen in de zesdelige Suhrkamp-uitgave Aus dem Bleistiftgebiet, door Walser van 1924-1933 neergepriegelde teksten waarvan de transcriptie een hels karwei was. Walser sleet, al dan niet gestoord, de laatste 24 jaar van zijn leven in een psychiatrische inrichting. Ach, wat zou een Nederlandstalige biografie van deze kleine grote schrijver welkom zijn. 

24. Keith Lowe - Angst en vrijheid (Non-fictie)

De vaststelling dat de Tweede Wereldoorlog nog volop aanwezig is in het collectief bewustzijn, is onderhand een platitude van monumentale omvang. Maar wat zijn de mentale residuen van die oorlog precies? Hoe kijken mensen in verschillende windstreken erop terug? Welke institutionele veranderingen vloeien eruit voort? Hoe heeft de Tweede Wereldoorlog ons, kortom, voorgoed veranderd? In Angst en vrijheid geeft de Engelse historicus Keith Lowe (1970) een veelomvattend antwoord op die vraag. Mede op basis van verhalen van ooggetuigen. 

23. Marita Mathijsen - Een bezielde schavuit. Jacob van Lennep 1802-1868 (Biografie)

Een rijksadvocaat, Tweede Kamerlid, een productief auteur van historische romans en de verwekker van minstens twaalf kinderen, en niet alleen bij zijn echtgenote. Om maar een paar dingen te noemen. Tegenwoordig is Van Lennep een straatnaam, en er is slechts één boek leverbaar van deze ongewone man. Bruisende biografie van de hand van de eminente Mathijsen, die door middel van de alomtegenwoordige Van Lennep de hele 19de eeuw doet herleven. 

22. Marcel Haenen - De bokser. Het leven van Max Moszkowicz (Biografie)

Zeker het eerste deel van de biografie – dat de wederwaardigheden van de beroemde strafrechtadvocaat tot en met de oorlog beslaat – is ronduit adembenemend. Max Moszkowicz overleefde als enige het transport dat op maandag 21 september 1942 naar Auschwitz vertrok. Hoe hem dat lukte, beschrijft dit boek nauwgezet. Hoe hem dat levenslang achtervolgde ook. 

Mooiste zin van 2018

‘Hij aaide over haar saaie haar’ (uit Neerslag van een huwelijk. Dagboek 1977-1979 van Mensje van Keulen. Ze beschrijft hoe haar notoir overspelige echtgenoot Lon op een feestje danst met een nieuwe mevrouw). 

21. Thomas Rueb - Laura H. (Non-fictie)

Het ongelooflijke verhaal over een jonge vrouw uit Zoetermeer die in het kalifaat belandt, er op miraculeuze wijze uit ontsnapt en terug in Nederland verdacht wordt van terroristische plannen. Door de jonge Thomas Rueb opgeschreven als een journalistieke thriller, die je al snel niet meer loslaat, mede door de vakkundige opbouw in scènes, die lezen als een filmscript. 

20. Peter Middendorp - Jij bent van mij (Roman)

Middendorp baseerde zich voor deze ingetogen prachtroman op de moord op Marianne Vaatstra, al was het hem niet om de waarheid te doen, maar om de verbeelding. Jij bent van mij is een poging te begrijpen wat zich afspeelt in het hoofd van een moordenaar die dertien jaar zwijgt. Het boek stond op de shortlist van de Bookspot Literatuurprijs 2018; op naar de Libris Literatuurprijs 2019. 

19. Jeroen Koch - Oranje in revolutie & oorlog - Een Europese geschiedenis 1772-1890 (Geschiedenis)

In dit geweldig geschreven boek over de lotgevallen van de Oranjes in de 19de eeuw bouwt Jeroen Koch voort op zijn veelgeprezen biografie van koning Willem I. Het was geen glorietijd voor de familie: de latere koning Willem I papte op beschamende wijze aan met Napoleon in een vergeefse poging nog iets van zijn positie te behouden. Niemand gaf destijds nog een stuiver voor de dynastieke kansen van de Oranjes, al helemaal niet als regerend vorstenhuis in de voormalige Republiek.

18. Nicci French - De dag van de doden (Thriller)

De dag van de doden is het sluitstuk van een thrillerserie die als geheel een plaatsje verdient in de top-50. Acht delen lang helpt psychoanalyticus Frieda Klein tegen heug en meug de politie bij het oplossen van moorden. De inzet: detectivewerk en psychologisch analyseren liggen in elkaars verlengde. Het schrijversechtpaar French heeft een intrigerende, geloofwaardige en norse psycholoog in het leven geroepen die tot het einde blijft boeien. 

17. Typex - De vele levens van Andy Warhol (Strip)

‘Feitelijke fictie’, zo noemt tekenaar Typex zijn biografie van de New Yorkse kunstenaar die met zijn zeefdrukken, soepblikken, films, dagboeken en kapsel het icoon werd van de popart. Het leven van Andy Warhol is opgedeeld in tien hoofdstukken, elk met een eigen covertje in telkens een andere stijl, die de opkomst en ondergang van de Silver Prince of the Pop weerspiegelen. 

16. Ulrich Alexander Boschwitz - De reiziger (Fictie)

Bijna tachtig jaar lang werd het laatste manuscript van Ulrich Alexander Boschwitz verloren gewaand. Totdat het ineens opdook in een Frankfurts archief. Gelukkig maar: in beklemmend, evenwichtig proza beschrijft de Duitse Jood Boschwitz de wanhoop en verontwaardiging na de pogromnacht van november 1938. In de wrange details schuilt zijn grootste kracht. 

15. Nana Kwame Adjei-Brenyah - Friday Black (Korte verhalen)

De verteller in het titelverhaal in deze bundel is een Afro-Amerikaan, een eerste generatie migrant uit een Ghanese familie, die als superverkoper de Zwarte Vrijdag moet doorstaan. Adjei-Brenyah is een schrijver die de hyperbool niet schuwt, en zijn Grote Verkoopvrijdag verloopt net zo dodelijk als de jaarlijkse bedevaart naar Mekka. Slachtoffers zijn inbegrepen: ‘Our store has three bodies in the bodies section.’ Nana Kwame Adjei-Brenyah hanteert een stijl die in z’n schijnbare ongekunsteldheid aan Truman Capote doet denken. Deze Capote is zwart en briljant en heeft zijn boosheid getransformeerd tot grimmige miniaturen. 

14. Esther Gerritsen - De trooster (Roman)

Tedere Paasroman over de ongewone vriendschapsverliefdheid tussen een lekenbroeder in het klooster en een arrogante politicus met een #MeToo-schandaal aan z’n broek. Esther Gerritsen beschrijft met precisie en medemenselijkheid wat aantrekkelijk is aan religieuze symbolen en aan de christelijke gemeenschap. Zoals altijd legt ze haarscherp het menselijk falen bloot, maar deze roman blinkt vooral uit in het invoelbaar maken van zacht geluk. 

13. Rachel Cusk - Kudos (Roman)

Het slotdeel van een meesterlijke trilogie van Rachel Cusk waarin hoofdpersoon Fay alleen de verhalen opschrijft die anderen haar (meestal ongevraagd) vertellen. Over Fay zelf komen we weinig te weten, of juist alles: misschien is een persoon wel niets anders dan de contouren om die verhalen heen. Verrassend vormexperiment, een roman zonder plot, en toch zeer leesbaar, niet het minst dankzij de subtiele humor van de auteur. 

12. Menno Schilthuizen - Darwin in de stad (Non-fictie)

Een rijk boek, boordevol feiten over de oprukkende ‘stadsnatuur’, waarin dier en plant zich met indrukwekkend aanpassingsvermogen ontwikkelen tot soms nieuwe soorten. Evolutiebioloog Menno Schilthuizen  vertelt erover in een prettig toegankelijke stijl, die je anders doet kijken naar de zogenaamd alledaagse natuur. Een terechte winnaar van de Jan Wolkers Prijs 2018. 

11. Jan Paul Schutten en Floor Rieder - Het mysterie van niks en oneindig veel snot (Jeugd, vanaf 12 jaar)

Wat maakt dit duo toch tot de absolute top van de Nederlandse non-fictie? Filmisch heen en weer schakelend van oerknal naar verre toekomst, vertellend hoe het ijzer in ons bloed ooit in een supernova is ontstaan en hoe bizarre elementen pas op het laatste moment besluiten of ze een golf of een deeltje willen zijn, laten Schutten en Rieder voelen en zien wat niet valt te begrijpen. 

10. J. M. A. Biesheuvel - Verhalen uit het gekkenhuis (Korte verhalen)

Al vanaf de jaren zestig schreef Biesheuvel aan de verhalen over zijn gekte die dit jaar zijn samengebracht. Verhalen over zijn opgejaagde gedachtenstroom, wanen, angsten en opnames in gekkenhuizen.

Ze zijn ontroerend mooi,  vaak geestig, soms confronterend en te allen tijde steunend op het oordeel van Eva, zijn vrouw, grote liefde en toeverlaat door dik en dun. Haar recente overlijden maakt het lezen van deze verhalen extra wrang: hoe moet dat nu in godsnaam verder? 

9. Nina Polak - Gebrek is een groot woord (Roman

Alles wat haar debuut zo goed maakte – stijl, humor, een eigenwijze blik op haar generatie – keert in Polaks tweede boek terug. En er komt nog iets bij. Het gissen naar de toekomst van haar personages maakt, misschien omdat de auteur zelf de grens van 30 jaar voorbij is, plaats voor een weldoordachte keuze. Of liever gezegd: een weldoorvoelde keuze. Immers, ‘Er goed over nadenken, zoals de hulplijnen aanraden, is een slecht advies als je erover nadenkt.’ Skip Nauta (30) keert na 7 jaar varen terug in Amsterdam, en moet opnieuw uitzoeken waar ze thuishoort. 

8. Javier Marías - Berta Isla (Roman)

Na Een hart zo blank en De verliefden laat Javier Marías in Berta Isla opnieuw zien dat het huwelijk het laboratorium bij uitstek is om enkele van de grote vragen te onderzoeken die ons bestaan beheersen. Wat weten we van elkaar? Wat weten we van onszelf? Wat is de invloed op ons leven van de dingen die we weten en de dingen die we niet weten?

7. Richard Sennett - Stadsleven (Non-fictie)

Hoe ontwerp je een stad die mensen helpt om op een goede manier met elkaar om te gaan? Socioloog Richard Sennett reist de hele wereld over op zoek naar praktijkvoorbeelden. Een stad moet in ieder geval open zijn, concludeert hij. Ofwel: zij moet meer vormen van menselijk gedrag toestaan dan ontwerpers van tevoren kunnen bedenken. Een rijk en humaan boek propvol voorbeelden. 

6. Els Kloek (redactie) - 1001 vrouwen in de 20ste eeuw (Non-fictie)

Vijf jaar na 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis verscheen dit vervolg van historicus Els Kloek, nu expliciet gewijd aan de 20ste eeuw. Even leesbaar (want streng geredigeerd), even noodzakelijk. De hoerenmadam en de barones, de verzetsheldin en de moordenares – ze mogen allemaal meedoen. Heerlijk boek om af en toe in te bladeren. Zou elke dochter op haar 18de verjaardag cadeau moeten krijgen. Elke zoon trouwens ook. 

5. Sally Rooney - Normal People (Roman)

Normal People is het verhaal van Marianne en Connell, die elkaar eerst op de middelbare school en vervolgens op de universiteit ontmoeten. Rooney slaagt erin de lezer zeer bij haar personages te betrekken en mee te voeren in een roman waarin de hoofdpersonen om elkaar heen blijven cirkelen, nu eens afstand nemen, dan weer elkaar naderen. Ze lijken voor elkaar voorbestemd, maar is dat voldoende? Het is vooral in de bespiegelingen van beide hoofdpersonen dat Rooney haar verbijsterende meesterschap toont. (In januari verschijnt de Nederlandse vertaling: Normale mensen). 

4. Marente de Moor - Foon (Roman)

Er klinken de laatste tijd geheimzinnige fluittonen boven de Russische bossen, maar in plaats van bang is de Russische verteller Nadja vooral blij dat ‘de natuur ons nog voor een raadsel stelt. Het is een doodvermoeiende gedachte dat alles in onze macht ligt. Nu de mens elke cel van zijn bestaan heeft blootgelegd, kan hij wel wat romantiek gebruiken. Een sterk verhaal, ook goed.’ Marente de Moor excelleert in dit verhaal, dat de lezer tot een voyeur maakt in het bestaan van een afgezonderd zoölogenechtpaar. Daar heeft tien jaar geleden een drama plaatsgevonden. Lezen is hier ook luisteren en spoorzoeken. 

3. Maaike Meijer - Hemelse mevrouw Frederike (Biografie)

Ze woonde op een landgoed en gaf legendarische feesten. Ze was mooi, slim, erudiet en slordig. Na er een erfenis doorheen te hebben gejaagd, was ze doodarm maar ze bleef door en door chic. Ze schreef, gedichten en prozastukjes. Maaike Meijer prikt in de biografie van F. Harmsen van Beek (1927-2009) de mythe van de excentrieke ‘Fritzi’ vakkundig door en portretteert ‘Frederieke’, een vrouw met een tragisch leven, een geweldige dichter. 

2. Jolande Withuis - Raadselvader. Kind in de Koude Oorlog (Biografie)

Meesterbiograaf Jolande Withuis – zie haar boeken over Pim Boellaard en koningin Juliana – verdiepte zich in de journalist, schaker en communist Berry Withuis (1920-1999). Niet alle raadsels rond haar vader kon ze oplossen. Maar wat het betekende om op te groeien in zo’n diepgelovig milieu weet ze alleszins duidelijk te maken. ‘De hond was het enige levende wezen bij ons thuis dat werd aangeraakt.’ Je mocht geen verdriet hebben, of kwalen, want voor communisten telde alleen de klassenstrijd. Wel moest je altijd alert zijn, want de vijand kon zomaar toeslaan. Larmoyant beschreven is het niet, maar het is hartverscheurend

1. Lisa Halliday - Asymmetrie (Roman)

Kunnen we ons verplaatsen in iemand met een totaal ander leven, met een totaal andere achtergrond? Die vraag stelt de jonge schrijver Alice zichzelf in Asymmetrie, het verbluffend mooie debuut van Lisa Halliday. Halverwege het boek begint er opeens een nieuw verhaal, totaal verschillend van toon, en dan blijkt: Halliday kan dat wel. Halliday liet zich inspireren door haar relatie met de dit jaar overleden Philip Roth, maar haar boek is allerminst een parasitaire onderneming. Asymmetrie is zowel een knap en origineel gecomponeerde roman als een uitdagend onderzoek naar de taak van de literatuur, de verantwoordelijkheid van de schrijver. Geen vertoog, geen stellingname. Halliday peinst en overweegt. Roepen kan altijd nog. Asymmetrie is rijk aan ideeën, grappig, menselijk, en vernieuwend.

Deze lijst met 51 beste boeken van 2018 is gemaakt door Hans Achterhuis, Persis Bekkering, Wineke de Boer, Wim Bossema, Hans Bouman, Elma Drayer, Jean-Pierre Geele, Bo van Houwelingen, Ranne Hovius, Edwin Krijgsman, Pjotr van Lenteren, Jan Luijten, Emilia Menkveld, Arjan Peters, Joost Pollman, Wilma de Rek, Stephan Sanders, Marjan Slob, Maarten Steenmeijer, Aleid Truijens, Bert Wagendorp, Sander van Walsum en Marcus Werner.

De drie beste boekomslagen van 2018

Door Erik van den Berg

Geblakerd

Lucebert: Verzamelde gedichten. Omslag Tessa van der Waals.Beeld Simon Lenskens

Alsof het van binnen smeult, zo ogen de Verzamelde gedichten van Lucebert. Die aanblik is een reactie op de onthullingen door biograaf Wim Hazeu over de nazisympathieën van de jonge dichter. Omdat Luceberts poëzie daardoor van kleur verandert, paste Tessa van der Waals haar hemelsblauwe ontwerp uit 2004 aan. Het resultaat: een geblakerd rood boekblok met een omslag van het zwartste zwart, gevonden bij een papierspecialist in Beieren. Merknaam: Go To Hell Black.

Art deco

Nescio: De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje. Omslag Ron van Roon.

Verrassend: een Nescio zonder Hollandse wolkenluchten. Bij de honderdste verjaardag van Nescio’s debuut De uitvreter (eerste druk 1918) negeerde Ron van Roon de gebruikelijke natuurtaferelen op Nescio’s heruitgaven. Zijn ontwerp grijpt terug op de decoratieve stijl die rond 1920 en vogue was, de art deco. Nescio is volgens Van Roon zo’n begrip, dat zijn naam op feesteditie volstaat. Die verdiende een uitgelezen vorm: de goudgestipte Rennie Macintosh Ornaments ITC, een souvenir uit Nescio’s begintijd.

Top

Paolo Cognetti: De acht bergen. Omslag Eric Huysen, Moker Ontwerp.

Veel berglandschappen op omslagen dit jaar (Franco Faggiani, Regina Ullmann, James Wood), maar de top blijft De acht bergen van Poalo Cognetti, Boek van de Maand in De Wereld Draait Door, finalist in de Libris-verkiezing van het Mooiste Boekomslag – en tot ver in 2018 hoog in de CPNB-bestsellerlijst, mede dankzij het her en der geïmiteerde omslag. Eric Huysen baseerde het ontwerp op schetsen die hij maakte in zijn favoriete Oostenrijkse bergdal Montafon. Tegen zijn principes in (‘nooit te letterlijk worden’) maakte hij er precies acht bergen van.