Kafka op het Hogeland: hoe er in Gronings aardbevingsgebied stilaan spookhuizen ontstaan

In de stal in het achterhuis zwerft een lege vuilniszak. Door de hoge ramen bezien oogt het verder volledig ontruimde huis hol en kaal. December is het inmiddels, maar voor het monumentale pand aan de Borgweg in Zeerijp geen bouwhekken of aannemersbusjes te zien. Het enige leven scharrelt in de achtertuin: zes kippen en een haan.

‘Het konijn hebben we wel meegenomen’, zegt Michiel Jansen. ‘De kinderen willen hier niet meer zijn. Onze dochter loopt elke dag twee keer langs, naar en van school. Een spookhuis vindt ze het.’

In juni was de Volkskrant ook al op bezoek bij Jansen en zijn gezin, om te beschrijven hoe ingrijpend het aardbevingsbestendig maken van panden in Groningen is – technisch én emotioneel. Zij hadden net groen licht gekregen. Zoals het toen leek, zou hun huis na de zomer in de steigers komen te staan. ‘Maar ik blijf ontzettend op mijn hoede’, zei Jansen indertijd.

Maanden later blijkt zijn argwaan terecht. Begin september diende hun bouwbegeleider de budgetaanvraag in. Een formaliteit, leek het. Een constructeur, een calculator en de aannemer hadden er al maanden aan gewerkt. ‘Maar er gebeurt niets’, verzucht Jansen.

In de veronderstelling dat de versterking uiterlijk in oktober zou beginnen, vond het gezin een tijdelijk onderkomen in het woonhuis van een boerderij, 200 meter verderop. Drie weken geleden verhuisden ze erheen. De dubbele woonlasten zijn voor eigen rekening.

Zwaarste beving

Zeerijp was op 8 januari het epicentrum van de zwaarste aardbeving in vijf jaar. Die beving veranderde alles: nog geen drie maanden later besloot het kabinet dat de gaskraan in Groningen zo snel als mogelijk helemaal dicht gaat. De afbouw verloopt voortvarend, meldde minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) eerder deze week.

Maar wie denkt dat die klap van Zeerijp ook een slinger heeft gegeven aan de versterkingsoperatie, komt bedrogen uit. Omdat nagegaan moest worden of het versterken na versnelde verlaging van de gaswinning nog wel nodig was, trad juist een impasse in. Hans Alders vertrok als Nationaal Coördinator Groningen omdat hij meende zijn beloftes niet te kunnen waarmaken.

Twee weken geleden presenteerde zijn tijdelijke opvolger voor 11.500 gebouwen een nieuw Plan van Aanpak – het zoveelste. Huizen die eerst zeker versterkt moesten worden, blijken veilig. En andersom: panden die eerst geen risico leken te lopen, moeten nu toch geïnspecteerd. ‘Voortschrijdend inzicht’ is in Groningen synoniem geworden voor ‘onzekerheid’.

Over Eigen Initiatief, het versterkingsprogramma waar Jansen en zijn gezin in zitten, was minister Wiebes onlangs nog duidelijk in de Tweede Kamer: ‘Alle deelnemers in het huidige programma Eigen Initiatief krijgen de mogelijkheid om de versterking voort te zetten op basis van het bestaande versterkingsadvies.’

Op papier heeft de Nationaal Coördinator Groningen de leiding over de versterkingsoperatie. Jansen wordt bijgestaan door een bouwbegeleider. De budgetaanvraag voor zijn versterking is begin september ingediend bij het Centrum Veilig Wonen (CVW), een bedrijf ‘op afstand’ van de NAM, ooit bedacht voor het afhandelen van schade, nu stilaan uitgerangeerd.

Een termijn van twee weken staat er voor afhandeling. Inmiddels is Jansen drie maanden verder. ‘We wachten en wachten en niemand weet op wie.’

Kafka

Een woordvoerder van de Nationaal Coördinator laat de Volkskrant weten: ‘Binnen het programma voert CVW voor NAM op enig moment een check (een zgn. verificatie) uit op het versterkingsplan met budgetaanvraag dat door NCG wordt gedaan. NCG heeft inmiddels bij NAM/CVW aangedrongen op spoedige beoordeling van ingediende aanvragen.’

Maar een woordvoerder van het Centrum Veilig Wonen meldt: ‘Vragen over de afhandeling budgetaanvraag Eigen Initiatief kunnen wij vanuit Centrum Veilig Wonen niet voor je beantwoorden. Het programma Eigen Initiatief is van de Nationaal Coördinator Groningen (NCG).’

Zie hier: van een Gronings kastje naar een Groningse muur. Of: Kafka op het Hogeland. ‘Wij zijn de dupe van het machtsvacuüm dat is ontstaan’, zegt Michiel Jansen. De minister beloofde de verantwoordelijkheid voor de versterkingsoperatie over te nemen, NAM ‘uit het systeem’ te halen en de rekening ‘bij de achterdeur’ af te handelen.

Maar de praktijk is anders, zegt Jansen. Het gesteggel over geld komt bij hen tot achter de voordeur. Bekijk de Excelsheet met de budgetaanvraag maar eens: tientallen kanttekeningen plaatst het CVW of alle ingrepen wel nodig zijn. ‘Alsof wij op deze ingrijpende operatie zitten te wachten. We vragen echt niet om een jacuzzi.’

Een woordvoerder van minister Wiebes wijst erop dat kosten voor rekening van NAM komen. ‘Een toets door het CVW van de budgetaanvraag aan de bestaande kaders voor de versterking is onderdeel van dit proces. Intussen wordt de versterking zo snel als mogelijk volledig publiek georganiseerd. Vanzelfsprekend is het van belang dat verdere vertraging of onzekerheid in de uitvoering zoveel mogelijk wordt voorkomen.’

Grillen

Ze hadden juist gekozen voor het programma Eigen Initiatief om niet overgeleverd te zijn aan grillen van bedrijven en instanties, zegt Jansen. ‘Nu wordt er toch met ons gesold.’ Vier lokale bedrijven hadden 44 weken ingepland om de klus te klaren. Ander werk lieten ze er in deze hoogconjunctuur voor schieten. Maar nu er nog steeds geen fiat is, dreigen ze af te haken.

Jansen wil niet hardop nadenken over wat dat voor de voortgang zou betekenen. Hij komt nu al nergens anders meer aan toe, zegt hij. ‘Toen we hoorden dat we mee konden doen aan dit versterkingsprogramma, kwam er licht aan de horizon. Nu lekt alle energie weer weg.’