Onderzoekscollectief Bellingcat komt naar Nederland
Het Britse onderzoekscollectief Bellingcat wordt actief in Nederland. In Nederlandse steden gaat het teams opzetten die lokale kwesties gaan onderzoeken volgens de ‘Bellingcat-methode’. Dat wil zeggen: door openbare internetbronnen als Youtube, sociale media en Google Earth grondig door te spitten. Daarnaast is het van plan een permanent kantoor te openen in Den Haag om het Internationaal Strafhof te helpen diezelfde openbare bronnen te archiveren om ze als bewijsmateriaal te gebruiken. Dat meldt het collectief in NRC.
Openbare internetbronnen worden momenteel nog niet gebruikt in de rechtszaal van het Internationaal Strafhof, zegt de Britse Bellingcat-oprichter Eliot Higgins (39) tegen de NRC, omdat het jaren duurt voordat een zaak bij het Strafhof van start gaat. Het materiaal is dan doorgaans al van internet verwijderd. Het archiveren van digitale bronnen levert bij veel instanties hoofdbrekens op, zegt Mark Deuze, hoogleraar Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. ‘De opslagcapaciteit is eindig. Wat sla je wel op, en wat niet? Voor ouderwetse video en gedrukt materiaal is een systematiek bedacht om dat te bepalen. Maar voor digitale bronnen bestaat zoiets niet.’
Op lokaal niveau zal Bellingcat van toegevoegde waarde zijn, verwacht Deuze. ‘De onderzoekers ervan beschikken over vaardigheden die je bij ‘reguliere’ journalisten weinig aantreft: expertise op digitaal terrein. Bij het beantwoorden van een vraag zijn de meeste reguliere journalisten in eerste instantie geneigd te bellen met experts, woordvoerders, betrokkenen. Met andere woorden: met mensen. En in tweede instantie lezen ze vaak professionele documenten, zoals persberichten en rapporten.’
Vlucht MH17
Bellingcat-journalisten bellen geen mensen, zegt Deuze. ‘Ze kijken naar data, naar alle digitale sporen. Los van elkaar ogen die vaak niet relevant, maar als je al die gegevens aan elkaar koppelt, kan dat waardevolle informatie genereren.’
Tot nog toe heeft Bellingcat zijn nut bewezen met geruchtmakende onthullingen in internationale zaken. In 2014, het jaar van oprichting, werd het onderzoekscollectief wereldwijd bekend door te stellen dat de Boek-raket waarmee vlucht MH17 werd neergeschoten, waarschijnlijk afkomstig was van de 53e brigade van het Russische leger uit Koersk. Het officiële onderzoeksteam bevestigde die lezing in mei dit jaar. Afgelopen maanden identificeerde Bellingcat de twee verdachten achter de vergiftiging van de voormalige Russische spion Sergej Skripal en diens dochter in het Britse Salisbury.
In wat voor lokale kwesties zal de methode-Bellingcat zijn vruchten afwerpen? Deuze: ‘Neem een onderzoek van mijn UvA-studenten. Zij wilden de bijbaantjes van gemeentebestuurders in kaart brengen. Daarvoor hebben ze iedereen gebeld. Uiteindelijk heeft dat een prachtige database opgeleverd, maar dat heeft maanden geduurd. Ik kan me voorstellen dat Bellingcat een manier vindt waarop dit veel sneller kan. Alle informatie staat online, in registers: dit zijn geen geheimen die je iemand moet ontfutselen. Daar heb je nog steeds klassieke journalisten voor nodig.’