Direct naar artikelinhoud
Pietendebat

De discussie over Zwarte Piet kabbelt voort, maar het draagvlak brokkelt langzaam af

Sinds 2011 wordt om Zwarte Piet een felle cultuurstrijd gevoerd. Zo ook in  aanloop naar de intocht van Sinterklaas, op 17 november in Zaandijk. Naast boosheid domineert onder Nederlanders steeds meer een andere emotie: dodelijke vermoeidheid. Maar ook het besef dat Zwarte Piet nu toch echt zijn langste tijd heeft gehad.    

De debatavond over de Zwarte Pieten-kwestie in Zaanstad.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Roel (54) is een rondborstige Zaankanter in een wit trainingsjack met een enorme I love Zwarte Piet-button. Hij is boos. Tijdens een debat over het Sinterklaasfeest, woensdagavond in Zaanstad, probeert hij een paar keer op felle wijze te interrumperen.

Maar als hij eindelijk het woord krijgt, gebeurt er iets opvallends. Hij vraagt begrip. ‘Zwarte Piet is al enorm veranderd. Hij heeft geen dikke rode lippen meer, geen gouden oorbellen. Wij zijn nu aan het experimenteren met steenkoolkleuren voor het gezicht, met grijze lippen. Maar Sinterklaas en Zwarte Piet zijn maar drie weken in het land. Je kunt zo’n feest niet opeens 180 graden omkeren. Daarom vraag ik: geef ons de tijd!’

Zwarte Piet zit in het defensief, dat werd in Zaanstad nog eens duidelijk. Er werd een veelzeggend filmpje getoond over jongeren die ouderen in een verzorgingstehuis hadden geïnterviewd. De ouderen stonden als één man achter Zwarte Piet. De (autochtone) jongeren leken zich niet erg druk te maken over diens kleur, maar ach, waarom zou je geen rekening houden met andermans gevoeligheden? De meeste Nederlanders willen vasthouden aan Zwarte Piet, bleek vorig jaar uit een peiling van EenVandaag, maar het draagvlak brokkelt langzaam af,  van 89 procent in 2013 naar 68 procent in 2017. Van de jongeren tussen 18 en 25 jaar vond 52 procent dat het uiterlijk van Piet aangepast moest worden.

Bij de intocht van Sinterklaas, op 17 november in Zaandijk, zal de goedheiligman vergezeld worden door roetveegpieten, zo heeft de publieke omroep NTR besloten. Sommigen zijn zo vaak door de schoorsteen afgedaald dat ze helemaal zwart zijn, aldus de NTR in een kunstig gevonden compromis. Kinderen hebben geen moeite met de roetveegpieten, zegt Anne-Martien van der Does, Kinderombudsman van Zaanstad, na een enquête onder tweehonderd kinderen. 

De debatavond over de viering van het Sinterklaasfeest in Zaanstad.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Goed verhaal

‘Ze hechten aan een goed verhaal. Sinterklaas is een oude, stramme man, die hulp nodig heeft op het dak. Daarom heeft hij elastische Pieten, die door de schoorsteen gaan. Kinderen vinden de roetveegpiet goed, omdat hij in een verhaal past. Een groene Piet vinden ze niks. Piet is toch geen plant?’, aldus Van der Does. Overigens werd tijdens de debatavond ook een filmpje vertoond waarin kinderen van groep 8 zeiden dat ze het liefst alles bij het oude wilden laten. Ook vroegen ze ‘grote mensen’ op te houden met ruzie maken, want ‘Sinterklaas is geen grote mensenfeest’.

Sinds 2011 wordt om Zwarte Piet een felle cultuurstrijd gevoerd. De gemeente Zaanstad organiseerde vier debatavonden om de emoties ook op lokaal niveau te temperen. Drie daarvan werden afgelast wegens gebrek aan belangstelling. Bij het slotdebat kwamen een kleine 100  Zaankanters (van de 155 duizend) opdagen. Het Pietdebat mag door voor- en tegenstanders met grote verbetenheid worden gevoerd, bij het gros van de bevolking lijkt een andere emotie te domineren: dodelijke vermoeidheid.

De intocht van Sinterklaas is tegenwoordig net een risicowedstrijd in de Eredivisie. De goedheiligman wordt ingehaald op een terrein dat is afgezet met hekken en toegangspoorten. Er komen twee vakken voor demonstranten, pro- en anti-Piet, gescheiden van de vakken voor kinderen en hun ouders. ‘Ik hoor veel angst. Kan ik met mijn kinderen nog wel veilig naar de intocht?’, zegt Johan Knopjes, beheerder van buurtcentrum De Lorzie in Wormerveer.

Sinterklaas Sniper

De gemeente Zaanstad zocht contact met ongeveer tien actiegroepen, om te polsen wat ze van plan waren. Anti-Piet Michael van Zeijl van actiegroep De Grauwe Eeuw weigerde burgemeester Jan Hamming de hand te schudden, met de woorden: ‘Ik schud racisten geen hand’. Vervolgens zette hij een petje op tafel met de tekst Sinterklaas Sniper (‘scherpschutter’). In augustus werd Van Zeijl veroordeeld tot een boete van 300 euro omdat hij via Facebook had opgeroepen een prijs op het hoofd van de Sint te zetten: ‘Dubbele prijs als het tijdens de nationale intocht is, zodat alle kinderen getuigen ervan zijn, zelfs massaal onder zijn hersenen en botsplinters bedekt zitten.’ Van Zeijl kondigde aan dit jaar de intocht van Sinterklaas te zullen verhinderen.

Zo vliegen de bedreigingen heen en weer. Donderdag werd in Amsterdam 200 euro boete geëist tegen een 26-jarige man uit Alkmaar die anti-Pietactivist Quinsy Gario op Facebook had bedreigd met de woorden: ‘Mensen zoals jij zouden afgemaakt moeten worden.’

Het einde van de strijd is nog lang niet in zicht. De actiegroep Kick Out Zwarte Piet heeft aangekondigd niet naar de intocht in Zaandijk te komen, maar in achttien andere gemeenten te demonstreren, waaronder Dokkum. Pro-Pieten hebben alvast aangekondigd hun komst naar Den Helder te zullen blokkeren. Vrijdag doet de rechter uitspraak in de zaak tegen de ‘blokkeerfriezen’ die vorig jaar een anti-Pietdemonstratie in Dokkum verhinderden. Een straf zal de gemoederen waarschijnlijk verder verhitten.

Sinterklaas Sniper
Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Achterhoedegevecht

Toch lijken de pro-Pieten een achterhoedegevecht te voeren. Hoewel de meeste Nederlanders aan Piet willen vasthouden, hebben de anti-Pieten hem tot gevoelige kwestie weten te verheffen. Vooral in steden waar veel mensen met een migratieachtergrond wonen of bij organisaties die naar diversiteit streven zal het moeilijk worden een traditionele Piet op te voeren. Zo maakte de Nationale Politie deze week bekend dat Zwarte Piet zal verdwijnen bij de interne Sinterklaasvieringen.

Ondertussen zijn de radicaalste activisten alweer een stap verder. Sinterklaas deugt ook niet, zei Michael van Zeijl in het gesprek met burgemeester Hamming: ‘Kwalijk dat kinderen bij een oude katholieke man op schoot zitten.’ En: ‘Waarom moet Sinterklaas altijd een man zijn?’, vond Naomie Pieter van Kick Out Zwarte Piet deze week op radiozender Den Haag FM. ‘Kan het niet een vrouw zijn, of iemand in een rolstoel?’