Commissie-De Wit: oud-minister Bos maakte grote fouten bij bankensteun

Commissievoorzitter en Tweede Kamerlid (SP) Jan de Wit beschouwt Wouter Bos in zijn 709 pagina's tellende rapport als hoofdverantwoordelijke voor de zes door zijn commissie onderzochte maatregelen. Daarbij ging het, naast de aanschaf van de Nederlandse delen van het Fortis-concern en twee steunoperaties voor bankverzekeraar ING, ook om een garantieregeling van 200 miljard euro voor Nederlandse banken. Verder werden spaartegoeden van particulieren gegarandeerd tot een euroton, waar dat eerst 40 duizend euro was. Tenslotte komt ook het schadeloos stellen van slachtoffers van het faillissement van internetspaarbank Icesave op het conto van Bos.

In alle zes gevallen, zo stelt De Wit vast, heeft hoofdverantwoordelijke Bos fouten gemaakt. Daarbij heeft hij de Tweede Kamer nimmer vooraf geïnformeerd. Dat had wel gemoeten volgens het budgetrecht, dat zegt dat de Kamer vooraf toestemming moet geven voor extra uitgaven die niet in de begroting zitten. 'Dat budgetrecht is dus geschonden', concludeert De Wit vandaag in een gesprek met de Volkskrant.

'En wanneer de Kamer dan achteraf wordt geïnformeerd, is dat niet tijdig en ook nog eens onvolledig geweest.' Kortom, stelt De Wit vast: 'De controlemogelijkheden van de Tweede Kamer zijn door de minister belemmerd.'

Veel fouten
De fouten die Bos bij het nemen van de crisismaatregelen heeft gemaakt, zijn velerlei, zo blijkt uit het rapport van De Wit. Hij verzuimde in de loop van 2008, toen de kredietcrisis voor iedereen zichtbaar naar een hoogtepunt werd gestuwd, actie te ondernemen. Eind september werd Bos volledig overvallen door de mededeling dat België en Luxemburg in Brussel bezig waren het Fortis-concern te redden. Bos droeg daar uiteindelijk 4 miljard euro aan bij. 'Maar niemand weet waar dat bedrag op was gebaseerd en de Kamer werd er niet over geïnformeerd', zegt De Wit.

Enkele dagen later volgde de nationalisatie van de Nederlandse delen van Fortis. Daarvoor betaalde Nederland 16,8 miljard. 'Maar als je kijkt naar de bedrijfseconomische waarde van de gekochte delen: die staat in geen enkele verhouding tot de 16,8 miljard', zegt De Wit. Bos had zijn adviseurs volgens de commissievoorzitter moeten vragen of die nog lijken in de kast wisten te ontwaren. Die waren er wel degelijk, heeft De Wit vastgesteld. 'Wij zeggen: in zijn totaliteit kun je al op het moment van de transactie vaststellen dat er 4 tot 5 miljard bijgeteld had moeten worden.'

Gefaald
Ook bij de twee reddingsoperaties rondom ING heeft Bos gefaald, vindt de commissie. Op 10 oktober 2008 kreeg het financiële concern 10 miljard euro kapitaalsteun van Bos. Maar zowel ING als bankentoezichthouder De Nederlandsche Bank waren daar tegen. De 10 miljard zou het echte probleem van ING namelijk niet adresseren. Dat was een portefeuille aan zeer zwakke Amerikaanse hypotheken die de balans van ING flink verstoorde.

'Maar Financiën, de minister zegt: je kunt een kapitaalinjectie van 10 miljard krijgen. We willen niet en we kunnen niet dat probleem van die besmette activa aanpakken. Dat is een grote fout geweest.' In januari 2009 moest de staat ING alsnog te hulp schieten om dit probleem met zogenoemde Alt-A-hypotheken, op te lossen. 'Daardoor zijn de problemen voor én ING én de staat groter geworden.' De Wit wil niet zo ver gaan de 10-miljard steun als weggegooid geld te bestempelen. 'Maar een andere oplossing had aanzienlijk gescheeld. In elk geval was de 10 miljard niet de oplossing voor het echte probleem.'