Bij een cursus tegen online stalken in het opvanghuis
De verwarming staat hoog, dat hebben uitgeputte vrouwen graag. Negentien wonen er dankzij een gewelddadige partner in dit opvanghuis in Den Haag, vaak met hun kinderen. In de beschutte woonkamer onder straatniveau zitten vijf vrouwen, bleek en met boze gezichten van onrust. Ze volgen deze ochtend een cursus tegen online stalken, het modernste middel bij het opjagen door een ex.
Het huis is ingericht met kleuren die de moed erin proberen te houden. Op een kast staan zelfgemaakte bordjes met opbeurende levenswijsheden. Eén vrouw is Nederlands, eind zestig, in joggingpak. Verder twee moslims, één met en één zonder hoofddoek. Twee vrouwen uit Oost-Europa, één Scandinavische. Hier vind je vooral vrouwen die zelf geen onderdak konden regelen.
Het huis is niet strikt afgesloten of geheim, soms weet een ex ook dat een vrouw hier is, zijn er omgangsregelingen voor kinderen. De deur heeft wel een camera en cijferslot. Geen ‘code rood’ maar ‘code oranje’ noemen de cursusleiders dit huis: thuis wonen is te onveilig, maar er is nog geen direct levensgevaar.
Zoiets kan wel snel veranderen. Per jaar worden in Nederland ruim dertig vrouwen vermoord door hun (ex-)partner (tegen zeven à acht mannen). Niet zelden werd hun situatie dramatisch verkeerd ingeschat, zoals bij de 16-jarige Humeyra Öz uit Rotterdam, die twee keer aangifte deed van mishandeling en stalking door haar ex, voordat hij haar in december op school doodschoot.
‘Veel vrouwen hebben tegenwoordig ook het gevoel online te worden gevolgd door hun ex’, zegt cursusleidster Maria Witte. ‘En vaak ís dat ook zo.’
De moslim zonder hoofddoek zal vertellen dat haar omgeving (‘vooral Turks’) een gescheiden vrouw hoe dan ook als hoer beschouwt en via Facebook lijkt te controleren of ze nu een vriend heeft. De Scandinavische voelde zich als zzp’er extra onveilig toen de Kamer van Koophandel haar gegevens ondanks bezwaren aan jan en alleman bleef verstrekken: zij heeft zich daar maar uitgeschreven. De Nederlandse zegt dat ze van angst tijdelijk haar geheugen kwijt was toen ze hier arriveerde.
Na de cursus vertrekken ze snel, zeer op hun hoede en bang te worden herkend. Later op de ochtend zal de Nederlandse het pand beheerst als een dame verlaten in wollen wintermantel, voorzien van nette make-up en glimlach.
Er bestaat bij politie en hulpverleners risicoscreening voor mensen die zich onveilig voelen in een (ex-) relatie. Maar los van de vraag of screening wel werkt, zie de dodelijke slachtoffers, gaat die meestal alleen over de fysieke en psychische veiligheid. ‘In code rood-situaties wordt nog steeds niet standaard gekeken wat een partner online doet’, zegt Paula Van den Boom, die stichting safetyNed oprichtte om dit te veranderen. Vier organisaties voor slachtoffers van huiselijk geweld in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en het gebied tussen Utrecht en Nijmegen doen mee en er zijn nu cursussen voor hulpverleners, politie en slachtoffers, zoals deze ochtend.
De cursus zelf is opvallend basaal - het verbaast bijna dat er niet al veel méér slachtoffers vielen. Voornaamste vraag: staat de locatiezoeker op je telefoon uit? En op die van je kinderen? Verander zo nodig alle wachtwoorden. Weet dat hij met een wachtwoord van jouw Google-account al je opgeslagen whatsApp-berichten kan teruglezen. Weet welke apps je locatie delen. Gebruik nooit openbaar wifi. Weet wie je vrienden zijn op Facebook en welke foto’s je plaatst.
Cursusleidster Maria vertelt hoe een vrouw meemaakte dat haar ex in bezit van haar DigiD het gezag over de kinderen wist te wijzigen, ‘en dat terugdraaien duurt héél lang’. Hoe een andere ex bij een begeleid bezoek van zijn kinderen een gps-tracker in hun speelgoed stopte. Weer een ander kind werd - cadeautje - door vader voorzien van een zonnebril met verborgen camera.
Na afloop praat ik nog telefonisch met een interimmanager (naam ter redactie bekend) wier ex de gewoonte ontwikkelde ’s nachts haar e-mail te lezen en in woede uit te barsten. Toen hij haar ledematen begon te breken is ze vertrokken. Daarna stuurde hij tientallen voice-appjes per dag, waaruit vaak bleek dat hij precies wist waar zij was. Naar de politie durfde ze pas toen hij naaktfoto’s van haar op Facebook zette. Die heeft de voice-apps beluisterd en de man meteen gearresteerd. Hij werd veroordeeld. En is weer vrij.
Goed dus dat er intussen een cursus is. Of het ook echt helpt is een andere vraag: ‘Ik ben als de dood mijn ex weer te activeren’, zegt de interimmanager.