Begraven kan heel duur, of juist op een koopje
Een begrafenis is tegenwoordig op een voetbalveld, of juist ontdaan van alle parafernalia. De prijzen variëren mee, ook omdat de concurrentie tussen begrafenisondernemers veel heviger is geworden.
Het aantal uitvaartondernemingen neemt zeer snel toe, bleek donderdag uit nieuwe CBS-cijfers. Sinds 2007 is het aantal bedrijven in deze sector met maar liefst 80 procent gestegen. De vergrijzing leidt tot meer sterfgevallen en dus tot extra werk voor doodgravers. Toch daalt het gemiddeld aantal uitvaarten per bedrijf, omdat het vooral zzp'ers zijn die zich als nieuweling op de uitvaartmarkt begeven.
Tien jaar geleden telde Nederland 1.110 uitvaartondernemers. Ongeveer 60 procent runde zijn bedrijf zonder personeel. Het aantal ondernemingen is inmiddels gestegen tot 1.990. Driekwart daarvan is een eenmanszaak.
Paul Koeslag van de branchevereniging voor uitvaartondernemers snapt de aantrekkingskracht op kleine zelfstandigen wel. 'Iedereen kan er zo mee beginnen. Niet dat het een makkelijk vak is - je moet 24 uur per dag klaar staan -, maar je hebt er geen officiële opleiding voor nodig.'
Juist de afgelopen jaren is het werk aantrekkelijker geworden, zegt voorzitter Koeslag. Uitvaarten zijn er nu in vele varianten, terwijl een rouwdienst vroeger meestal volgens een vast stramien verliep. 'Tot tien jaar geleden bepaalden religie en afkomst hoe een uitvaart eruitzag. Door de ontzuiling en ontkerkelijking zijn uitvaarten steeds persoonlijker geworden. Mensen willen tegenwoordig iets unieks. Voor de uitvaartondernemer is dat veel afwisselender. De ene dag regelt hij een FC Utrecht-begrafenis inclusief clublogo op de kist en een dienst bij het stadion en de volgende dag een heel eenvoudige uitvaart in kleine kring.'
Stevige concurrentie
Die dagelijkse afwisseling zit er niet in voor elke nieuwe ondernemer. Het aantal sterfgevallen lag vorig jaar op 148 duizend. Door de vergrijzing groeit dit jaarlijks met 1,2 procent tot waarschijnlijk 190 duizend in 2040. Volgens Koeslag wordt driekwart van de uitvaarten verzorgd door de driehonderd gecertificeerde leden van de branchevereniging BGNU. De overige circa 1.600 uitvaartbedrijfjes moeten dus vechten om het overgebleven kwart van de Nederlandse markt. Als ze het onderling eerlijk zouden verdelen, zou elk van die kleinere bedrijven 23 begrafenissen per jaar mogen verzorgen.
In de praktijk werkt een deel van de zzp'ers in opdracht van grotere bedrijven als uitvaartverzekeraar Monuta. 'Voor kleine zelfstandigen is het steeds lastiger uitvaarten vanuit huis te blijven verzorgen', zegt een woordvoerder van Monuta. 'Ze hebben last van de onderlinge concurrentie. Om rond te komen werkt een deel daarom in opdracht van grote ondernemingen. Wij zetten zzp'ers bijvoorbeeld in om pieken op te vangen, om in te vallen voor zieken of in gebieden waar we zelf niet voldoende bezetting hebben.'
De stevige concurrentie blijkt ook uit de prijzen van een uitvaart, zegt Peter van Schaik van de vergelijkingssite uitvaartmarkt.nl. 'Drie jaar geleden kregen we nog geregeld offertes van 8.000 euro voor een begrafenis binnen. Nu kost een vergelijkbare uitvaart soms maar 2- tot 4.000 euro. Het zou kunnen dat de duurdere bedrijven hun prijzen niet meer aan ons doorgeven, maar het is ook een gevolg van de toestroom van nieuwe concurrenten.'
Volgens Monuta zijn de prijsverschillen tussen uitvaarten groter geworden. 'Dat mensen vaker een unieke begrafenis willen, betekent ook dat ze bereid zijn er meer voor te betalen. Tegelijkertijd is de budgetbegrafenis nu een hype', zegt de woordvoerder. Een sobere crematie van Uitvaart24 kost bijvoorbeeld maar 1.250 euro. Voor dat geld krijgen de nabestaanden geen plechtigheid in het crematorium, maar regelt de zelfverklaard marktleider in budgetuitvaarten wel alles wat strikt noodzakelijk is.
Koop Geersing, ZZP'er (59)
'De dood raakte een snaar waarvan ik niet wist dat ik hem had. Ik was hoofd radio bij de Avro en had alles wat mijn hartje begeerde. Toch was ik niet gelukkig. Afscheid en verdriet besprak ik liever niet. Totdat mijn schoonmoeder, schoonvader en vader kort na elkaar overleden. Ik zag dat de dood een belangrijk onderdeel is van het leven en werd erdoor gegrepen.
'Ik nam meteen ontslag. Sindsdien heeft mijn leven een ommezwaai gemaakt. Ik ben een franchiseovereenkomst met een uitvaartorganisatie aangegaan omdat er tegenwoordig zo veel uitvaartondernemers zijn. Het leek me te moeilijk daar geheel zelfstandig tussen te komen. Mijn mediaverleden helpt me bij mijn nieuwe werk. Tijdens een uitvaart probeer ik met behulp van muziek en beeld een verhaal te vertellen, net als ik deed in een radio- of televisieprogramma. Ik ben dag en nacht bezig met mijn vak. Mijn telefoon ligt 's nachts naast mijn bed en gaat mee naar de wc.'
Julia Cornelissen
Jurgen Theunissen, eigenaar uitvaartonderneming (39)
'Ik ben eindelijk aangekomen bij het eindstation dat ik twintig jaar geleden al voor me zag. Tegenover mijn school zat de begrafenisonderneming van kennissen van mijn ouders, een wereld die ik vol nieuwsgierigheid aanschouwde. Op mijn 16de werd ik kistdrager en iets later chauffeur bij dat bedrijf. Ik ben langer dan 1 meter 90 en dankzij mijn lengte kon ik al zo jong in de uitvaartwereld beginnen als drager.
'De uitvaartmarkt is sindsdien enorm gegroeid en blijft ook groeien, dus in januari durfde ik mijn eigen onderneming te beginnen. Mensen zijn steeds meer op zoek naar een persoonlijke klik met hun uitvaartondernemer. In plaats van de begrafenisondernemer te kiezen die de familie al jaren helpt, gaan ze websites af en kiezen ze de persoon die ze aan hun tafel willen uitnodigen, die ze willen verwelkomen in hun gezin. De stereotiepe uitvaartondernemer is niet meer een oudere man met grijs haar, een zwart pak en een hoge hoed. Mensen willen iets moderners. Dat biedt ruimte voor nieuwe ondernemers.'
Julia Cornelissen
Christel Schenk, zzp'er (29)
'Ik heb voor dit vak gekozen omdat ik rechtstreeks met mensen wilde werken. Toen tijdens mijn studie iemand in mijn omgeving overleed, was ik onder de indruk van de manier waarop de uitvaartonderneming de begrafenis regelde. Even later zag ik een vacature bij een uitvaartbedrijf en kwam alles samen.
'In mijn eerste jaar kon ik sommige verhalen moeilijk loslaten, ik ben een emotioneel type. Inmiddels ben ik gewend aan de dood. In de auto op de terugweg even heel hard de muziek aanzetten is voor mij een beproefde manier om met verdriet om te gaan.
'Ik zie steeds meer jonge aanwas in de uitvaartbranche. Van oudsher is dit een wereld van de gevestigde orde. Er zijn veel familiebedrijven die al generaties lang meegaan. Voor hen blijf ik een jonkie, al compenseert mijn ervaring dat inmiddels. Mijn generatie doet het anders. Uitvaarten worden steeds minder traditioneel. Zo heb ik ceremonies georganiseerd in strandtenten. Ik neem voor iedereen de tijd: sinds ik voor mezelf werk, ben ik nooit meer vrij. In ruil daarvoor word ik onderdeel van de families die ik
bijsta.'
Julia Cornelissen