Couchsurfen draait niet om het besparen van geld, maar om toegang tot cultuur

Backpackers gaan toch vooral couchsurfen omdat het lekker goedkoop is?

‘Aanvankelijk speelde het idee van geld besparen een grotere rol, maar de nadruk is meer en meer op de uitwisseling komen te liggen. Couchsurfers zien zichzelf niet als toeristen, maar als reizigers. Zij leren het land ‘echt’ kennen, omdat zij via locals toegang krijgen tot de ware aard en cultuur. Elk profiel bevat iets als: ik ben heel open en sociaal, ik kan niet wachten om jou en jouw cultuur te leren kennen.’

In een profiel probeer je jezelf te verkopen, de realiteit is meestal prozaïscher.

‘Het wonderlijke is dat het politiek correcte antwoord is gaan overheersen. Het is een mechanisme geworden. Om te kunnen surfen, moet je je niet alleen zo presenteren, je moet je ook zo gedragen. Terwijl niet iedereen nieuwe vrienden wil maken of continue interactie wil. Ik heb bijna zeventig mensen uitgebreid geïnterviewd. Een deel van hen wil vooral een huis of eten delen. Dat is een ander uitgangspunt van de deeleconomie. Dat lijkt amper nog geoorloofd in de ideologie van couchsurfing.’

Verplichte interactie dus?

‘Het levert pressie op. Je kunt niet permanent sociaal zijn. Dat herkent bijna iedereen. Ik heb tal van mensen gesproken die zeiden: als ik een trip plan, dan doe ik het half om half: de helft couchsurfen en de helft in een hostel voor de rust en personal space.

‘Ik ben voor mijn promotie even terug in Amsterdam en logeer nu via Airbnb, omdat ik behoefte heb aan stilte en ruimte voor mezelf. Gevoelsmatig mag dat niet als je surft. De surfers die ik sprak, willen zonder uitzondering ‘een goede gast’ zijn. En een goede gast eet of kookt samen en heeft veel contact en interactie met zijn of haar host. Je terugtrekken voelt ongepast of onbeleefd.

‘Mensen vinden dat contact vaak oprecht leuk, maar ze hebben ook het idee dat het zo hoort. En door het systeem van referenties zijn mensen bang niet aan de eisen te voldoen. Het belang van goede referenties kwam in elk interview dat ik deed aan bod.’

Al die ongeschreven regels lijken haaks te staan op de hippie-uitstraling van de couchsurf-gemeenschap.

‘Een vrouw die graag surfte, durfde haar Italiaanse host niet te vertellen dat ze een designertas had gekocht. Die verstopte ze in haar backpack. Omdat het zogenaamd niet past bij de true spirit of couchsurfing. Je wil ook niet bij de McDonald’s betrapt worden, je hoort het echte eten van het land te eten.

‘Tegelijkertijd vertelden mensen me over hun bijzondere ontmoetingen. Ik sprak een gastvrouw in Amsterdam die na jaren couchsurfing wel wat geld wilde verdienen. Ze ging Airbnb’en, maar dat vond ze helemaal niks. Ze sprak haar gasten alleen nog als ze een schone handdoek wilden. Ze wilde geen hotel runnen, ze wilde mensen van over de hele wereld ontmoeten en hen een beetje op weg helpen in Amsterdam. Dus is ze weer gaan couchsurfen.’

Leren mensen ook echt iets over elkaars cultuur?

‘Dat is de vraag. Ik ontdekte dat veel vooroordelen niet doorbroken worden door losse ervaringen. Een voorbeeld: Aziaten zijn stil en verlegen, denken mensen. Als ze een Aziaat ontmoetten die juist veel kletste en heel open was, dan noemden ze deze persoon atypisch. Ze stelden hun vooroordeel niet aan de kaak, dat bleef gewoon overeind.’