Filmredacteur Bor Beekman over het IDFA: ‘De mooiste documentaires laten jouw beeld van de wereld kantelen’

Je moet voor de Volkskrantdag vier films kiezen uit IDFA’s selectie van driehonderd documentaires, hoe doe je dat?

‘Veel films zien, om te beginnen. Omdat ik het hele jaar door over film schrijf en de grote buitenlandse festivals bezoek, heb ik vooraf al wel een aantal titels in het vizier. Die zie ik eerst. Ik schat dat ik dit jaar zo’n veertig documentaires heb gezien. De vaste filmmedewerkers van de Volkskrant kijken ook mee, dat helpt, maar het is onmogelijk om alles te zien. 

‘Voor de uiteindelijke Volkskrantdag-selectie is een goede mix van films heel belangrijk. De titels moeten niet te veel op elkaar lijken. In het verleden hebben Volkskrantdag-bezoekers na afloop weleens geklaagd, dat de dag met vier heftige documentaires wel heel zwaar was. Maar er worden nu eenmaal heel veel schitterende documentaires gemaakt over delen van de wereld waar het minder fijn is. Daarom ben ik altijd op zoek naar die ene net wat vrolijkere, of iets luchtigere maar steengoede documentaire. Dat je na een aangrijpende film over Afghaanse straatkinderen niet meteen doorgaat met een even aangrijpende film over – ik noem maar iets – Roemeense straatkinderen. 

‘De Volkskrantdag moet ook een soort mini-IDFA zijn: van alles wat. Tussendoor houd ik vraaggesprekken met de filmmakers op het podium. Dat directe contact tussen de filmmakers en het publiek is extra leuk, dat hoort bij die festivalervaring.’

Tussen 2009 en nu waren zes van de tien openingsfilms van Nederlandse makers. Hoe kan dat, op zo’n internationaal festival?

‘Dat is best vaak, ja. Maar je mag je eigen filmmakers soms wel ietsje voortrekken, dat doen ze op andere internationale festivals net zo goed. We maken in Nederland ook echt veel mooie documentaires – dat vinden ze ook in het buitenland. We hebben een naam op dat gebied. Joris Ivens was in de jaren dertig al een internationaal vermaard documentairemaker, later waren er Bert Haanstra en Johan van de Keuken. Onlangs interviewde ik Orwa Nyrabia, de nieuwe artistiek directeur van IDFA, hij noemde Van de Keuken als een van zijn grootste inspiratiebronnen. Als student keek hij thuis op de bank in Damascus naar een dvd-verzamelbox van het werk van Van de Keuken. Dat is niet uitzonderlijk: Van de Keuken is een grootheid in de documentairewereld.’

Wanneer vind jij een documentaire goed?

‘Dat kan om duizenden redenen zijn. Soms is het onderwerp heel goed – Three Identical Strangers zit dit jaar in onze selectie, over een drieling die niet van elkaars bestaan wist en elkaar per toeval leert kennen. Geweldige film, vooral om het onderwerp: een krankzinnig verhaal dat gaandeweg almaar krankzinniger wordt. Goeie kans dat die film straks een Oscarnominatie krijgt. Maar een documentaire kan ook goed zijn omdat de filmmaker de vorm oprekt, door bijvoorbeeld met animatie te werken. Of omdat de maker heel visueel vertelt, in plaats van het letterlijk uit te leggen.

‘We vertonen zaterdag ook de openingsfilm Kabul, City in the Wind van Aboozar Amini. Amini stelt de mensen in zijn films nooit vragen als hij ze filmt. Als je dat wél doet, verbreek je de magie, vindt hij. Daartegenover staan filmmakers zoals Michael Moore, of dichter bij huis Frans Bromet, die juist heel directe vragen stellen aan mensen terwijl ze die filmen, en daar ook zeer bedreven in zijn. Elke vorm brengt iets anders.

‘Het allermooiste zijn de documentaires van filmmakers die jouw beeld van de wereld kantelen, die erin slagen je op een andere manier te laten kijken. Naar iets wat je niet kent, of naar iets wat je misschien dacht te kennen.’

Waarom doet de krant dit eigenlijk, meewerken aan zo’n festival als IDFA?

‘Lezers van de Volkskrant gaan bovengemiddeld vaak naar de bioscoop én bovengemiddeld vaak naar filmfestivals. Het zijn van nature al IDFA-bezoekers. De Volkskrantdag is ook altijd uitverkocht. Vorig jaar zijn we voor het eerst begonnen met een Volkskrant Magazinedag op zondag. Ook die dag is geheel uitverkocht. Nu hebben we het hele laatste IDFA-weekend het Tuschinski-theater voor onszelf.

‘Dat we sponsor zijn van het festival betekent overigens niet dat onze deelname invloed uitoefent op wat we in de krant schrijven. Dat blijven we altijd zelf bepalen. Maar als krant willen we de filmfestivalcultuur wel ondersteunen. IDFA behoort als filmfestival tot de wereldtop. Het is écht het grootste en belangrijkste documentairefestival op aarde, maar mooi wel in Nederland. We vergeten soms hoe bijzonder dat is.’