Amazonewoud hobbelt achter de klimaatverandering aan
Het Amazonewoud past zich aan, maar kan de klimaatverandering niet bijhouden. Dat concludeert een team van ruim honderd wetenschappers die hebben onderzocht welke veranderingen het grootste tropische regenwoud van de wereld de afgelopen dertig jaar heeft ondergaan. Ze vrezen dat de biodiversiteit in de bossen op den duur zal afnemen.
Uit het onderzoek aan de hand van metingen op meer dan honderd plekken in het Amazonegebied blijkt dat de klimaatverandering sinds de jaren tachtig heeft geleid tot wijzigingen in de samenstelling van het bos. Toegenomen droogte, hogere temperaturen en de toegenomen hoeveelheid CO2 in de atmosfeer hebben invloed op groei en sterfte van boomsoorten. De ene soort is beter bestand tegen de veranderingen dan de andere.
Vooral bomen van soorten die groot worden en van soorten die goed tegen droogte kunnen, profiteren van de nieuwe omstandigheden, zegt Pieter Zuidema, hoogleraar tropische bosecologie in Wageningen en een van de auteurs van de publicatie in Global Change Biology. De ‘verliezers’ zijn boomsoorten die kleiner blijven en soorten die slecht tegen droogte kunnen.
Woudreuzen
De toename van soorten die tot de woudreuzen worden gerekend, kan het gevolg zijn van de hogere concentraties CO2 in de atmosfeer. Al maakt Zuidema een voorbehoud: het kan ook zijn dat delen van het bos die ooit zijn gekapt door indianengemeenschappen, of zijn getroffen door droogte, niet zozeer profiteren van meer CO2 maar floreren omdat ze bezig zijn met een herstel. ‘Dat leidt ook tot een groter aandeel van de woudreus-soorten.’
Bomen van soorten die slecht tegen een regentekort kunnen, sterven vaker dan bomen van andere soorten. De onderzoekers namen in de samenstelling van het bos een verschuiving waar naar soorten die beter bestand zijn tegen droogte. Soorten die aangepast zijn aan drogere omstandigheden nemen de plaats in van gestorven bomen.
‘De respons van het ecosysteem blijft achter bij het tempo van klimaatverandering’, stelt eerste auteur Adriane Esquivel Muelbert van de School of Geography in Leeds. ‘De data laten zien dat de perioden van droogte, die het Amazonewoud de afgelopen decennia hebben getroffen, grote gevolgen hebben gehad voor de samenstelling van het bos.’
Zuidema: ‘De soorten hobbelen achter de klimaatverandering aan. De effecten zijn nu nog klein. Maar als de samenstelling van het bos zich blijft aanpassen aan droogte, dan krijgen we nog meer droogte-tolerante soorten. Uiteindelijk kan dat leiden tot verschraling van de biodiversiteit.’
Het onderzoek laat zien dat het Amazonewoud zich aanpast aan een veranderend klimaat en geeft daarmee een goed voorbeeld van de veerkracht van ecosystemen, reageert Arie Staal, als onderzoeker verbonden aan de universiteit van Stockholm en niet betrokken bij de studie. ‘De vraag is echter of die aanpassing snel genoeg kan gaan om grootschalige bossterfte als gevolg van verwachte toename van droogte in de toekomst te voorkomen. Deze resultaten doen vermoeden van niet. Bossen zijn trage systemen omdat bomen zeer oud kunnen worden en er bestaat geen precedent voor de snelheid waarmee de concentratie CO2 in de atmosfeer toeneemt.’