Trump heeft allang een muur tegen migranten opgetrokken

De Amerikaanse president Donald Trump zal dinsdagavond voor het eerst vanuit het Oval Office in het Witte Huis het land toespreken. Het onderwerp: de vluchtelingen aan de zuidgrens. De afgelopen dagen twitterde de president herhaaldelijk dat hij de noodtoestand wil uitroepen om de bouw van een Muur te financieren. Via een wet krijgt hij dat niet gedaan, omdat het Congres dwarsligt. De impasse heeft ertoe geleid dat de federale overheid al ruim twee weken platligt.

De president en zijn getrouwen hebben het over een ‘veiligheids- en humanitaire crisis’. Woordvoerder Sarah Sanders, veiligheidsminister Kirstjen Nielsen en vicepresident Mike Pence hebben gezegd dat er het afgelopen jaar bijna vierduizend terroristen vanuit Mexico naar Amerika zijn overgestoken. Dat is onjuist. De vierduizend zijn mensen die op vliegvelden zijn tegengehouden (omdat ze op een zwarte lijst staan).

Mocht Trump de noodtoestand uitroepen, dan zal dat een nieuwe poging zijn om zijn macht op te rekken. Opnieuw zou hij met een verstrekkend decreet proberen de wetgevende macht in het Congres te omzeilen – wat steevast tot ophef en rechtszaken leidt. En weer draait het om immigratie.

Wie naar de afgelopen twee jaar van Trumps presidentschap kijkt, zou zelfs kunnen constateren dat de Muur, in figuurlijke zin, al bestaat. Hoewel Trump tijdens de verkiezingscampagne zei dat hij alleen tegen illegale immigratie is (‘We willen dat mensen binnenkomen, maar ze moeten legaal binnenkomen’), heeft hij juist veel manieren gevonden om legale immigratie moeilijker te maken.

De tien immigratiebeperkende maatregelen tot dusver:

1. Moslimban

De moeder aller anti-immigratiedecreten, door Trump een week na zijn inauguratie uitgeschreven. Inwoners van zeven (moslim)landen mochten per direct het land niet meer in. Niet goed doordacht en problematisch in de uitvoering, met chaos en protesten tot gevolg – ideaal in de ogen van Trump-fluisteraars zoals Stephen Bannon en Stephen Miller. Rechters verboden verschillende varianten van het inreisverbod, maar de derde versie (waaraan Venezuela en Noord-Korea waren toegevoegd) werd in juni 2018 door het Hooggerechtshof goedgekeurd. Een van de gevolgen: een Jemenitische moeder kon maandenlang Amerika niet in om haar doodzieke (Amerikaanse) zoontje te bezoeken. Ze kreeg eind december alsnog een visum, net voor hij stierf.

2. Huisvestingsprogramma voor VN-vluchtelingen

Onder Barack Obama werden maximaal 110 duizend vluchtelingen toegelaten uit het programma van de Verenigde Naties. Trump draaide het in zijn eerste jaar terug tot 45 duizend, het laagste aantal sinds 1980, en in september tot 30 duizend. Dat maximum wordt niet gehaald: de VS huisvestten in 2017 slechts de helft van het vastgestelde aantal. Vooral voor vluchtelingen uit het Midden-Oosten is de deur dichtgegaan: in Obama’s laatste jaar lieten de VS 15 duizend Syrische vluchtelingen toe. Afgelopen jaar waren dat er 62.

3. Tijdelijke vluchtelingen uit landen met natuurrampen

Het afgelopen jaar beëindigde Trump het opvangprogramma voor vluchtelingen uit landen (Haïti, El Salvador, Nicaragua, Honduras, Nepal, Soedan) die de afgelopen drie decennia zijn getroffen door honger, oorlog of natuurrampen. Ruim 300 duizend mensen zouden daardoor hun Temporary Protection Status (TPS) kwijtraken, een status waardoor ze soms al dertig jaar in de VS kunnen wonen en werken. De getroffenen hebben ruim 270 duizend kinderen die in de VS zijn geboren en dus Amerikaans zijn. Maandag begon een rechtszaak tegen de regering (een Californische rechter oordeelde in oktober dat de regering niet mag beginnen met deportaties zolang de rechtszaken nog lopen), waarin advocaten van de immigranten betogen dat Trump racistische bedoelingen heeft met de uitzettingen. Trump zei vorig jaar dat hij geen immigranten wil uit ‘shithole countries’ zoals Haïti en El Salvador.

4. Visa en permanente verblijfsvergunningen (greencards)

Het is moeilijker geworden een visum te krijgen voor de Verenigde Staten. In 2018 lag het aantal afwijzingen eenderde hoger dan in 2016, het laatste jaar van Obama, zo blijkt uit cijfers van de immigratiedienst. Het betreft tijdelijke en permanente werkvisa, maar ook gezinsherenigingsvisa. Dat komt door de presidentiële oekaze ‘Buy American, Hire American’, maar ook door strengere screening en door complexere en langduriger procedures. In 2018 zijn zo’n 620 duizend visa-aanvragen afgewezen, schat het libertarische Cato Institute. Overigens worden er nog altijd 4,8 miljoen toegelaten.

Trump zei in januari in de State of the Union helemaal af te willen van de door hem gehekelde ‘ketenmigratie’. Trump wil dat nieuwe Amerikanen alleen hun echtgenoot en minderjarige kinderen nog naar Amerika kunnen halen, en niet meer hun ouders, broers en zussen of meerderjarige kinderen. Dat zou 300 duizend permanente nieuwkomers per jaar schelen, een kwart van de totale immigratie naar de VS. Om dat te bereiken is een wet nodig, en die haalde geen meerderheid in het Congres. Overigens maakten Trumps schoonouders via zijn vrouw Melania ook gebruik van ketenmigratie.

5. Geboorterecht

Nog een doorn in het oog van de president: het geboorterecht. Kinderen die in de VS worden geboren zijn automatisch Amerikaans staatsburger. Dat is in de grondwet vastgelegd, maar Trump zei in oktober, als onderdeel van zijn anti-immigratieoffensief voor de tussentijdse verkiezingen, dat hij een decreet aan het voorbereiden was om dat te beëindigen. ‘Wij zijn het enige land in de wereld waar een baby van iemand die het land is binnengekomen vanzelf een burger van de VS is voor 85 jaar’, zei Trump. ‘Het is belachelijk, belachelijk, en het moet stoppen.’ Zo uniek is Amerika niet: meer dan dertig andere landen hebben hetzelfde recht. Na de proefballon is er weinig meer van het idee vernomen.

6. Dreamers

In september 2017 beëindigde Trump het DACA-programma, het in 2012 door Obama begonnen gedoogbeleid voor kinderen van immigranten die illegaal de grens zijn overgestoken. Deze 700 duizend ‘dreamers’, zo was Obama’s idee, hebben zelf geen schuld aan hun situatie en zijn vaak helemaal ingeburgerd – velen studeren of hebben een (goede) baan. Trump ziet dat anders en wil ze weg hebben. Een Californische rechter floot de president in januari terug, een ander bevestigde dat vonnis in november in hoger beroep. ‘Willekeurig, grillig’, was het oordeel. Trump heeft nu zijn hoop gevestigd op het Hooggerechtshof.

7. Illegalen

In het jaar 2018 werd een record aan uitzettingsprocedures gestart tegen illegale immigranten: zo’n 307 duizend, het hoogste aantal sinds 1992, zo blijkt uit data van de universiteit van Syracuse. Dit hoge aantal was mede te danken aan een verruiming van de opsporingscriteria door Trump, die vlak na zijn aantreden de door Obama ingestelde prioriteiten (echte criminelen worden het eerst uitgezet) doorstreepte. Voortaan was iedereen vogelvrij, want illegaal is illegaal, zo luidde de redenering van decreet nummer 13768: ‘Vergroting van de Openbare Veiligheid in het Binnenland van de Verenigde Staten’. Verzachtende omstandigheden, zoals gemeenschapswerk of Amerikaanse kinderen, die onder Obama nog grond waren iemand te gedogen, gelden nu niet meer. Geen genade. Omdat de ‘rechters’ die over uitzettingen oordelen geen echte rechters zijn maar gewone ambtenaren, worden de strengere richtlijnen goed nageleefd.

8. Asielprocedures

Veel migranten uit Midden-Amerika die in het zuiden de grens proberen over te steken zeggen dat ze op de vlucht zijn voor bendegeweld of een gewelddadige echtgenoot. Dat is een truc van ‘vuile immigratie-advocaten’, zei Trumps minister van Justitie Jeff Sessions in juni. Hij vond dat geen goede gronden voor ‘credible fear’, de angst dat je bij terugkeer iets wordt aangedaan. ‘Asiel is niet bedoeld als middel tegen alle pech’, aldus Sessions. De rechter zag dat anders en zette in november een streep door de redenering, omdat die ‘ingaat tegen alle immigratiewetten’.

Ook wilde Trump, nadat hij de afhandeling van de stroom asielzoekers bij officiële grensovergangen had afgeknepen, asielzoekers die de grens op niet-officiële plekken oversteken meteen hun recht op asiel ontzeggen. Ook daar zette een rechter in november een voorlopige streep doorheen, omdat de maatregel indruist tegen de immigratiewetten: een asielzoeker is altijd legaal, waar die ook de grens oversteekt.

9. Kinderscheiding

Wat Trump het allerergst vindt aan de asielprocedure is dat de migranten na hun intake Amerika in kunnen en daar maanden of jaren kunnen wachten tot hun zaak wordt behandeld (‘pak op en laat gaan’). Slechts 20 tot 25 procent van de Midden-Amerikaanse asielzoekers mag uiteindelijk blijven, maar veel anderen gaan niet vrijwillig terug naar hun land van herkomst. Daarom lanceerde minister van Binnenlandse Veiligheid Kirstjen Nielsen in december een plan dat behelst dat de asielzoekers in Mexico moeten wachten tot hun aanvraag door de VS wordt beoordeeld. Onduidelijk is hoe dat logistiek zou moeten werken: heeft Mexico er capaciteit voor, en komen de Amerikaanse immigratierechters naar Mexico om daar met de asielzoekers te praten?

In een eerdere poging de asielzoekers vast te houden en niet te laten lopen, scheidde Nielsen de kinderen van de ouders (kinderen mogen niet zo lang worden vastgezet) en kwamen de kinderen in tehuizen of bij pleegouders terecht. De scheiding moest tevens afschrikwekkend werken – de achterliggende gedachte bij veel anti-immigratiemaatregelen. Het werd een wrede puinhoop, omdat de betrokken instanties niet waren voorbereid op de enorme logistieke en boekhoudkundige operatie. Sommige ouders zagen hun kinderen maandenlang niet terug, en nog steeds zitten sommige kinderen in de VS terwijl hun ouders zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst.

10. De Muur

De grote verkiezingsbelofte van Trump. Moet echter ‘als metafoor’ worden opgevat, zo zei Lindsey Graham, een van Trumps luitenanten in de Senaat, vorige week. En die metafoor is allang in aanbouw, gezien alle andere anti-immigratiemaatregelen.