Met Whitaker zet Trump een criticus van het Rusland-onderzoek op Justitie

Het was een ongemakkelijk gezicht woensdag buiten ‘DOJ’, zoals het Amerikaanse departement van Justitie in Washington wordt genoemd. Jeff Sessions, net bruusk de laan uitgestuurd door Trump, nam afscheid van zijn medewerkers. Het liefst wilde hij rustig vertrekken, op vrijdag, maar Witte Huis-stafchef John Kelly liet het niet toe. 

Vlak voordat Sessions voor de laatste keer in zijn dienstwagen stapte, schudde de minister nog even kort de hand van zijn stafchef Matthew Whitaker. De man die Trumps ‘ogen en oren’ op het ministerie werd genoemd, was nu van de ene op de andere dag de belangrijkste man geworden op het departement waarmee de president al twee jaar ruziet.

Omdat Whitaker (49) bijzonder goed kan opschieten met Trump, werd woensdag meteen volop gespeculeerd dat hij de komende maanden gaat zagen aan de stoelpoten van Robert Mueller. Als waarnemend minister van Justitie overziet Whitaker nu immers Muellers onderzoek naar mogelijke samenspanning van de Trump-campagne met Rusland.

‘Eindeloze klopjacht’

De voormalige politicus uit Iowa heeft het afgelopen jaar inderdaad zijn ongenoegen over het onderzoek niet onder stoelen of banken gestoken. Tot tevredenheid van Trump, met wie hij regelmatig spreekt in het Witte Huis, was hij bijvoorbeeld tegen uitbreiding van Muellers onderzoek naar de financiële handel en wandel van Trump. ‘Het zou een eindeloze klopjacht worden’, betoogde Whitaker.

In een opiniestuk voor CNN, waaraan hij vorig jaar enkele maanden was verbonden als juridisch deskundige, betoogde hij zelfs dat het Rusland-onderzoek ‘veel te ver ging’. ‘De president heeft gelijk’, aldus Whitaker, nadat Trump zijn ongenoegen had geuit over berichten dat Mueller mogelijk ging wroeten in het financiële verleden van de president. ‘Mueller is gevaarlijk dicht bij het overschrijden van een rode lijn gekomen.’

Ook betoogde Whitaker dat Mueller geen ‘brede, verreikende bevoegdheden’ had. Kortom, aldus Whitaker, hij moest vooral niet te ver gaan. Het was allemaal muziek in de oren van Trump, die voortdurend Sessions aanviel op Twitter omdat hij veel te zwak zou zijn. Dat Whitaker een voormalige federale aanklager was, en dus met enige deskundigheid een ander, kritisch licht kon schijnen op het Rusland-onderzoek, kon de president ook waarderen. 

Ruiken aan de macht

Whitaker is het schoolvoorbeeld van een Trump-man die door de presidentskandidatuur van de miljardair in 2015 plotseling aan de macht kon ruiken. Een jaar daarvoor had hij in zijn thuisstaat Iowa geprobeerd om senator te worden maar dat mislukte. Het was niet de eerste keer dat een poging om in de politiek te gaan op niets uitliep. 

Zo’n twintig jaar daarvoor, in 2004, wilde Whitaker gedeputeerde Financiën worden van Iowa maar hij verloor. De regering-Bush benoemde hem toen tot federaal aanklager, een functie die hij tot 2009 bekleedde. Daarna ging Whitaker de advocatuur in. 

In het jaar dat hij senator probeerde te worden, werkte Whitaker nauw samen met de Republikein Sam Clovis. Deze schopte het in 2016 tot medevoorzitter van de Trump-campagne. Ook Whitaker, die toen de conservatieve waakhond Fact leidde, kwam in beeld bij de Trump-mensen. De waakhond bekritiseerde toen Hillary Clinton volop vanwege haar e-mailschandaal.

Onderzoek frustreren

Toen Trump president werd, was Whitaker onder andere betrokken bij discussies in het Wiite Huis over justitiële hervormingen. In de afgelopen maanden werd Whitaker, inmiddels opgeklommen tot chef-staf van Sessions, genoemd voor een topfunctie op het ministerie. Het Witte Huis zag hem als een goede opvolger van Sessions tweede man Rod Rosenstein, die het Rusland-onderzoek overzag. 

Maar het verwachte ontslag van Rosenstein ging niet door. Nu leidt Whitaker het ministerie en vraagt menigeen in Washington zich af hoe ver hij zal gaan, al dan niet op instigatie van Trump, om Muellers onderzoek te frustreren.