De 10 kerstklassiekers voor de komende dagen

1. Love Actually

De kerstfilms der kerstfilms werd in 2003 besproken in de Volkskrant: ‘Korte verschijningen van grote sterren, sentimentele wendingen en een kerstspel op een lagere school: suikerzoete exploitatie neemt de film uiteindelijk helemaal over. Het behaagzieke Love Actually weet niets meer dan onverschilligheid op te roepen.’ Ondanks deze slechte recensie is de film de afgelopen vijftien jaar een van de belangrijkste geworden in het canon der kerstfilms. Rond deze tijd verschijnen hele verhandelingen over alle denkbare details van deze kerst-romkom en in 2017 was er veel opwinding over een reünie van de gehele cast. Deze maand verscheen er op de mild-feministische site Jezebel een verontrustende analyse. Wanneer je de film op ‘wokeness’ (feministisch bewustzijn) gaat analyseren dan blijkt dat de meeste vrouwen echt heel weinig tekst hebben: ‘All of the men in this movie ‘win’ a woman at the end. This goddamn movie.’ Oei. Toch blijven wij houden van de schattige Liam Neeson en zijn zoontje, die geestige Bill Nighy en Emma Thompson met haar Joni Mitchell-cd’s. Love is all around us!

2. Home Alone

‘Home Alone is, als je opgroeide in de jaren negentig, dé klassieker onder de kerstfilms. Het beeld van de geschrokken Macaulay Culkin met zijn handen op zijn wangen (leuk weetje: gebaseerd op De Schreeuw van Edvard Munch) is een even onuitwisbaar icoon als het kapsel van Dr. Alban en de aangename pijn van de klaparmband. Maar ook voor andere generaties is Home Alone dé kerstfilm. Al is het alleen maar omdat hij elk jaar op televisie komt en daardoor inmiddels onlosmakelijk met de feestdagen is verbonden. Meestal als sfeerbehang waar je maar af en toe eventjes naar opkijkt, als een soort haardvuur met gillende mensen.’ Dit schrijft Julien Althuisius in 2015. En vervolgens kijkt en analyseert hij alle vijf de Home Alone-films. Geen aanrader. Maar eentje kan wel weer als behang dit jaar, toch? Voor de kerstcommercial van Google Assistant kruipt Macaulay Culkin weer even in de rol van Kevin McCallister. In het zelfde huis als in de eerste film met een paar heel bekende scènes. 

3. The Holiday

Deze film telt in de ‘christmas canon’ der kerstfilms ook zeker mee. De Volkskrant-recensent van destijds had in 2006 geen goed woord over voor deze ‘zedenkomedie’: ‘The Holiday is een voorbeeld van een een film die te gelikt oogt en te stroperig klinkt.’  Eigenlijk had hij gelijk natuurlijk, maar dit is een film met Jack Black. En Kate Winslet. En Cameron Diaz. En Jude Law. Dat kan toch niet mis? En ja, mierzoet. Maar dat is ook wel eens lekker.

4. Die Hard

Vorig jaar werd eindelijk, na jaren felle strijd, een culturele oorlog beslecht. Een stammenstrijd die steeds oplaaide in de maand december, aldus onze filmjournaliste Floortje Smit. Inzet: is Die Hard een kerstfilm of niet? Inderdaad, Die Hard, die actiefilm over een bedrijfsfeestje dat wordt gekaapt door een stel Duitse terroristen (1988, das war einmal). Wat de slechteriken niet weten is dat er ook een politieagent, John McClane (Bruce Willis), in het gebouw is, die vervolgens in zijn eentje de terroristen weet uit te schakelen. Dit alles speelt zich af op kerstavond, wat voor de aanhangers van de theorie – onder wie de premier van Canada, Justin Trudeau – hét bewijs is dat Die Hard een kerstfilm is. Op eerste kerstdag 2017 bracht Die-Hard-scenarist Steven E. de Souza de definitieve slag toe. Ja, het is een kerstfilm, erkende hij toen hij er op Twitter naar gevraagd werd door een CNN-journalist. Met een tabelletje toonde hij aan dat Die Hard meer kerstelementen heeft dan White Christmas. Maar toen hadden de tegenstanders al verloren: een film is een kerstfilm zodra genoeg mensen hem zo noemen.

5. Elf

Heel veel films met Will Ferrell zijn supermelig. En ook in deze kerstfilm ontkom je niet aan zijn flauwe grollen. Maar het gevoel van ontroering overheerst toch. Als boomlange kerstelf gaat hij vanaf de Noordpool in New York op zoek naar zijn echte vader (de humeurige James Caan) in New York. Buddy de kerstelf kent geen cynisme en neemt alles heel letterlijk. Echt een schattig verhaal eigenlijk. Met een toprol van Pete ‘Tyrion Lannister’ Dinklage als gefrustreerde kinderboekenschrijver. 

6. The Muppet Christmas Carol

Het Dickens-verhaal over de boze Ebenezer Scrooge (met Michael Caine) is best een duister verhaal. Maar met de poppen van Jim Henson blijft het allemaal wat luchtiger. Volkskrant-redacteur Chris Buur boog zich een tijd terug over het geheim van de Muppets. Waarom moeten we zo lachen om deze poppen? Miss Piggy, Fozzie en de rest zijn heerlijk in deze ultieme kerstfilm. Maar er zijn ook genoeg emotionele momenten: een prachtrol van het neefje van Kermit, Robin, als Tiny Tim.  

7. The Gremlins

Deze sardonische, anarchistische horrorkomedie over een pluizig beestje dat, als-ie nat wordt, in een zichzelf razendsnel vermenigvuldigend monstertje verandert, komt uit het eerste kinderboek van Roald Dahl. In 1942 begon Dahl te werken aan een verhaal over ‘gremlins’, een term die RAF-piloten gebruikten voor mythische wezentjes die mechanische problemen veroorzaakten. Het belandde uiteindelijk bij Walt Disney, die zich geïnteresseerd toonde in een verfilming. The Gremlins werd in boekvorm uitgegeven, maar de film die er in 1984 kwam, was volgens Dante maar heel in de verte op Dahls roman gebaseerd. Pluizige beestjes die als een stel losgeslagen tieners de boel terroriseren: een lekkere anti-kerstfilm.

8. Trading Places

Trading Places werd een paar jaar geleden door de economieredactie van The Guardian verkozen tot de beste film over financiële markten aller tijden. Business Insider noemt het niet alleen de beste Wallstreet-film ooit, maar ook de beste kerstfilm. Veel eer voor een satire die grotendeels gaat over de persoonsverwisseling van de pedante beurshandelaar Louis WinthorpeII (Dan Aykroyd) en straatboef Billy Ray Valentine (Eddie Murphy), maar vooruit. Het klopt dat de financiële wereld zich zonder veel moeite laat bekijken als een op hol geslagen casino. Met de voorspellende waarde van Trading Places is wat dat betreft weinig mis, maar neem het wel met een korrel zout. Geniet vooral lekker lui achterovergezakt van het spel van een in blakende vorm verkerende Murphy in deze heerlijke kerstfilm uit 1983 (!). Mooi moment: Akroyd als dronken kerstman die het buffet tijdens de kerstborrel leeg graast. Nog nooit gezien? Dan is het nog niet te laat om deze ‘fout’ te herstellen.

9. The Sound of Music

Misschien wel de ultieme Kerst- en Oudejaarsfilm. Julie Andrews speelt de jonge Oostenrijkse vrouw die aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog nog te veel van de buitenlucht en bergen houdt om in het klooster te kunnen treden en daarom gouvernante wordt van de kroostrijke Von Trapp-familie. Andrews die tollend door de alpenweiden rent en met zoete stem haar ode aan de edelweiss zingt: het is met de feestdagen net zulke verplichte kost als kerstbomen en chocolademelk. In het echt liep het iets anders af met de Von Trapp-familie. Zo waren er maar liefst tien Von Trapp-kinderen, waren ze al 11 jaar voor de oorlog getrouwd en Maria vertelt later dat ze helemaal niet van vader Von Trapp hield. Maar sommige verhalen moeten we niet dood willen checken.

10. The Grinch

Hij is in Nederland nog altijd minder bekend dan in thuisland Amerika: de kersthatende Grinch, het groene monster uit het klassieke kinderboek How the Grinch Stole Christmas!  van Dr Seuss. Het boek komt uit 1957 alweer, maar met de opmars van de kerstviering is het minstens zo nodig als toen. Deze nieuwe, wat tamme animatieversie komt achttien jaar na de kolossale hit en live-actionvariant van Ron Howard, destijds met Jim Carrey in de hoofdrol. De Grinch woont weer op de berg nabij Whoville, dat dorpje vol mensachtige Who-schepsels die zich aangemoedigd door de burgemeester nu nóg collectiever op Kerstmis storten. Gelukkig ligt het groene chagrijn dwars, al bekeert het zich wel verdacht. De versie met Jim Carrey is weer op vele zenders te zien.